HÀ NỘI (NV) – Thủ tướng CSVN, ông Nguyễn Xuân Phúc, vừa phê duyệt “Ðề án tha tù trước thời hạn có điều kiện” của Bộ Công An Việt Nam. Theo đó, từ nay đến 2018 sẽ có khoảng 20,000 tù nhân được phóng thích sớm.
“Ðề án tha tù trước thời hạn có điều kiện” nhằm thử nghiệm một hình thức mới trong việc buộc thi hành án phạt tù của hệ thống tư pháp Việt Nam.
Theo đó, nếu: (1) Phạm tội lần đầu và đã ở tù ít nhất là một nửa thời hạn bị phạt giam, (2) Ðã ở tù ít nhất 15 năm nếu bị phạt tù chung thân và hình phạt chung thân đã được chuyển thành hình phạt tù có thời hạn, (3) Ðã ở tù 1/3 thời hạn bị phạt giam hoặc 12 năm đối với người bị phạt tù chung thân và hình phạt chung thân đã được chuyển thành hình phạt tù có thời hạn mà được xếp vào “diện ưu tiên” – thì phạm nhân có thể được thả khỏi nhà tù nhưng về mặt pháp lý thì vẫn là phạm nhân, không được xem là hoàn toàn tự do như những người đã ở tù cho đến hết án hoặc được đặc xá.
Trước đây, hệ thống luật pháp về hình sự của Việt Nam chỉ có các hình thức “hoãn chấp hành án,” “tạm đình chỉ chấp hành án,” “giảm thời hạn chấp hành án” và “đặc xá” dành cho phạm nhân.
Có nhiều lý do khiến Bộ Công An Việt Nam đệ trình “Ðề án tha tù trước thời hạn có điều kiện.”
Lý do thứ nhất là “yêu cầu hội nhập quốc tế” – cách mà chính quyền Việt Nam thường dùng để chỉ việc điều chỉnh chính sách, luật pháp do áp lực từ cộng đồng quốc tế. “Yêu cầu hội nhập quốc tế” đã buộc chính quyền Việt Nam phải sửa Luật Hình Sự, Luật Tố Tụng Hình Sự và hàng loạt qui định liên quan đến điều tra, giam giữ. Lẽ ra việc áp dụng các luật và những qui định vừa kể đã được áp dụng hồi đầu tháng này nhưng vì Luật Hình Sự có quá nhiều sai sót nên phải tạm ngưng áp dụng để… sửa nữa!
Do “yêu cầu hội nhập quốc tế” nên Bộ Công An Việt Nam cho biết, “Ðề án tha tù trước thời hạn có điều kiện” được soạn thảo trên “cơ sở tiếp thu có chọn lọc” từ các qui định hiện hành của: Hoa Kỳ, Anh, Nhật, Nam Hàn, Trung Quốc.
Lý do thứ hai là hệ thống trại giam quá đông và công quỹ đang thiếu hụt. Bộ Công An Việt Nam cho biết, tại Việt Nam hiện có 53 trại giam với 165 phân trại. Sức chứa của mỗi phân trại là khoảng 1,000 phạm nhân nhưng chỉ có 75/165 phân trại được xem là “hoàn thiện” nên “công suất giam giữ” chỉ khoảng 75,000 người, trong khi tính đến cuối năm ngoái, số phạm nhân đã xấp xỉ 130,000. Chưa kể 16,000 người đã có án tù đang chờ hoàn tất các thủ tục cần thiết để thụ án và khoảng 5,000 người đang bị giam trong các trại tạm giam, nhà tạm giữ chờ điều tra, xét xử. Chưa kể từ 2008 đến nay, mỗi năm, số phạm nhân tăng thêm từ 10% đến 12%.
Theo tính toán của Bộ Công An Việt Nam, nếu áp dụng “Ðề án tha tù trước thời hạn có điều kiện,” ngoài việc giảm áp lực cho hệ thống trại giam vốn đã quá tải, việc thả 20,000 phạm nhân trong khoảng thời gian từ nay đến năm 2018 sẽ giúp tiết kiệm cho công quỹ mỗi năm khoảng 200 tỉ đồng.
Trong bối cảnh như đã kể, việc thực hiện “Ðề án tha tù trước thời hạn có điều kiện” có thể giúp những người bị phạt tù được thả ra sớm, thoát khỏi môi trường hết sức tồi tệ về ăn ở, vệ sinh, có thể được chăm sóc tốt hơn về sức khỏe tuy nhiên đang làm dấy lên mối lo ngại rằng, tình trạng an ninh-trật tự của xã hội Việt Nam vốn đã tồi tệ sẽ còn tồi tệ hơn.
“Ðề án tha tù trước thời hạn có điều kiện” của Bộ Công An Việt Nam chưa đề ra được giải pháp cụ thể nào để nhằm hóa giải những lo ngại đó. Cơ quan này chỉ bày tỏ hy vọng việc áp dụng “Ðề án tha tù trước thời hạn có điều kiện” sẽ giúp thu hút “các khoản đóng góp tự nguyện, tài trợ của các tổ chức, cá nhân trong nước và tổ chức, cá nhân nước ngoài” trong tiến trình “cụ thể hóa quan điểm, chủ trương của đảng về cải cách tư pháp” và “thể hiện tinh thần nhân đạo, chính sách khoan hồng của đảng và nhà nước.”
Người ta cũng lo ngại rằng, với đặc điểm của hệ thống công quyền nói chung và của Bộ Công An Việt Nam nói riêng giống như hiện nay, “Ðề án tha tù trước thời hạn có điều kiện” sẽ bị biến thành công cụ kiếm tiền thuần túy cho các viên chức có liên quan tới việc thực thi.
“Ðề án tha tù trước thời hạn có điều kiện” sẽ được áp dụng như một hình thức thử nghiệm cho đến năm 2020. (G.Ð)