MANILA, Philippines (NV) – Hội Nghị Thượng Đỉnh ASEAN đã kết thúc mà không ra nổi một bản tuyên bố chung, chỉ có chủ tịch luân phiên ra một bản tuyên bố lờ hẳn chuyện Bắc Kinh bá quyền bành trướng trên Biển Đông.
Sự chia rẽ của tổ chức liên kết 10 nước ASEAN thành một khối với chủ trương hợp tác giúp nhau phát triển kinh tế và an ninh hỗ tương nhưng lại thường không đồng thuận với nhau về nhiều vấn đề chính yếu.
Sự thất bại không ra nổi một bản tuyên bố chung vốn đã được nhìn thấy từ mấy năm gần đây khi Bắc Kinh ngồi sau hậu trường, giật dây các thành viên tay chân và áp lực quyết liệt với nước chủ nhà chống lại các đề nghị nêu đích danh Trung Quốc là nước vi phạm các cam kết quốc tế và xâm phạm chủ quyền của các nước thành viên ASEAN.
Khoảng 12 giờ sau khi hội nghị nói trên bế mạc, chủ tịch luân phiên tổ chức ASEAN, tức nước chủ nhà Philippines, phổ biến một bản tuyên bố không đề cập gì đến việc “bồi đắp đảo nhân tạo và quân sự hóa” đã được nêu ra trong bản tuyên bố kỳ họp thượng đỉnh năm ngoái.
Trước đó 6 giờ đồng hồ, khi bế mạc, không có bản tuyên bố chung nào được công bố theo thông lệ của các phiên họp thượng đỉnh. Một bản dự thảo tuyên bố chung của tổ chức ASEAN được các hãng thông tấn đọc được mấy ngày trước cũng có nhóm từ ngầm lên án dù không nêu đích danh thủ phạm là Trung Quốc.
Theo hãng tin Reuters, sự việc xảy ra như kể trên là hệ quả của nỗ lực từ Bắc Kinh và trực tiếp từ tòa đại sứ Trung Quốc tại Manila đã áp lực chính phủ Philippines phải tránh đưa vào nghị trình thảo luận những gì đề cập các hành động của Trung Quốc tại vùng biển đang tranh chấp giữa nhiều nước trong khu vực với Bắc Kinh.
Có bốn thành viên ASEAN được tiết lộ là lúc đầu muốn lập trường cứng rắn hơn nhưng sau lại đồng ý với lời lẽ hòa hoãn hơn.
Trung Quốc không phải là thành viên trong khối ASEAN nhưng luôn luôn nhạy cảm tới bất cứ vấn đề gì đề cập đến họ trong các văn bản tuyên bố. Việc họ ở sau hậu trường giật dây, thay đổi nội dung các bản tuyên bố của ASEAN từng được đề cập nhiều từ những năm qua.
Không những không đề cập gì tới hành động ngang ngược, trái với các thỏa thuận với ASEAN khi ký vào Bản Tuyên Bố Ứng Xử Trên Biển Đông từ năm 2002, bản tuyên bố của Philippines lại còn ghi nhận có sự “gia tăng hợp tác giữa ASEAN và Trung Quốc.” Bản tuyên bố lờ hẳn những từ ngữ như “căng thẳng” hay “leo thang hành động” ở trong dự thảo trước đó và cũng tương tự như tuyên bố năm ngoái khi họp ở thủ đô nước Lào.
Một nhà ngoại giao Philippines không thấy nêu tên cho hay việc Bắc Kinh vận động thay đổi nội dung một số bản tuyên bố để bảo vệ lợi ích của họ vốn là một thứ bí mật nhưng ai cũng biết.
Một trong những lý do chính dẫn đến một bản tuyên bố lời lẽ nhẹ nhàng hơn được cho rằng Phi không muốn bị Trung Quốc hiếp đáp thêm nhiều nữa trong chuyện tranh chấp biển đảo. Sau sự vận động từ Tổng Thống Rodrigo Duterte, Bắc Kinh đã đồng ý để ngư dân Phi quay lại khai thác tại ngư trường bãi đá ngầm Scarborough sau bốn năm bị xua đuổi. (TN)