Ở mũi Ròn Mạ và hòn Sơn Dương thuộc tỉnh Hà Tĩnh – hai nơi cách miệng ống xả nước thải của Formosa khoảng 8 cây số, tỉ lệ san hô còn sống chưa đến 10%. Cả hai nơi này đều không có các loại cá kích thước lớn hoặc những loại cá điển hình ở khu vực có rạn san hô. Riêng tại hòn Sơn Dương, không thấy bất kỳ con nào thuộc họ cá bống trắng – loài cá chỉ có thể sống ở những nơi nước sạch.
Tại Quảng Bình, hai điểm được chọn khảo sát là cảng Hòn La, đảo Hòn Nồm cũng phát giác san hô chết, kích thước các rạn san hô bị thu hẹp. Các loài cá điển hình cho khu vực có rạn san hô cũng mất tích.
Khu vực Cửa Tùng thuộc tỉnh Quảng Trị thì vỏ hàu đầy đáy biển, thịt đã bị phân hủy. Dù là mùa khai thác tôm hùm con nhưng không tìm thấy ấu trùng tôm hùm con ở các hốc đá. Đáy biển khu vực Cửa Tùng đang bị phủ bởi một lớp bùn mỏng màu đổi từ vàng tới nâu vàng.
Đối với rạn Bãi Chuối và khu vực Bắc Hải Vân thuộc tỉnh Thừa Thiên-Huế, nơi vốn là “bãi đẻ chủ đạo của khu vực” luôn có mật độ ấu trùng cá và cá con rất cao và cũng là điểm cuối cùng của dòng chảy có độc tố, ngoài tình trạng san hô chết còn là sự vắng mặt của các loài cá kinh tế (cá có giá trị mua bán cao) và điển hình cho sinh cảnh rạn. Đặc biệt là họ cá khế Carangidae mà dân chúng địa phương gọi là cá vẩu đã mất tích.
Ông Nguyễn Viết Vĩnh, một chuyên gia về thủy sản, giải thích thêm, các rạn đá, rạn san hô vốn có chức năng tái tạo hệ sinh thái biển. Khi sinh sản, các loài cá, tôm, cua, ốc… thường tìm về đó vì vừa có nơi trú ẩn, vừa có nguồn thức ăn. Nếu các rạn san hô chết, cá tôm, cua, ốc không còn nơi sinh sản, các loài hải sản sẽ mất chỗ sống, hệ sinh thái bị thay đổi.
Ông Vũ Đức Lợi, viện phó Viện Hàn Lâm Khoa Học-Công Nghệ Việt Nam, kiêm phó chủ tịch Hội Đồng Truy Tìm Nguyên Nhân Dẫn Tới Thảm Họa Cá Chết, nhấn mạnh, vì san hô phát triển rất chậm, nên phải mất khoảng 50 năm, các rạn san hô mới có thể hồi phục bằng với thời điểm trước khi xảy ra thảm họa cá chết.
Nếu phenol, cyanide ở đáy biển không phân hủy hết thì muốn làm sạch đáy biển bốn tỉnh phía Bắc miền Trung phải huy động các tàu hút trầm tích dưới đáy biển lên rồi tổ chức xử lý, chôn lấp đúng cách thì mới an toàn. Phương pháp này từng được sử dụng để tẩy rửa vịnh Minamata ở Nhật (biển bị nhiễm độc vì nước thải chứa thủy ngân được một nhà máy xả vào vịnh hồi 1956).
Có một điểm đặc biệt đáng chú ý là cuộc khảo sát vừa kể được thực hiện từ ngày 4 tháng 5 đến ngày 15 tháng 5 nhưng Hội Đồng Truy Tìm Nguyên Nhân Dẫn Tới Thảm Họa Cá Chết không hề công bố. Thời điểm này, các viên chức từ trung ương đến địa phương ở các tỉnh phía Bắc miền Trung đang thi nhau xuống biển tắm và ăn hải sản để chứng minh biển đã sạch và hải sản đã an toàn.
Kết quả cuộc khảo sát vừa kể củng cố thêm thắc mắc đang làm rất nhiều người Việt giận dữ, đó là tại sao chính quyền Việt Nam lại vội vàng chấp nhận cái gọi là 500 triệu bồi thường ô nhiễm của tập đoàn Formosa và cho phép tập đoàn này tiếp tục vận hành nhà máy thép ở Khu Công Nghiệp Vũng Áng? (G.Đ)