Bác Sĩ Nguyễn Trần Hoàng
(714) 531-7930
www.nguyentranhoang.com
Hỏi:
- Huyết áp của ba tôi thường khoảng hơn 170/100, có khi tới 190, 200, nhưng ông không chịu uống thuốc cao huyết áp vì nói không thấy bị nhức đầu, chóng mặt hay triệu chứng gì cả. Như vậy đúng không?
- Tôi năm nay 49 tuổi, huyết áp số trên cỡ 140 đến 155, số dưới khoảng 85 đến 95, không thấy triệu chứng gì cả thì có cần uống thuốc không? Huyết áp số dưới phải bao nhiêu mới cần uống thuốc? Nếu một số trên hay số dưới bình thường, thì có cần uống thuốc không? Huyết áp số trên hay số dưới quan trọng hơn? Nếu uống thuốc mà huyết áp xuống dưới 140 thì có thể ngưng được không?
- Có người nói lớn tuổi thì huyết áp sẽ cao hơn, giống như già thì tóc bạc là điều tự nhiên, không cần phải uống thuốc?
- Bị tiền cao huyết áp có cần uống thuốc không? Uống thuốc rồi thì có cần tập thể dục và chú ý cách ăn uống không?
Ðáp:
Hiện nay, tiêu chuẩn được dùng để điều trị cao huyết áp được dựa chủ yếu vào các khuyến cáo của Hội Ðồng Phối Hợp Quốc Gia (Hoa Kỳ – về cao huyết áp) lần thứ tám (eight Joint National Committee – JNC 8), được đưa ra hồi Tháng Hai, 2014. Hội đồng này bao gồm nhiều hiệp hội y khoa chuyên môn và có uy tín nhất về y học nói chung và (có liên quan đến) lĩnh vực điều trị cao huyết áp nói riêng.
Sau khi khảo sát rất nhiều nghiên cứu, JNC8 đã đưa ra các tiêu chuẩn như sau:
– Huyết áp được coi là bình thường khi huyết áp tâm thu (systolic) dưới 120 và huyết áp tâm trương (diastolic) dưới 80.
– Ðược gọi là tiền cao huyết áp khi huyết áp tâm thu từ 120 đến 139 hoặc huyết áp tâm trương từ 80 đến 89.
– Chẩn đoán là cao huyết áp khi huyết áp tâm thu từ 140 trở lên hoặc huyết áp tâm trương từ 90 trở lên.
Ghi chú: Huyết áp tâm thu (systolic blood pressure) là áp lực trên thành mạch máu khi tim co bóp lại để đẩy máu ra các động mạch. Huyết áp tâm trương (diastolic blood pressure) là áp lực trên thành mạch máu khi tim giãn ra để nhận máu từ các tĩnh mạch đưa về.
Ví dụ, cả ba trường hợp sau, đều được coi là cao huyết áp 140/65 (số trên từ 140 trở lên), hoặc 132/90 (số dưới từ 90 trở lên), hoặc 147/90 (cả hai số đều cao, từ 140 và từ 90 trở lên). Chỉ cần một trong hai số cao hơn 140 hay 90 thì được coi là cao huyết áp. Và cần uống thuốc.
Theo khuyến cáo năm 2014, những người từ 60 tuổi trở lên, chỉ cần giữ mức huyết áp tâm thu (số trên) dưới 150 là được (chứ không phải dưới 140 như các khuyến cáo trước đây). Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu công bố sau đó lại cho thấy, dù trên 60 tuổi nhưng huyết áp tâm thu dưới 140 (và huyết áp tâm trương dưới 90) vẫn giúp giảm các biến chứng nhiều hơn.
Một số nghiên cứu gần đây lại cho thấy, nếu giữ được huyết áp số trên dưới 120 (mà không bị chóng mặt, kiệt sức) lại là cách tốt nhất để giảm nhiều nhất các biến chứng.
Ở những người bị tiền cao huyết áp (huyết áp tâm thu từ 120 đến 139 hoặc huyết áp tâm trương từ 80 đến 89), cần áp dụng các phương pháp hạ huyết áp không dùng thuốc như là cai thuốc lá, giảm cân đến mức vừa phải (nếu bị quá cân), giảm muối, tránh uống rượu quá một phần một ngày (tương đương với khoảng một lon bia) nếu là phụ nữ hoặc đàn ông nhẹ cân, hoặc dưới hai phần một ngày nếu là đàn ông to con (đã trình bày chi tiết hơn trong kỳ vừa rồi).
Nếu bị tiền cao huyết áp mà cũng bị tiểu đường, bệnh thận mạn tính, bị tổn thương các cơ quan nội tạng, hoặc bị bệnh tim mạch, có thể cũng cần hạ huyết áp bằng thuốc bên cạnh các phương pháp không dùng thuốc.
Cần nhớ là các con số huyết áp nói trên cần phải dựa trên việc đo huyết áp một cách chính xác từ hai lần trở lên trong ít nhất là hai lần khám bác sĩ.
Ðo huyết áp nên được thực hiện khi ta ngồi nghỉ ít nhất là năm phút, trên ghế (chứ không phải trên giường khám bệnh), chân đặt trên sàn nhà, cánh tay ở ngang mức trái tim.
Bị bệnh các bệnh cấp tính, như đang sưng đau khớp, sốt… thường có khuynh hướng làm huyết áp tăng lên, nên đo lại khi đã qua khỏi các cơn cấp tính đó, có thể kết quả sẽ chính xác hơn. Tuy nhiên, nếu đang bị bệnh cấp tính mà huyết áp cao quá, thì bác sĩ có thể (bên cạnh việc chữa các bệnh cấp tính đó) cũng sẽ cần cho thuốc để hạ huyết áp xuống đến mức an toàn, và sẽ kiểm soát lại huyết áp và điều chỉnh lại thuốc sau khi bệnh nhân đã qua cơn cấp tính.
Cần dùng vòng bao xung quanh tay khi đo (cuff) đúng kích thước, vì nếu người to con mà dùng vòng bao nhỏ quá, huyết áp sẽ có khuynh hướng cao hơn thực tế, và ngược lại.
Như đã trình bày trong một kỳ trước, cao huyết áp được đặt tên là “tên giết người thầm lặng,” vì thường không có triệu chứng.
Theo CDC (Các Trung Tâm Kiểm Soát Bệnh Hoa Kỳ), thì mỗi ngày (mỗi 24 tiếng đồng hồ) có khoảng một ngàn tử vong ở Mỹ (tức là mỗi năm có khoảng hơn một phần ba triệu người ở Mỹ bị chết) có liên quan đến bệnh cao huyết áp.
Một khi có triệu chứng, thì thường đó là triệu chứng của các biến chứng của bệnh cao huyết áp, như là bị:
– Ðột quỵ (strokes) gây ra bại, liệt, tiêu tiểu không kiểm soát được, mù mắt, không nói được… Theo số liệu của CDC, có nguy cơ xảy ra cao gấp bốn lần ở người bị cao huyết áp, so với những người không bị cao huyết áp. 77% trong số các bệnh nhân bị stroke lần đầu, là những bệnh nhân đã bị cao huyết áp.
– Các cơn kích tim (heart attacks) gây ra đau ngực, suy tim, chết. Theo số liệu của CDC, có nguy cơ xảy ra cao gấp ba lần ở người bị cao huyết áp, so với những người không bị cao huyết áp. 69% trong số các bệnh nhân bị heart attack lần đầu, là những bệnh nhân đã bị cao huyết áp.
– 74% trong số các bệnh nhân bị suy tim, là những bệnh nhân đã bị cao huyết áp.
– Suy thận, gây phù nề, đi tiểu nhiều lần, hoặc không còn có nước tiểu, suy kiệt, ngứa toàn thân, cần phải đi lọc thận suốt đời,…
Do đó, không nên đợi đến lúc có triệu chứng rồi mới dùng thuốc, vì thường sẽ không giúp gì nhiều trong việc làm cho các biến chứng “biến mất.”
Ở những người lớn hơn 50 tuổi, huyết áp tâm thu nếu cao hơn 140 có ảnh hưởng quan trọng hơn nhiều đến nguy cơ bị các biến chứng tim mạch, so với chỉ số huyết áp tâm trương.
Ðúng là già thì tóc bạc, và huyết áp thường cao hơn. Tuy nhiên, tóc bạc không gây ra biến chứng nguy hiểm gì cả, trong khi huyết áp cao lại dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. Và biến chứng này lại dễ xảy ra ở người lớn tuổi hơn.
Do đó, tuổi càng cao mà huyết áp cao thì càng cần uống thuốc, nếu không muốn bị bại liệt nằm một chỗ tiêu tiểu không kiểm soát được, người suy kiệt, ngứa ngáy, phải đi lọc thận suốt đời, cũng như nhiều biến chứng khác, như đã kể.
Như đã nói ở trên, và xin nhắc lại: Theo khuyến cáo năm 2014 thì những người từ 60 tuổi trở lên, chỉ cần giữ mức huyết áp tâm thu (số trên) dưới 150 là được rồi (chứ không phải dưới 140 như các khuyến cáo trước đây).
Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu công bố sau đó lại cho thấy, có vẻ như là dù trên 60 tuổi, giữ huyết áp tâm thu dưới 140, và huyết áp tâm trương (số dưới) dưới 90, vẫn giúp giảm các biến chứng nhiều hơn.
Một số nghiên cứu mới gần đây lại cho thấy, nếu giữ được huyết áp số trên dưới 120, mà không bị chóng mặt, lại là tốt nhất để giảm nhiều nhất các biến chứng (đã kể kỳ vừa rồi).
Khi uống thuốc trị cao huyết áp mà huyết áp trở lại bình thường, thì đó là nhờ thuốc, nếu ngưng thuốc, huyết áp sẽ bật cao trở lại rất nguy hiểm.
Chỉ trong các trường hợp hiếm gặp, khi bệnh nhân đã uống liều thuốc trị cao huyết áp thấp nhất, mà huyết áp vẫn rất thấp, bác sĩ sẽ có thể khuyên bệnh nhân thử ngưng thuốc, và theo dõi cẩn thận. Việc ngưng thuốc trong các trường hợp rất ít gặp này, cần được theo dõi cẩn thận và khuyến cáo của bác sĩ.
Cần nhắc lại, bên cạnh việc uống thuốc, nên thực hiện thường xuyên các phương pháp không dùng thuốc, như đã trình bày kỳ trước, để đạt được kết quả tốt nhất.
Thân mến
Bác Sĩ Nguyễn Trần Hoàng
(còn tiếp)
