Thursday, March 28, 2024

Chữ tâm sáng mãi giữa dòng thời gian

Vũ Tất Tiến



Trăm năm tóc cũng đổi màu

Chữ Tâm sáng mãi giữa dòng thời gian



Những năm trước đây, nhiều gia đình ở Việt Nam thường bày trong nhà tượng 3 ông Phúc-Lộc-Thọ, vừa là vật trang trí, vừa như để cầu tài lộc. Gần đây nhiều nhà lại thích treo tranh đá quý, tranh sơn mài hoặc tranh thư pháp (viết trên giấy Gió-là một loại giấy bản đặc biệt) có chữ Tâm. Bởi xem ra chữ Tâm cũng quan trọng lắm. Chẳng thế mà ở phần kết truyện Kiều, cụ Nguyễn Du mới viết:



Thiện căn ở tại lòng ta

Chữ Tâm kia mới bằng ba chữ tài 






Hình minh hoạ. Nguồn: thuphapvietnam.blogspot.com



Vậy Tâm là gì? Các nhà nho xưa quan niệm: “Bao quát mọi suy nghĩ là cái tâm” (Tổng bao vạn lự vị chi tâm) hoặc “Trời đất lấy gốc là tâm” (Thiên địa dĩ bản vi tâm dã). Do đó mà ngày nay y học mới chẩn đoán người bị rối loạn hành vi, cử chỉ là người bị bệnh tâm thần.



Tâm là một khái niệm trừu tượng, không sờ mó được, nhưng lại luôn hiện hữu trong con người. Tuy ta vẫn thường nói người này có tâm, người kia vô tâm hoặc thất nhân tâm. Thực ra người vô tâm hoặc thất nhân tâm cũng vẫn có tâm, nhưng đấy là một cái “tâm xấu”. Người vô tâm có thể là loại người ích kỷ, chỉ biết nghĩ đến mình, không nghĩ đến người khác; còn người thất nhân tâm rõ ràng là hạng người xấu, là người có những hành động hoặc lời nói làm hại người khác. Người có tài mà không có tâm thì cái tài đó chỉ  nhằm mang lại lợi ích cá nhân, không thể nào có ích cho cộng đồng xã hội được.



Vậy tâm phải lành, phải tốt, phải trong sáng mới sản sinh ra được những lời nói hay, những việc làm tốt.



Tâm được hiểu nôm na là tấm lòng. Cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn lúc sinh thời khi nói đến tấm lòng, luôn nhấn mạnh ý nghĩa tích cực của nó. Mấy chục năm trước, có lần ca sĩ Khánh Ly ra hải ngoại gặp ông, đã hỏi: “Thưa anh Trịnh Công Sơn, mấy năm trứơc anh đã nhắc nhớ em sống trên đời này phải có một tấm lòng. Hôm nay, sau gần hai mươi năm anh em gặp lại nhau ở một nơi không phải là quê hương mình, em thực sự muốn biết đối với anh điều gì quan trọng nhất?”. Người nhạc sĩ tài hoa này đáp ngay: “Tấm lòng. Tất cả từ ngàn xưa cho đến ngàn sau, con người sống với nhau cần có một tấm lòng, nghĩa là đối xử tốt với nhau, sống tử tế với nhau…”



Thực tế trong đời sống xã hội hiện nay luôn có sự đan xen tồn tại giữa cái tốt và cái xấu, cái tích cực và tiêu cực…thì lòng người cũng thế, cái Tâm con người cũng vậy. Điều đáng nói là người có Tâm, sống trung thực, sẵn sàng hy sinh quên mình cứu giúp người hoạn nạn thường lại là những con người bình thường, những cháu nhỏ học sinh, thanh thiếu niên. Báo chí trong nước từng nêu gương có em học sinh nhặt được của rơi đã đem đến cơ quan chức năng giao nộp để trả lại người đánh rơi. Ở nơi này nơi nọ suốt dọc dài đất nước ta từng có những cháu thanh thiếu niên tuổi đời còn rất trẻ đã dũng cảm cứu bạn bị chìm đò giữa sông, quên mình cứu người bị lũ cuốn khi có mưa bão, lũ lụt… Nhiều em cứu được bạn, cứu được người rồi thì vì quá mệt đã bị dòng nước, dòng lũ cuốn trôi…



Ngược lại, người thất nhân tâm đa phần lại là người lớn, thậm chí là người có chức quyền, học thức! Thất nhân tâm là những kẻ đánh bom khủng bố (vô cảm trước nỗi đau của người khác), thấy người hoạn nạn không cứu giúp (gây tai nạn rồi bỏ chạy); những kẻ tham ô, tham nhũng, ăn hối lộ, nhận đút lót; những kẻ lừa đảo, buôn gian bán lận, buôn một bán mười (Có bà đi lễ khấn rằng: “Con lậy Mẫu, lậy Thánh, cho con đi 1 về 10, đi tươi về tốt”); những kẻ tham lam trong gia đình, họ tộc khi chia tài sản thừa kế thì đòi bằng được phần hơn, chỉ muốn “lợi mình-thiệt người”! Đồng tiền đã làm tha hóa đạo đức, lối sống của một số người; làm nảy sinh chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, làm mờ ám cái Tâm con người! 








Đồng tiền làm làm mờ ám cái Tâm con người. Hình minh hoạ. Nguồn: gettyimages.



Vậy thì phải “rung chuông” cảnh tỉnh những kẻ tha hóa đó, phải “đánh bóng” cái Tâm cho họ để cho cuộc sống trên đời này ngày một an bình hơn, tốt đẹp hơn, trong sáng hơn, thân thiện hơn!



Cố nhà giáo Bùi Huy Lữ Hải ở số 5 Nguyễn Chế Nghĩa-Hà Nội, lúc sinh thời cùng dạy học với tôi cách đây 40 năm. Sau khi nghỉ hưu năm 1980, ông nghiên cứu chuyên sâu về đạo Phật. Có lần ông nói với tôi: “Tôi nghiên cứu về Phật học được hơn 30 năm nay. Nghiên cứu để tự tu hành và rèn luyện mình. Nhiều người không hiểu, cho rằng đi tu là phải vào chùa. Thực ra tu hành là biết cách điều chỉnh cái Tâm, tu Tâm cho tốt. Đạo Phật là đạo Tâm. Khi nói con người phải sống có Tâm là ý muốn nói phải hướng về chân-thiện-mỹ. Nói đơn giản là phải sống lương thiện, không làm hại người khác”. Đúng vậy,  quy luật của cuộc sống là có nhân ắt sẽ có quả. Ai gieo nhân lành (làm điều thiện) ắt sẽ gặt được quả lành. Trong dân gian có câu:



Cứu người phúc đẳng hà sa

Giúp người Trời lại giúp ta sau này!



Nếu trên đời này ai ai cũng luôn tâm niệm là hôm nay mình phải làm được điều gì đó tốt đẹp, thì xã hội sẽ bớt đi hoặc không còn những hành vi bạo lực, bất nhân nữa!



Mong sao mỗi con người chúng ta, dù là ai, dù ở đâu, dù làm nghề gì cũng đều phải biết tu nhân, tích đức, biết sống tử tế và lương thiện đã là tu Tâm rồi; để trong ta ai cũng có một chữ Tâm viết hoa, để chữ Tâm đó sáng mãi giữa dòng thời gian… 

MỚI CẬP NHẬT