Khoảng cuối năm 1958 trong làng cổ nhạc xuất hiện bài ca vọng cổ “Cô Bán Ðèn Hoa Giấy” gây chấn động giới mộ điệu lúc bấy giờ, và dân đờn ca tài tử lại có thêm một bài ca mà người nghe ưa thích, là động lực khuyến khích nhiều giai nhân tài tử học thuộc lòng đưa vào sinh hoạt đình đám.
Bài ca “Cô Bán Ðèn Hoa Giấy” của soạn giả Quy Sắc, được thu thanh dĩa hát, do cô Thanh Hương, nữ danh ca nổi tiếng của đài phát thanh Pháp Á trình diễn. Thịnh hành được vài năm thì chiến tranh nổi lên, đờn ca tài tử giảm bớt hoạt động, nên bài ca cũng vắng tiếng.
Cũng may, có người còn nhớ đầy đủ nên “Cô Bán Ðèn Hoa Giấy” được hát lên trong lần họp mặt kỳ thứ 15 vừa diễn ra tối Thứ Năm, 23 Tháng Ba, tại phòng sinh hoạt nhật báo Người Việt, Westminster.
Ðặc biệt ở bài vọng cổ “Cô Bán Ðèn Hoa Giấy” là mở đầu bằng hai câu “Ðiệu Trống Quân” mà trong lịch sử cổ nhạc chưa từng có, do đó đã làm phong phú thêm bài vọng cổ hay hơn về nội dung.
Ðiểm thứ hai là khi dứt câu ba, soạn giả đã thay thế “Nói Lối” bằng bản vắn “Sơn Ðông Hướng Mã” với thời lượng cũng ngang bằng “Nói Lối,” tạo nét độc đáo của bài vọng cổ. Cả hai điểm đặc biệt trên trước đó chưa thấy, mà cho đến sau này cũng không thấy.
Bài vọng cổ này có tình tiết câu chuyện khá diễm tình, gây cảm xúc cho người nghe. Dưới đây là bài vọng cổ sáu câu “Cô Bán Ðèn Hoa Giấy.”
Ðiệu Trống Quân:
Ðèn tôi này khắc giấy hoa hồng,
Ðêm xuân này treo chốn thư phòng thêm vui.
Nói Lối:
Năm ấy em vừa mười bốn,
Quả tim non chưa biết rộn ràng,
Cứ mỗi độ mai vàng nở nhụy đón Xuân sang.
1) Là mỗi độ em mang đèn ra chợ bán, khách du Xuân tấp nập ở ven đường… Em tựa thân cây dừa ven sông lạnh để rao hàng. Mái tóc chấm ngang vai, em chưa biết cài suôn sẻ, em chưa biết niềm sầu mộng đau thương, chỉ say mê nhìn tua tủa chiếc đèn hồng phất phơ trước gió.
2) Bỗng từ xa đưa lại một thư sinh, vết mực nâu còn điểm trên chiếc áo học trò, người vừa nhìn chùm đèn hoa sặc sỡ, vừa đưa lược gỡ mái đầu. Em say mê nhìn chiếc lược quên trả lời với khách hỏi mua. Khách vuốt má em trao cho chiếc lược, em nhìn theo bóng người nhanh nhẹn bước đi, mà lòng dâng lên một tình cảm lâng lâng.
3) Chim tu hú cất tiếng đưa mùa gió lạnh, Xuân lại về, tuổi em được mười lăm, em vẫn còn bán đèn hồng như năm trước. Kìa người khách năm xưa trở lại, áo thư sinh lấm tấm bụi phong trần. Em vội vàng lấy lược cài lên mái tóc, khách mỉm cười nhìn em khẽ hỏi:
Hỡi cô bán đèn giấy hồng,
Ðèn hồng cô bán má hồng bán chăng?
Em thẹn thuồng đáp lại rằng:
Má hồng để hỏi song thân,
Em đây chỉ bán cho anh đèn hồng.
Năm em mười sáu thì…
Ca Sơn Ðông Hướng Mã:
Khói chinh chiến, bay vùng lên,
Máu đổ đầu rơi,
Em lìa quê, tìm nơi bình an,
Cùng cha mẹ ra ngoài thành thị,
Nên mấy Xuân liền, em không còn bán đèn.
4) Khi thanh bình trở lại, em vội mang đèn ra thân dừa thuở trước, mỗi khi hoa Xuân lả lướt tươi cười… Em mong gió bốn phương đưa lại một người. Nhưng nào thấy bóng ai đâu, chỉ thấy bóng em và đèn lung linh bến nước. Năm hai mươi chẵn, em vâng lời mẹ vội bước sang ngang. Chiếc xe hoa cuốn theo làn bụi mỏng che mờ những kỷ niệm êm đềm.
5) Ðến năm sau cây dừa bên ven sông trổ bông đơm trái thì em cũng trổ nhụy khai màu, có lần em dẫn con đi bán đèn hoa giấy, bỗng gặp lại người bạn năm nào. Em vội tìm thanh lược cũ, nhưng đã mất rồi trong lúc sang ngang. Người nhìn em khẽ hỏi:
Hỡi cô bán đèn giấy hồng,
Năm nay cô đã có chồng hay chưa?
Em cũng khẽ trả lời:
Ðèn hồng đã có người mua,
Má hồng đã bị nắng mưa phai rồi.
6) Khách đau đớn cúi đầu quay gót, em nhìn theo bóng người mà lòng dào dạt chua cay, khách ngoảnh lại nhìn em loáng lệ, em mới lắc đầu buông chuỗi thở dài. Kỷ niệm năm xưa bừng sống dậy, em muốn chạy theo chàng tỏ tất lòng yêu. Nhưng ai xui chi con em cất tiếng kêu: Mẹ! Mẹ! Em nhìn nó mà lệ đổ tuôn trào. Con em là chiến tuyến ngăn em theo tiếng gọi của lòng. Bóng người dù khuất xa xa, nhưng vẫn sống mãi đời đời trong tim em.
Nét độc đáo của bài vọng cổ ‘Cô Bán Ðèn Hoa Giấy’z
Mời độc giả xem phóng sự “Nữ nghệ sĩ thư pháp ở Little Saigon”
