NEW YORK (AP) – Cuộc tranh luận Hillary Clinton-Donald Trump tối Thứ Hai có thể được xem là hào hứng nhất trong lịch sử bầu cử Mỹ vì là cuộc đối đầu đầu tiên giữa một nam với một nữ ứng cử viên và diễn ra vào thời điểm tình hình tranh cử hoàn toàn ngang ngửa theo các thăm dò dư luận.
Cả hai đối thủ đã chuẩn bị rất kỹ và thận trọng tránh mọi vướng mắc để bị dẫn đi lạc hướng nên không người nào tỏ ra nổi bật qua những tranh cãi nhiều lúc có vẻ như đấu khẩu tay đôi mà điều hợp viên muốn để cho diễn tiến tự nhiên.
Theo ý nhiều quan sát viên, điều quan trọng nhất mà ông Trump cần phải chứng tỏ là liệu ông có đủ điều kiện để làm việc ở Phòng Bầu Dục Tòa Bạch Ốc hay không. Trên căn bản, dự đoán ấy hợp lý, nhưng với thực tế ông Trump đã nổi sáng vì luôn luôn có những chuyện không ai có thể ngờ trước, thì chưa chắc mọi chuyện sẽ diễn ra một cách hợp luận lý như thế.
Chẳng hạn một ví dụ nhỏ: Tuần vừa qua, khi nói chuyện với Bill O’Reilly trên truyền hình Fox News, ông Trump hãy còn nghi ngờ tính trung lập của điều hợp viên buổi thảo luận, Lester Holt, ký giả truyền hình NBC. Ông nói: “Cách gì thì Holt cũng là một người Dân Chủ.” Thật ra Holt ghi danh bầu cử đảng Cộng Hòa. Sau đó giám đốc tranh cử Kellyanne Conway phải biện hộ cho sếp: “Ông Trump không nói dối. Ông không biết khuynh hướng chính trị của Holt.”
Về phía bà Clinton, liệu bà có thể che giấu sự khinh thường đối thủ và đừng chủ quan trong trận đấu rõ ràng đang hết sức gay go hay không? Ông Trump cũng có thể bị khó khăn với cuộc tranh luận dài liên tục suốt 90 phút. Thời bầu cử sơ bộ, tranh luận cùng lúc với nhiều đối thủ, ông có thời gian để suy nghĩ và vẫn tự hào là không cần dùng máy nhắc chữ (teleprompter), lần này khác!
Trong số khách mời, người ta nhận thấy có Pence, Rudy Giuliani, Chuck Schumer, Don King, Bobby Knight, Mark Cuban và tất nhiên Bill Clinton. Tất cả cử tọa được yêu cầu trước là tránh vỗ tay cổ vũ hay phản đối gây ảnh hưởng đến sự trình bày của ứng cử viên.
Câu hỏi đầu tiên Holt đặt ra: Vì sao bà/ông là chọn lựa tốt nhất cho việc tạo ra thêm công ăn việc làm và công nhân có được nhiều tiền vào túi họ. Câu hỏi không mới lạ và hai ứng cử viên đều đã thuộc bài, chỉ cần nhắc lại đường lối đã trình bày nhiều lần. Bà Clinton không quên nhắc về việc tranh đấu cho phụ nữ được trả lương công bằng với nam giới và chủ trương tăng thuế dân nhà giàu.
Ðiều hợp viên sau đó hỏi: Quý vị bênh vực chủ trương tăng thuế nhà giàu của mình như thế nào.
Ông Trump cho rằng kế hoạch thuế của mình có lợi cho dân giàu nhưng hậu quả giới trung lưu được thụ hưởng vì các công ty sẽ đầu tư thêm và tạo ra việc làm thay vì đem tiền làm ăn ở nước ngoài. Bà Clinton khôn khéo tỏ ra lịch sự và kiên nhẫn nghe ông Trump nói. Nhưng ngược lại ông Trump không ngần ngại ngắt lời bà nhiều lần bằng cách nói cùng lúc hoặc xen vào một vài lời phê phán.
Lester Holt tỏ ra thoải mái để hai đối thủ tranh cãi qua lại trong nhiều phút không can thiệp.
Về mậu dịch quốc tế, ông Trump tố cáo bà Clinton đã trong nhiều năm ủng hộ các thỏa hiệp mậu dịch “hư hỏng” làm mất việc làm của dân Mỹ. Ngược lại, bà chỉ trích lập trường gây hấn của ông về mậu dịch, nói rằng “nước Mỹ chỉ chiếm 5% dân số thế giới và như thế cần phải có trao đổi thương mại với 95% còn lại.”
Bà Clinton thêm một lần nữa đề cập đến sự mờ ám của ông Trump khi không chịu công bố tờ khai thuế. Phản ứng có vẻ kém cỏi, ông Trump sẽ làm “nếu bà Clinton đưa ra 33,000 emails đã xóa đi trong máy chủ cá nhân.” Về chuyện này, điều hợp viên Holt lại xen vào bằng một lời lưu ý rằng theo luật, ông Trump có thể công bố tờ khai thuế ngay trong khi IRS đang kiểm toán.
Trong nhiều vấn đề khác, bà Clinton tỏ ra có sự chuẩn bị đầy đủ hơn để nói về đường lối, kinh nghiệm cũ và nêu ra chính sách. Phía ông Trump thường không đi xa hơn những phê phán chỉ trích và nêu lên các nguyên tắc chung.
Bà Clinton và người ủng hộ bà đã biết rằng chỗ yếu của ông Trump là thái độ nóng nảy và khả năng ứng xử kém khi bị phê bình. Bà có cơ hội này khi cuộc tranh luận có liên hệ đến các vấn đề khủng bố, dân Hồi Giáo và cả vụ ông Trump bịa đặt về chuyện sinh quán của Tổng Thống Obama. Thậm chí có lần ông Trump đã ngắt lời điều hợp viên.
Nhưng cũng có một sự đồng ý hiếm hoi giữa hai đối thủ trong vấn đề sử dụng súng ở Mỹ.
Nhận định một cách tổng quát, trong cuộc tranh luận ông Trump không tỏ ra vững vàng nắm được thế chủ động mà nhiều lần phải biện luận chống đỡ. Với tình hình như thế, cuộc tranh luận đầu tiên chưa giúp ông giải quyết được vấn nạn lớn mà những người chống ông khai thác là ông không có đủ khả năng lãnh đạo. (HC)