Từ vụ thảm sát Aurora
Việt Nguyên
LTS – Từ Bàn Viết Houston là cột mục bàn về các vấn đề thời sự từ chính trị tới kinh tế, văn hóa… do nhà báo Việt Nguyên trong ban biên tập Ngày Nay phụ trách. Ông cũng là một bác sĩ làm việc tại Houston.
Chữa bằng thuốc hay chữa tâm lý?
Tôi đi xem phim “The Dark Knight rises” 3 ngày sau cuộc thảm sát ở Aurora, Colorado với hung thủ trẻ tuổi James Holmes, hóa trang Joker một nhân vật ác trong truyện Batman, nã súng vào khán giả giết 12 người trong đêm chiếu khai mạc.
Cuốn phim “The Dark Knight rises” kết thúc 3 bộ phim sau “Batman begins” (Batman khởi đầu năm 2005) và “Dark Knight” (Hiệp sĩ bóng tối năm 2008). Ðạo diễn Christopher Nolan đã làm một phim đáng xem, trong đó thiện thắng ác, dựa trên truyện bằng tranh của David Goyer, D C Comics. Bruce Wayne, Batman nhà tỷ phú, con mồ côi, một lần nữa cứu thành phố Gotham khỏi tay kẻ gian. Bane, thủ lãnh khủng bố, làm cuộc cách mạng bạo động phá hủy thành phố và thị trường chứng khoán.
Ðảng cách mạng của Bane khiến tôi không thể nào không nhớ đến đảng Cộng Sản quốc tế. Ðảng cướp của Bane muốn “trả tài sản của nhân dân về lại cho nhân dân,” tịch thu tài sản, lập ra “tòa án nhân dân” xét xử bọn tư bản và bọn cầm quyền như cảnh sát trưởng James Gordon. Tòa án nhân dân chỉ có hai bản án như những tòa án nhân dân thời Stalin, Mao Trạch Ðông và Hồ Chí Minh trong cuộc cải cách ruộng đất: “Biệt xứ” hay “tử hình” và cuối cùng bản án rất mỉa mai “tử hình bằng cách đày biệt xứ.”
Những tên cướp, như lãnh tụ Bane, hành động như những bệnh nhân tâm thần, chính David Gayer cũng xác nhận ông đã viết truyện với những nhân vật có hai bộ mặt, với những cá tính bệnh nhân điên loạn (psychosis), tâm thần phân liệt (schizophrenia), nhiều nhân cách (Multiple Personalities Disorder, MPD). Cuốn phim vì vậy đã bị đổ tội ảnh hưởng đến James Holmes.
Các bệnh tâm thần
James Holmes, cậu sinh viên trên 24 tuổi theo đuổi ngành khoa học não bộ, mua súng và 15,000 Mỹ kim đạn trong một tháng, đã có những triệu chứng bệnh tâm thần khi đi khám bác sĩ tâm thần của Ðại Học Colorado, bà Lynne Fenton, James Holmes bị xem là nguy hiểm nhưng Bác Sĩ Fenton đã không báo cáo và trị bệnh, giống như lần bà bị Hội Ðồng Y Khoa Colorado khiển trách vào năm 2005. Luật sư của bị can James Holmes chắc sẽ bào chữa cho cậu dựa trên bệnh tâm thần phân liệt nghe lệnh từ những tiếng nói trong đầu xui khiến cậu làm ác.
Bệnh tâm thần phân liệt là một bệnh khó chữa, có tính di truyền, đa số từ 15 đến 25 tuổi. Triệu chứng chính của bệnh là thính ảo (auditory hallucination), người bệnh nghe tiếng nói truyền lệnh như ma nhập. Tâm thần người bệnh chia đôi hay chia nhiều (MPD) giống như tôn giáo dạy bản chất con người có hai phần thiện và ác, Thiên Chúa Giáo hình dung con người với thiên thần đứng bên vai này ác quỷ đứng bên vai kia, Phật Giáo dạy con người có hai phần, phần chính và phần phụ khi phần phụ thắng, con người mất thăng bằng bị bệnh tâm thần. Nhưng nghe tiếng nói trong đầu là bình thường, con người khi mệt, khi buồn ngủ, khi bị căng thẳng có khi nghe tiếng cha mẹ an ủi, nghe giọng nói của bà nội bà ngoại dỗ dành.
Các nhà tiên tri trong kinh Cựu Ước nghe tiếng nói của thần nhân, Mohammed ngồi thiền trong động ở sa mạc nghe tiếng thần nhân ghi lại nguyên cuốn Koran, Moses dẫn dân Do Thái từ Ai Cập về nghe tiếng Thượng Ðế Yaweh dẫn dắt. Joseph cha của Chúa nghe tiếng Thượng Ðế 3 lần, lần bà Maria mang thai, ngày bà sắp sinh và ngày sau khi sinh Chúa. Tiếng nói trong đầu của những người bệnh tâm thần khác tiếng nói của thần nhân. Tiếng nói ấy chỉ trích tư tưởng, hành động, cấm cản không cho bệnh nhân làm những việc muốn làm. Bắt đầu tiếng nói có vẻ không rõ ràng, từ từ trở nên mạnh mẽ đầy uy quyền. Bệnh càng nặng tiếng càng lớn, bệnh nhân không thể đối xử, không thể trốn tránh, không thể nhắm mắt bỏ trốn, bệnh nhân hoang mang, trở thành một con người khác, nghe lệnh tiếng nói tuyệt đối, có khi bệnh nhân phải la lớn lên (echolalia) như các nhà tiên tri trong kinh Cựu Ước.
Chỉ sau năm 400, nghe tiếng nói được xem là Ðiên, trước đó cũng như triệu chứng ám ảnh (Paranoid) (Para-nons, tiếng Hy Lạp) thấy người khác được xem là bình thường. Plato xem điên là ân sủng của Thượng Ðế, quà tặng từ các thần, chỉ có người điên mới có thể viết nhạc (thần Muse) tiên tri (thần Apollo) tế lễ (thần Dionysius) nói cách khác có nhiều người trong một người.
Người bệnh tâm thần phân liệt nghe tiếng nói nhưng không nhận rõ mặt người. Thử nghiệm bằng cách vẽ người (DAP, draw a person) là một thử nghiệm được sử dụng nhiều và chính xác. Người bệnh vẽ người hoặc thiếu mắt, thiếu mũi, thiếu tai hay thiếu bàn tay, v.v… người bệnh mất trí nên thiếu óc diễn tả, nhưng người bệnh là “siêu nhân” không biết mệt, nhảy hàng giờ, cười, không ngủ. Trong cuộc thăm dò 604 người bệnh ở bệnh viện tâm thần Worcester, bệnh nhân nghĩ mình có thể bay, đi qua tường, biến thành từng mảnh. Nguy hiểm nhất là người bệnh có thể giết người không hận thù.
Thất bại của ngành Y khoa Tâm Thần
Phương pháp chữa các bệnh tâm thần của y khoa Hoa Kỳ hiện này bị xem là thất bại. Nhiều tiếng nói có thẩm quyền trong các trường đại học y khoa chuyên về tâm thần đã lên tiếng. Lý do là vì các bác sĩ tâm thần (Psychiatrist) bị ảnh hưởng tài chính của các đại công ty dược phẩm.
Phương pháp định bệnh hiện nay dựa trên cẩm nang DSM (diagnostic and stat manual of mental disorder), cuốn sách như Thánh Kinh có ảnh hưởng nặng trên xã hội Mỹ. Cuốn sách sắp ấn bản lần thứ năm trong năm 2013. Thời kỳ chữa bệnh tâm thần dựa trên sự tĩnh thức của Bác Sĩ Sigmund Freud đã qua. Thời kỳ mà giáo sư Ðại Học John Hopkins và Harvard, Leon Eisenberg gọi bệnh tâm thần là tình trạng “không óc” “không trí,” thời kỳ trước khi các thuốc chữa bệnh tâm thần ra đời dựa trên lý thuyết rối loạn chất Dopamine chuyên chở ở các nơi nối dây thần kinh (Neuro transmitter drug). Với sự sử dụng thuốc trong thập niên 1950 gia tăng trong thập niên 1980, bác sĩ ít chú trọng và lắng nghe câu chuyện đời của bệnh nhân. Ngành phân tâm nhường chỗ cho thuốc. Các bác sĩ chú trọng vào thuốc quên đến hậu quả của các tác dụng phụ. Giáo Sư Eisenberg chỉ trích đồng nghiệp dùng thuốc nhiều vì quyền lợi của các công ty thuốc mà quên nghĩ đến bệnh nhân.
Năm 1977 cuốn sách DSM được các đại dược phòng yêu chuộng. Năm 1980 cuốn DSM III liệt 265 định bệnh (tăng từ 182 trong cuốn DSM II). Nếu người bệnh có 5 trong 9 triệu chứng thì người bệnh được chẩn đoán có bệnh tâm thần. Cuốn sách được sử dụng từ các bác sĩ tâm thần cho đến bệnh viện, hãng bảo hiểm, các nghiên cứu y khoa, các cơ quan chính quyền, cơ quan xã hội và nhất là các dược phòng để đi đến một mục đích: chứng minh cho việc dùng thuốc. Từ cuốn DSM III đến DSM IV năm 94 rồi đến DSM IV-TR năm 2000 con số định bệnh tăng lên đến 365. Mỗi lần sách mới ra là mỗi lần số định bệnh tăng mà không dựa trên căn bản nghiên cứu khoa học. Cuốn sách trở thành sách bán chạy nhất cho Hội Y khoa Tâm Thần (American Psychiatric Association). DSM IV bán hơn 1 triệu cuốn, chuyện không gì lạ khi 1/5 ngân quỹ hội các bác sĩ tâm thần đến từ hãng thuốc và các hãng thuốc đã ảnh hưởng lên nghiên cứu y học. Các bác sĩ tâm thần cũng nhận nhiều tiền từ hãng thuốc hơn các bác sĩ khác. Các đại công ty dược phẩm đã ảnh hưởng dễ dàng lên ngành tâm thần vì lằn ranh định bệnh giữa bình thường và bất bình thường mỏng manh. Sự định bệnh không chính xác, không có thử nghiệm máu hay quang tuyến, MRI hay CT Scan. Vì vậy một người bệnh có thể có nhiều chẩn đoán (diagnosis), bác sĩ tâm thần chỉ dùng một số thuốc điển hình: Celexa dùng cho trầm cảm (depression) Ativan dùng cho lo lắng, Ambien chữa chứng mất ngủ, Provigil chữa cơn mệt mỏi (là phản ứng phụ của Celexa) Viagra (được bác sĩ cho để chữa phản ứng phụ của thuốc Celexa). Các bác sĩ tâm thần có khi cho thuốc tùy hứng, buổi sáng vui vẻ gặp trình dược viên đưa loại thuốc nào đến phòng mạch thì bác sĩ kê toa loại thuốc ấy! Theo Giáo Sư Irving Kirsh, sự sử dụng thuốc bừa bãi và lạm dụng chỉ giống như cho thuốc giả (Placebo) Bác Sĩ Allen Frances, chủ tịch ủy ban soạn thảo cuốn DSM IV đã phản đối cuốn DSM V, ông cho đây là một cơ hội làm tiền của hãng thuốc.
Theo tiến triển tự nhiên của bệnh tâm thần phân liệt, nhiều bệnh nhân không chữa đã tự hồi phục sau hai năm. Sự lạm dụng thuốc đã làm tăng số bệnh nhân trẻ bị tiểu đường và cao mỡ trong máu và cuốn sách DSM là nguyên nhân chính của sự gia tăng bệnh tâm thần của trẻ em trong đó trẻ nhất là 2 tuổi.
Số bệnh tự kỷ (Autism, như phim Rain man với Dustin Hoffman và Tom Cruise) tỷ lệ 1/500 năm 1993 lên đến 1/90 năm 2011). Trẻ bị bệnh tâm thần lưỡng cực (bipolar) tăng 4 lần từ năm 1993 đến 2004. Có nhiều thuốc không được cơ quan FDA chấp thuận đã được sử dụng, nhưng tiếng kêu nhiều nhất đến từ bệnh tâm thần trẻ em. Hơn 500,000 trẻ em đang dùng thuốc chữa bệnh tâm thần. Bệnh trẻ em thiếu chú ý ADHD gia tăng ở trường học vì trong ấn bản mới DSM V bệnh ADHD sẽ thành tên TDD (T=temper, nóng giận). Sự thật là con trai lớp 5 đa số không chú ý trong lớp học, còn các cô gái ở tuổi dậy thì đi học lúc nào cũng lo lắng.
Người nghèo, nhận trợ cấp SSI và Medicaid nhân đó lợi dụng bệnh tâm thần trẻ em để nhận trợ cấp. Các cơ quan xã hội và bệnh viện cũng nhờ đó mà kiếm lời. Trường hợp quá độ xảy ra vào tháng 12 năm 2006, em bé Rebecca Riley đã chết ở tỉnh nhỏ gần Boston, em đã được bác sĩ cho uống Clonidin, Depakote và Seroquel để chữa bịnh ADHD. Hai anh chị của Rebecca cũng được uống thuốc. Cả gia đình nhận trợ cấp 30,000 Mỹ kim một năm.
Cách đương đầu với tiếng nói
Trong vòng 5 năm qua, 5 hãng thuốc lớn như Pfizer (thuốc Geodon) Eli Lilly (thuốc Zyprexa) Astra Zeneca (thuốc Seroquel) đã điều đình trả cho chính phủ cả trăm triệu Mỹ kim nhưng thuốc vẫn bị sử dụng bừa bãi, những nguyên nhân gây ra bệnh tâm thần từ gia đình, trường học đến xã hội không được chú ý đến và ngành phân tâm học bị quên lãng.
Năm 1984, Bác Sĩ Nancy Andreason gọi những người bệnh tâm thần là những người óc bị hư (broken brain), bị ảo giác, ảo tưởng không còn có thể có hoạt động bình thường. Trong các bệnh tâm thần, bệnh tâm thần phân liệt (Schizophrenia) nặng nhất với ảo giác thính thị (auditor hallucination) là đặc điểm. Bác Sĩ Andreason chủ trương dùng thuốc, các phương pháp phân tâm học không hiệu quả nhưng gần đây thuốc Chlorazil và Thorazin cũng vô hiệu. Bác sĩ người Hòa Lan, Marcus Romme đã dựa vào cuốn sách năm 1982 của nhà tâm lý học Julian Jaynes, Ðại Học Princeton để chữa ảo giác thính thị.
Ông Julian Jaynes nhận thấy con người đã nghe tiếng nói của người khác từ phần phụ qua các nền văn hóa từ xưa như trong chuyện thần thoại Hy Lạp Iliad thần Achille đã nghe tiếng nói của thần Agamemnon khuyên không giết tình địch hay bà Jeanne d’Arc nghe tiếng nói của Thượng Ðế dẫn dắt người Pháp kháng chiến chống Anh.
Nguyên tắc của Bác Sĩ Romme là người bệnh nghe tiếng nói trong đầu ra lệnh khiến họ sợ hãi nhưng khi bệnh nhận nghe tiếng nói mỗi ngày, bắt đầu có quan hệ, đối thoại với tiếng nói, thì tiếng nói thay đổi giọng điệu, tiếng nói còn thay đổi nhiều nếu bệnh nhân chú ý nghe tiếng nói nói gì với họ và tiếng nói sẽ nhẹ nhàng hơn khi bệnh nhân nói: “Ông bảo tôi làm điều sai nhưng xin để tôi lựa chọn” (giống như dân lành đối đầu với cán bộ cộng sản!).
Bệnh nhân MPD (Multiple Personalities Disorder), một người có nhiều nhân cách, nhiều người trong một người, có lợi trong cách chữa đương đầu với tiếng nói. Căn bệnh có tên từ quan điểm của Bác Sĩ Pierrer Janet thế kỷ thứ 19, được Bác Sĩ Sigmund Freud xem là kết quả của thương tổn, chấn thương từ bạo hành tình dục nay được thay là Dissociative Identification disorder (bịnh rối loạn nhận diện) xác nhận tính cách tôn giáo từ mấy ngàn năm như Thiên Chúa Giáo qua việc trục quỷ (exorcist).
Mạng lưới nghe giọng nói (Hearing voices network) ra đời, có trên nhiều quốc gia kể cả Hoa Kỳ. Mục đích của trị liệu là xem tiếng nói của thính ảo như là tiếng người, xem tiếng nói đó xảy ra trong những trường hợp bình thường như khi mệt mỏi, buồn ngủ (lúc buồn ngủ nhiều người nghe tiếng nói gọi tên mình hay tiếng nói của cha mẹ, một nửa số sinh viên đại học cho biết họ nghe tiếng nói ít nhất là một lần trong đời đi học khi căng thẳng buồn ngủ vào giữa đêm học bài).
Các bệnh nhân được dạy là phải đối xử với tiếng nói một cách kính trọng, xem tiếng nói muốn gì và thương lượng với nó: Các nhà phân tâm học bắc ghế ngồi cạnh bệnh nhân, nghe bệnh nhân và hỏi tiếng nói muốn gì, có khi họ mời tiếng nói tham dự vào buổi hợp của nhóm.
Kết quả có nhiều bất ngờ. Một bệnh nhân người Ðức tên Hans của Bác Sĩ Romme nghe tiếng nói khuyên bảo nên đọc kinh Phật, tiếng nói hối thúc mỗi ngày cả năm trời, cuối cùng ông Hans điều đình “sẽ đọc kinh Phật mỗi ngày một tiếng và chỉ cầu nguyện mỗi ngày một lần, một năm sau ông Hans nhận thấy tiếng nói từ từ dịu dàng và biết mất. Một bệnh nhân khác ông T.M. Liehrmamn theo lời khuyên của hội, điều đình với tiếng nói (yêu cầu ông phải đuổi theo, giết người hàng xóm!) một năm sau ông bớt thuốc Chlorazil từ 500 mg mỗi ngày xuống 50 mg, bớt mập, không còn nghe tiếng nói và xuất viện.
Luật sư của cậu James Holmes sẽ ra tòa biện hộ 24 trọng tội. Họ sẽ viện lý do bệnh tâm thần và dùng phương cách cũ rích đã dạy trong Thánh Kinh, cuốn sách luật đầu tiên: đổ thừa (ông Adam phạm tội đổ thừa bà Eva, bà Eva đổ thừa cho con rắn). Họ sẽ đổ thừa cho súng đạn, đổ thừa phim Batman và Hollywood có ảnh hưởng xấu nhưng cũng như các bác sĩ tâm thần họ quên nhìn cậu Holmes, một người mắc bệnh tâm thần gây ra do những căng thẳng trong đời sống của xã hội Hoa Kỳ.
(Ngày 3 tháng 8, 2012)