Hà Tường Cát/Người Việt
NHẬT BẢN (NV) – Tình hình Biển Ðông đang căng thẳng trở lại vì sự can dự của một diễn viên mới: Nhật Bản.
Reuters hôm Thứ Bảy loan tin Bộ Trưởng Quốc Phòng Tomoomi Inada nói rằng các tàu của Lực Lượng Phòng Vệ Nhật sẽ tiến hành những cuộc tuần tiễu hải quân hỗn hợp song phương với Mỹ, và diễn tập đa phương với hải quân nhiều quốc gia trong vùng Biển Ðông.
Theo giải thích của bà Inada, Nhật chia sẻ những mối quan tâm tương tự với Mỹ về sự phát triển sức mạnh quân sự và hành động gây hấn của Trung Quốc trong đòi hỏi chủ quyền biển đảo. Bà nói: “Trong bối cảnh ấy, tôi mạnh mẽ ủng hộ các hoạt đông tự do hải hành của Hải Quân Mỹ với mục đích lâu dài là duy trì luật pháp quốc tế về tự do lưu thông hàng hải.”
Nhật ở xa và không có tranh chấp lãnh thổ hay quyền lợi riêng gì ở Biển Ðông nhưng đây là một hải phận quốc tế quan trọng, con đường huyết mạch đưa năng lượng dầu khí từ Trung Ðông và Ðông Nam Á đến Nhật.
Hành động của Nhật chắc chắn sẽ gây va chạm với Trung Quốc và các quan sát viên quốc tế cho rằng chưa hiểu lý do của sự chấp nhận rủi ro ấy. Người ta đều biết là Nhật vẫn còn đang tranh chấp với Trung Quốc về chủ quyền quân đảo Senkaku/Ðiếu Ngư trên biển Hoa Ðông.
Hồi đầu năm nay, Trung Quốc đã cảnh cáo Lực Lượng Phòng Vệ Nhật nên đứng ngoài các tranh chấp tại Biển Ðông, Tờ Japan Times cho biết đại sứ Trung Quốc ở Tokyo, ông Cheng Yonghua, nói là Nhật có thể “vượt qua đường ranh đỏ” nếu tham dự chiến dịch tự do hải hành cùng với Hải Quân Mỹ.
Giáo Sư Shiro Armstrong, giám đốc Trung Tâm Nghiên Cứu Úc-Nhật thuộc trường Ðại Học Quốc Gia Australia cho rằng vụ này có thể trở thành “vấn đề lớn” nếu như các quốc gia trong khu vực có những tính toán hay hành động sai lầm.
Mời độc giả xem thêm video: Tấn công ở Kashmir, 17 lính Ấn Độ thiệt mạng
Bà tân Bộ Trưởng Quốc Phòng Tomoomi Inada là phụ nữ Nhật thứ hai mới được chỉ định đảm nhiệm chức vụ này và là người được xem như có tiềm năng sau này sẽ thay thế Thủ Tướng Shinzo Abe. Nói chuyện tại Trung Tâm Chiến Lược và Nghiên Cứu Quốc Tế tại Washington D.C. tuần trước, bà bày tỏ sự quan ngại về mưu đồ của Trung Quốc ở biển Hoa Ðông cũng như Biển Ðông. Bà khẳng định quyết tâm bảo vệ chủ quyền cùng sự toàn vẹn lãnh thổ của Nhật, và trong mục tiêu ấy “sẽ tiếp tục nỗ lực quốc phòng, duy trì và củng cố thế đồng minh với Mỹ.” Bà ca ngợi kế hoạch của Mỹ sẽ chuyển 60% lực lượng Hải Quân và Không Quân đến vùng Châu Á vào năm 2020.
Trong một buổi họp báo hồi Tháng Tám, Ðại Tá Wu Qian, phát ngôn viên Bộ Quốc Phòng Trung Quốc, tuyên bố: “Chúng tôi mạnh mẽ phản đối Nhật trong ý định đưa lực lượng tham gia cái gọi là Chiến Dịch Tự Do Hải Hành (FONOP) trong Biển Ðông.”
Bà Inada bác bỏ lập luận của Trung Quốc, nhấn mạnh đến tầm quan trọng phải bảo vệ công pháp quốc tế ở Biển Ðông, cho là “nếu không ngăn chặn sự vi phạm luật lệ thì sẽ đi đến hậu quả toàn cầu.” Tuy nhiên bà nói thêm rằng sẵn sàng đối thoại xây dựng với Trung Quốc để “tránh những va chạm giữa các lực lượng trên biển cũng như trên không.”
Nhật tham dự chuyến diễn tập với Mỹ lần đầu tiên Tháng Mười năm ngoái, chỉ ít ngày sau khi khu trục hạm USS Lassen của Hải Quân Mỹ đi vào vùng biển cách Ðá Xu Bi và các đảo trong quần đảo Trường Sa dưới 12 hải lý. Ðá Xu Bi là một trong bảy đảo nhân tạo Trung Quốc đã tạo lập trái phép từ 2013.
Tuy nhiên không phải tất cả mọi quan sát viên đều tán thành chính sách cứng rắn của Nhật. Bà Nancy Snow, giáo sư bộ môn ngoại giao Ðại Học Kyoto nói với CNN rằng Thủ Tướng Shinzo Abe đã từng minh định rằng Lực Lượng Phòng Vệ Nhật sẽ theo đường lối “tăng cường can dự” và hợp tác chặt chẽ với Mỹ. Theo ý bà, Trung Quốc bây giờ đang đương đầu với Mỹ và sẽ không lùi bước trong những đòi hỏi ở Biển Ðông bất chấp phán quyết của Tòa Án Trọng Tài Quốc Tế. Bà lập luận, “Nhật đã có lịch sử 71 năm mang danh một nước hòa bình, bây giờ tại sao cần phát triển quân sự. Sức mạnh của Nhật là mậu dịch và văn hóa chứ không phải quân đội.”
Trong khi đó tổng thống 71 tuổi Rodrigo Duterte của Philippines mới qua ba tháng nắm chính quyền đã tỏ ra muốn theo một chính sách thỏa hiệp khác với nỗ lực ngăn chặn bành trướng Trung Quốc của các nước láng giềng Ðông Nam Á. Ông này nói rằng đang xem xét việc mua vũ khí của Nga hay Trung Quốc và sẽ chấm dứt các cuộc tuần tiễu hải quân chung với Mỹ và Nhật trên Biển Ðông.
Ðối với Việt Nam, quốc gia đóng vai trò quan trọng nhất ở khu vực Biển Ðông, Trung Quốc ngoài mặt luôn bày tỏ thái độ hòa hoãn. Trong chuyến viếng thăm Bắc Kinh của Thủ Tướng Nguyễn Xuân Phúc hôm Thứ Ba tuần trước, Thủ Tướng Lý Khắc Cường nói rằng Trung Quốc và Việt Nam phải duy trì hòa bình ổn định trong vùng Biển Ðông và kiềm chế những bất đồng tranh chấp. Thực tế những va chạm ở tầm cỡ nhỏ thường xuyên xảy ra với ngư dân Việt, đồng thời Việt Nam vẫn lặng lẽ tăng cường lực lượng Hải/Không Quân bằng những loại vũ khí mua của Nga và gần đây tìm cách mua thêm của Mỹ.
Nhật cũng đã trợ giúp cho Việt Nam và Philippines nhiều phương tiện gia tăng khả năng tuần tiễu phòng vệ trên biển. Sự thay đổi lập trường của Philippines có thể gây trở ngại đến chiến lược hướng về Châu Á của Mỹ và Nhật nói rằng đang thẩm định về ảnh hưởng của quyết định ấy.
Ðầu tháng này, Thủ Tướng Ấn Ðộ Narendra Modi đề nghị cung cấp cho Việt Nam một tín dụng nửa tỷ dollars cho sự hợp tác quân sự giữ hai nước. Tờ Japan Times nói rằng theo ước lượng của Viện Nghiên Cứu Hòa Bình Quốc Tế ở Stockholm, Thụy Ðiển, số tiền này bằng sự gia tăng gần 700% ngân khoản mua sắm vũ khí của Việt Nam năm 2015. Như vậy hai cường quốc Châu Á – Nhật và Ấn Ðộ – hiện nay đã mạnh mẽ can dự vào sự bảo vệ ổn định ở Biển Ðông mặc dầu xét theo một cách nhìn khác thì cũng có thể làm tình hình thêm căng thẳng và rủi ro xảy ra xung đột.