Trịnh Hảo Tâm
Rome là một trong những thành phố Âu Châu hiếm hoi không bị thiệt hại trong trận Ðệ Nhị Thế Chiến, mặc dù bị máy bay đồng minh oanh tạc và Ðức Quốc Xã chiếm đóng.
Trong Thế Chiến Thứ Hai, nước Ý dưới sự lãnh đạo của nhà độc tài Benito Mussolini đứng về phe Trục Phát Xít gồm ba nước Ðức, Ý, Nhật và thua trận. May mắn không bị chiến tranh tàn phá, thành phố Rome còn duy trì nhiều kiến trúc cổ, trong đó có khu cung điện Roman Forum mặc dù đã hoang phế theo thời gian hơn 2,500 năm.
Ngay phía Tây Nam của đấu trường Colosseum, du khách sẽ thấy một khu đất trống hoang tàn đổ nát với nhiều cột đá tròn đứng chơ vơ cạnh những nền nhà và hố sâu, đất đá, cỏ cây loang lổ. Ðó là di tích thành phố cổ với nhiều hội trường lớn thời xa xưa mà người ta gọi là Roman Forum, tạm dịch “Nghị Trường La Mã.”
Roman Forum là khu trung tâm hành chánh, tôn giáo và thương mại từ thời La Mã Cổ khoảng thế kỷ thứ 5 Trước Công Nguyên. Ðây là thời La Mã theo chế độ Cộng Hòa và guồng máy nhà nước được một hội đồng gọi là nghị viện điều hành.
Trong thời kỳ này La Mã là một kinh đô lớn, ở vùng đồng bằng giữa hai ngọn đồi Palatine và Capitoline người ta xây những hội trường lớn gọi là Forum để hội họp, cùng những đền thờ, chợ búa và cung điện.
Trải qua nhiều thế kỷ kế tiếp, khu Forum được xây cất thêm trở thành trung tâm sinh hoạt của thành phố La Mã mở rộng, nơi đây hàng ngày nghị viện hội họp bàn thảo luật lệ, phiên tòa xử các vụ án, buổi tế lễ, cầu nguyện, lễ hội ăn mừng chiến thắng hay đám tang chức sắc quan trọng.
Năm trăm năm Trước Công Nguyên nhưng La Mã đã là một đất nước văn minh, có ngôn ngữ và chữ viết La Tinh, kỹ thuật kiến trúc tân tiến có thể xây cất những đền đài, dinh thự bằng đá ba, bốn tầng lầu với những cột tròn đồ sộ, chạm khắc mỹ thuật tinh vi.
Roman Forum được thành hình và tồn tại trong thời Cộng Hòa La Mã (Roman Republic).
Khoảng 500 năm Trước Công Nguyên, làn sóng dân chủ bắt đầu ở Athens (Hy Lạp) và tràn sang Rome. Giai cấp giàu có bất mãn với các vua người Etruscan vì các vua này độc tài nắm hết quyền hành, nên xúi dân nghèo nổi lên dẹp triều đại vua chúa người Etruscan với lời hứa hẹn là đời sống sẽ khá hơn.
La Mã trở thành nước dân chủ theo thể chế Cộng Hòa đầu tiên và guồng máy nhà nước được một hội đồng gọi là nghị viện điều hành. Người nghèo được hứa hẹn sẽ được tham gia việc cai trị nước nhưng sau khi lật đổ vua chúa, giới nhà giàu không muốn trao quyền cho người nghèo nên thực chất hội đồng nghị viện quy tụ toàn là giới nhà giàu.
Bất mãn, các lãnh tụ dẫn dân nghèo ra khỏi thành phố, và đình công không chịu làm việc cho tới khi họ phải có tiếng nói và quyền hành. Giới nhà giàu đồng ý cho dân nghèo được bầu cử chọn người đại diện nói lên tiếng nói của dân nghèo gọi là dân biểu.
Các dân biểu có quyền tham dự các buổi nhóm họp của nghị viện và có quyền phủ quyết (Veto, tiếng La Tinh) những luật đi ngược lại quyền lợi của người nghèo. Những luật lệ nghị viện viết ra được đem công bố, dán lên ở quảng trường cho mọi người có thể đọc gọi là “Mười Hai Chương” (Twelve Tables).
Quân đội La Mã thời ấy hùng mạnh, hễ chiếm thành phố nào là sáp nhập thành phố đó vào La Mã, bắt người dân ở đó phải nộp thuế và đi lính cho La Mã. La Mã đưa quân xuống chiếm miền Nam Ý cũng như các nước quanh vùng Ðịa Trung Hải.
Cuối thời Cộng Hòa bắt đầu từ năm 146 Trước Công Nguyên, La Mã gặp nhiều nội chiến vì các lãnh tụ tranh giành quyền lực, cuối cùng quyền hành lọt vào tay ba người là Pompey, Crassus (rất giàu có) và Julius Caesar, bộ ba tam đầu chế này lãnh đạo La Mã trong 10 năm.
Crassus thiệt mạng khi đi đánh quân Parthians ở Tây Á. Pompey và Caesar thù nghịch và đánh nhau, binh sĩ hai bên nhiều người chết. Caesar thắng ở trận Pharsalus khiến Pompey phải chạy sang Ai Cập (Egypt), Caesar rượt theo và Pompey bị người Ai Cập giết để lấy lòng Caesar.
Ở Ai Cập Caesar gặp nữ hoàng Cleopatra, hai người dẫn nhau về La Mã và họ có với nhau một đứa con. Trước nghị viện, Caesar tuyên bố nắm hết quyền hành cho đến chết khiến nghị viện bất bình và đâm chết ông vào năm 44 Trước Công Nguyên.
Sau khi Caesar chết, quyền bính lọt vào tay bộ ba mới là Mark Anthony (tướng của Caesar), Lepidus (cũng rất giàu) và Octavian (cháu cũng là con nuôi của Caesar). Cleopatra trở thành tình nhân của tướng trẻ Mark Anthony và họ có ba đứa con.
Sau đó Lepidus bị gạt ra ngoài, còn lại Anthony (cùng với Cleopatra) gây chiến với Octavian. Năm 31 Trước Công Nguyên, Octavian đánh bại Anthony ở mặt trận Actium, thất bại Anthony cùng Cleopatra tự tử chết.
Khi Octavian nắm quyền cũng là lúc nền Cộng Hòa cáo chung và thời kỳ Ðế Quốc La Mã (Roman Empire) bắt đầu. Sau khi loại trừ được Anthony và Cleopatra, trả thù được cho cha nuôi mình là Caesar, Octavian nắm trọn quyền lực buộc mọi người gọi mình là Augustus (có nghĩa là “Minh Chủ”) và trở nên độc tài thao túng nghị viện.
Ông ta sống rất lâu đến năm 14 Sau Công Nguyên. Con rể lên nối ngôi tự xưng hoàng đế lấy hiệu là Tiberius, làm vua đến năm 37 Sau Công Nguyên thì chết và người cháu tên Caligula lên ngôi nhưng ông này làm nhiều điều thất nhân tâm nên bị chính người hộ vệ giết chết. Caligula là người đem cây cột Obelisk từ Ai Cập về dựng ở công trường Thánh Phêrô ngày nay.
Chú của Caligula là Claudius lên nắm quyền, ông này thông minh, mở mang bờ cõi bằng cách chiếm nước Anh nhưng sau đó bị vợ đầu độc chết bằng nấm độc. Con nuôi là Nero mới 16 tuổi được đưa lên làm vua nhưng mọi việc triều chính đều do bà mẹ nắm quyền.
Năm 25 tuổi Nero giết chết mẹ mình để được thực sự nắm quyền. Nero là bạo chúa nổi tiếng vụ đốt thành Rome để tàn sát người Thiên Chúa Giáo bằng cách gom những người này vào trong thành trước khi phóng hỏa.
Hai thánh Phêrô (Peter) và Phaolô (Paul) đều bị giết chết trong thời Nero. Năm 68 Sau Công Nguyên vua Tây Ban Nha (Spain) là Galba đem quân bao vây khống chế thành Rome và Nero tự tử kết thúc triều đại của gia đình Julius Caesar và Augustus.
Cuối thời kỳ may mắn được cai trị bởi những minh vương nên La Mã rất hùng mạnh, biên cương bao trùm khắp cả Âu Châu và phía Nam tới biển Ðịa Trung Hải. La Mã rất giàu có, là trung tâm quyền lực chính trị Âu Châu và là thành phố lớn nhất Tây phương lẫn thế giới.
Thời kỳ này Thiên Chúa Giáo sau gần 300 năm bị cấm đạo bắt đầu phát triển ở Rome. Thời cường thịnh đó kéo dài được 500 năm cho tới khi Ðế Quốc La Mã bắt đầu suy tàn vì chia rẽ.
Ðế Quốc La Mã suy tàn (khoảng năm 476 Sau Công Nguyên) khu Forum cũng suy tàn theo, những đền đài bị biến cải thành nhà thờ hay bị bỏ hoang phế. Vào năm 800 tài liệu còn ghi lại, Forum không hơn là một mỏ đá lộ thiên cung cấp vật liệu cho những công trình xây dựng dưới thời Trung Cổ và Phục Hưng. Việc khai quật di chỉ khảo cổ bắt đầu từ thế kỷ 19 dưới thời Napoléon cai trị và tiếp tục cho đến ngày nay.
Khu Forum không bán vé cho du khách vào xem, du khách tham dự các tour có hướng dẫn, thuyết trình mới phải trả lệ phí khoảng 10 Euros để hiểu nguồn gốc và ý nghĩa những di tích quý giá nơi đây.
Mời độc giả xem Điểm tin buổi sáng Thứ Sáu, ngày 21 tháng 10 năm 2016
Khi tham quan Forum, du khách nhớ mua nước uống mang theo vì khu này rất rộng mà không có quán hàng nhằm bảo vệ cảnh quan cổ xưa. Gần khu Forum là các di tích như đồi Palatine, khải hoàn môn của vua Constantine, Domus Aurea là khu nhà cổ, Circus Maximus (sân giải trí, thể thao cổ).
Tác giả Trịnh Hảo Tâm đã xuất bản tám quyển ký sự du lịch gồm: Trên Những Nẻo Ðường Việt Nam; Miền Tây Hoa Kỳ; Ký Sự Du Lịch Trung Quốc; Mùa Thu Ðông Âu; Tây Âu Cổ Kính; Miền Ðông Nước Mỹ và Canada; Hành Hương Thánh Ðịa Do Thái; Nhật Bản, Hồng Kông-Macau, Thái Lan.
Sách dày trên 300 trang, trình bày đẹp, mỗi quyển giá $15 (bao cước phí trong nước Mỹ), xin liên lạc Trịnh Hảo Tâm qua số điện thoại (909) 489-2451, email: [email protected].
