Nguyễn Văn Khanh
Khoảng 4 giờ chiều Thứ Năm, 1 Tháng Mười Hai, nhật báo The Washington Post chạy bản tin ngắn cho biết tổng thống đắc cử Donald Trump chọn cựu Ðại Tướng Thủy Quân Lục Chiến James Mattis làm bộ trưởng Quốc Phòng. Bản tin sơ khởi của tờ Post cũng cho hay nghe được tin này “từ những người thân cận với ông Trump” và đến đầu tuần tới, ông sẽ chính thức thông báo cho mọi người biết.
Mặc dù chỉ ít phút sau khi tờ Post đăng bản tin, sau đó là tin “Breaking News” của đài truyền hình CNN, phát ngôn viên Jason Miller của ông Trump gửi tin nhắn viết rằng: “Tổng thống đắc cử chưa quyết định chọn ai,” nhưng tin Ðại Tướng Mattis sẽ điều hành Ngũ Giác Ðài được đón nhận thật niềm nở (mãi đến tối cùng ngày, ông Trump mới công bố tin chọn Tướng Mattis).
Một nhân viên thuộc văn phòng Thượng Nghị Sĩ John McCain (Cộng Hòa), chủ tịch Ủy Ban Quốc Phòng Thượng Viện, nói rằng “ông Trump đã chọn đúng người.” Bên Hạ Viện, ông Joe Kasper của văn phòng Dân Biểu Duncan Hunter (Cộng Hòa) ca ngợi “quyết định chọn Tướng Mattis là quyết định tuyệt vời, giúp quân đội Hoa Kỳ làm tròn trách nhiệm chiến đấu, không còn bị cản trở (vì chính trị) như đang xảy ra ở thời Obama.” Với giọng đầy phấn khởi, ông Kasper bảo thêm “Tướng Mattis là người hiểu biết rộng, biết phải làm gì để Hoa Kỳ có một lực lượng quân sự hùng hậu cả thế giới phải kiêng nể” đúng với điều “tổng thống đắc cử Trump đã hứa với dân chúng khi ông vận động tranh cử.”
Từ hai tuần trước, đồn đãi chính trị đã dự đoán Tướng Mattis sẽ được chọn để thực hiện điều ông Trump đã hứa với cử tri. Sau cuộc gặp diễn ra tại New Jersey, ông Trump cho hay “rất ấn tượng” về phong cách và những điều Tướng Mattis trình bày, xác nhận “sẽ cân nhắc” để mời Tướng Mattis điều khiển Bộ Quốc Phòng. Trước đó, trong cuộc phỏng vấn ngắn dành cho tờ POLITICO, ông Trump có nói “đã đến lúc nên giao Bộ Quốc Phòng cho một người từng phục vụ trong quân đội.” Tất cả những điều đó cho thấy “ông Trump đã nhắm đến Tướng Mattis,” theo một cựu viên chức cao cấp của Bộ Quốc Phòng nói với hãng thông tấn AP. Nhân vật không nêu tên này nói thêm “Ông Trump quả là người khôn ngoan khi ông chọn Tướng Mattis,” ca ngợi vị tướng bốn sao “là một chiến sĩ quả cảm, một chiến lược gia quân sự tài ba, là người nói thẳng và nói thật, sẽ nói thẳng và nói thật những gì ông nghĩ với vị tổng tư lệnh quân đội.”
Năm nay 66 tuổi, Tướng Mattis không chỉ là một người hùng và chiến lược gia tài ba của quân đội Hoa Kỳ, mà còn là người có quan điểm rất gần với tổng thống đắc cử Trump, điển hình là lập trường cứng rắn của ông đối với Iran. Trong bài nói chuyện đọc tại Trung Tâm Chiến Lược Và Nghiên Cứu Toàn Cầu (CSIS) hồi Tháng Tư vừa rồi, ông cho rằng mặc dù thế giới chú ý tới những hoạt động của ISIS, “nhưng hiểm họa cho hòa bình Trung Ðông và cho thế giới chính là Iran.” Cũng trong bài nói chuyện đó, Tướng Mattis bảo “di sản chính phủ Obama để lại cho tân chính phủ Hoa Kỳ là một đám bầy nhầy,” chỉ trích “hiệp ước chính quyền Obama ký kết với Iran chỉ làm chậm lại, chứ không ngăn cản được Iran chế tạo võ khí nguyên tử.”
Theo đồn đãi ở Washington, DC, chính vì không đồng ý với quyết định ký bản hiệp ước với Iran mà ông bị ép buộc phải giải ngũ hồi đầu năm 2013. Ðến giờ Tòa Bạch Ốc và Bộ Quốc Phòng đều lên tiếng bác bỏ đồn đãi này, nhưng tin hành lang cho biết trong vai trò tư lệnh Lực Lượng Quân Sự Hoa Kỳ tại Châu Phi và Trung Ðông (US Central Command), ông “nhiều lần tranh cãi với Hội Ðồng An Ninh Quốc Gia và dàn cố vấn thân cận của Tổng Thống Obama.”
Giới thạo tin ở thủ đô cho hay, trong những buổi tranh luận đó, “Tướng Mattis nhất quyết cho rằng chính quyền Hồi Giáo Iran là một chính quyền chuyên lừa đảo, không thể tin vào những lời cam kết họ hứa khi đàm phán.” Nghe đâu trong một bản phúc trình mật do ông tự soạn gửi cho Tòa Bạch Ốc, Tướng Mattis viết rằng thỏa thuận với Iran “chẳng khác gì chúng ta (Hoa Kỳ) đẩy các nước đồng minh vào gầm một chiếc xe, sau đó lẳng lặng đứng nhìn chiếc xe lăn bánh, không cần biết số phận của những đồng minh bị đẩy nằm dưới gầm xe ra sao.”
Theo ông Steven Simon, cựu nhân viên Hội Ðồng An Ninh Quốc Gia và hiện đang giảng dạy tại đại học Amherst University, mặc dù vai trò tư lệnh trước đây của ông không liên quan gì đến Israel, nhưng “Tướng Mattis thường xuyên ghé thăm quốc gia này, thúc đẩy Israel và những nước đồng minh của Hoa Kỳ tại Trung Ðông siết chặt tay nhau để lập liên minh chống Iran.” Vẫn theo ông Simon, “Israel và các quốc gia Trung Ðông rất quý trọng Tướng Mattis, họ xem vị tướng này là người thẳng thắn và biết lắng nghe quan điểm của người khác.”
Trước khi giữ nhiệm vụ tư lệnh, Tướng Mattis từng làm tư lệnh NATO, và đó “cũng là một lợi điểm khác cho vai trò ông sắp nhận lãnh,” theo một nhân viên dân sự từng làm việc dưới quyền của ông. Trong khoảng thời gian từ Tháng Mười Một, 2007 đến Tháng Tám, 2010, “Tướng Mattis được các quốc gia đồng minh Âu Châu nể trọng vì những kế hoạch hữu hiệu ông vạch ra, trong đó đáng chú ý nhất là kế hoạch giúp mọi nước xây dựng một quân đội hùng mạnh, sẵn sàng tham chiến khi cần thiết.” Thành công này giúp ông có tên trong danh sách những tướng lãnh được để cử cho chức vụ tư lệnh Thủy Quân Lục Chiến, nhưng người được Tổng Thống Obama chọn lại là Tướng James Amos.
Ông cũng từng đảm trách những vai trò khác nhau ở chiến trường Afghanistan ngay sau biến cố 11 Tháng Chín, 2001, và chiến trường Iraq ngay sau khi Tổng Thống George W. Bush quyết định đưa quân sang lật đổ Tổng Thống Saddam Hussein. Những kinh nghiệm thu thập được ở chiến trường được ông dùng để soạn thảo chung với Tướng Bộ Binh David Petraeus quyển cẩm nang mang tên “Tác Chiến Chống Quân Nổi Dậy” (The US Military’s New Counterinsurgency Manual) hiện đang được quân đội sử dụng để huấn luyện cho binh sĩ.
Mời độc giả xem video: Chỉ 25% dân Mỹ muốn ông Trump bỏ Obamacare
Cũng với kinh nghiệm thu thập được từ Afghanistan, ông là một trong những vị tướng đầu tiên lên tiếng cảnh báo đừng rút hết quân ở Afghanistan, thay vào đó “nên để lại một lực lượng đủ để yểm trợ cho binh sĩ đồng minh, giúp họ tự bảo vệ an ninh lãnh thổ.” Không rõ có phải vì ý kiến ông nêu lên hay không, nhưng Tổng Thống Obama đồng ý để lại 10,000 binh sĩ ở Afghanistan, làm đúng lời ông đề nghị.
Tướng James Mattis cũng từng được nói tới khi cuộc vận động tranh vòng sơ bộ của đảng Cộng Hòa ở trong giai đoạn gần kết thúc. Lúc đó, một số nhân vật quyền thế của phe bảo thủ Cộng Hòa muốn cản đường chiến thắng của ông Trump bằng cách đề nghị Tướng Mattis ra tranh cử với tư cách độc lập. Ðề nghị này tức khắc bị ông từ chối, nói rằng ông không hiểu tại sao lại muốn đưa người cùng đảng ra tranh cử để chia phiếu của nhau?