Duong Phung
Không có “thủ tục đầu tiên”, không “lót tay”, không chịu chi “phí bôi trơn”, thì mọi chuyện khó xong. Đó là khẳng định của hơn 70% doanh nghiệp tham gia một khảo sát của Thanh tra Chính phủ VN và Ngân hàng Thế giới về luật kinh doanh và thủ tục hành chính.
Kết quả của cuộc khảo sát này được báo chí trong nước đưa tin công khai. Qua đó cho thấy hầu hết ý kiến của các doanh nghiệp đều cho rằng luật kinh doanh và các thủ tục hành chính rất rườm rà, nhiêu khê, chủ yếu để “hành” doanh nghiệp là chính.
Trước đó, tại một hội thảo về cải cách thủ tục hành chính trong thực hiện dự án đầu tư do Phòng Thương mại Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức, ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VCCI nhận định, thủ tục hành chính khi thực hiện dự án đầu tư đang gây phiền hà nhất cho doanh nghiệp, trở thành “nút thắt” trong môi trường kinh doanh. “Nút thắt” rất khó “gỡ”, khi mà các thủ tục không rõ ràng, không biết thực hiện công đoạn nào trước, công đoạn nào sau. Chưa kể ở mỗi công đoạn còn có rất nhiều thủ tục, trong mỗi thủ tục còn có thủ tục “con”, mỗi thủ tục “con” có thêm thủ tục “cháu”…
Tại hội thảo này, báo Thanh tra nêu ý kiến của bà Maria Soo Chung, đại diện Hiệp hội Thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ. Bà Maria Soo Chung cho rằng, tính trung bình để đầu tư thực hiện dự án về bất động sản phải mất 34 bước và cần khoảng 500 ngày. Đối với nhà đầu tư nước ngoài thì còn phức tạp hơn, lâu hơn vì liên quan đến quyền sử dụng đất.
Những nhà đầu tư vay vốn ngân hàng để kinh doanh sẽ không thể chịu nổi lãi mẹ, lãi con qua ngần ấy thời gian, đã phải chấp nhận chi trực tiếp, hoặc gián tiếp các khoản “lót tay”, “bôi trơn”, “hoa hồng”, …để mỗi khi bước qua một công đoạn thì không bị “tắc” lại một cách…vô cớ. Ai cũng biết, đầu tư ở VN, không “bôi” sẽ rất khó “trơn”.
Phí bôi trơn đã trở thành luật bất thành văn bởi tâm lý e ngại không “bôi” khó “trơn” của các doanh nghiệp. Tranh minh hoạ. Nguồn: songmoi.vn
Vẫn biết “bôi trơn” là việc làm phi pháp, nhưng các nhà đầu tư vẫn phải chấp nhận. Các chuyên gia và giới kinh doanh ngành địa ốc tính toán “phí bôi trơn” trong ngành này lên tới 30% tổng chi phí thực hiện dự án.
Theo Tổng cục Thống kê VN, trong 10 năm qua, chỉ riêng đầu tư nước ngoài vào bất động sản Việt Nam vào khoảng $45 tỷ. 30% “phí bôi trơn” tương đương $27 tỷ. Ngân sách nhà nước không được 1 đồng trong khoản tiền khổng lồ này, mà toàn bộ “nằm” trong túi của các bộ công quyền, từ trung ướng đến địa phương.
Lý do các nhà đầu tư vẫn chấp nhận chi các loại “phí ngầm” này, vì sau đó, họ sẽ tính vào giá thành sản phẩm. Cuối cùng thì chính người tiêu dùng phải “gánh”.
Khải Hoàn Paradise: Khu căn hộ nghỉ dưỡng tại Nam Sài Gòn. Hình minh hoạ. Nguồn: cafeland.vn
“Phí bôi trơn” không chỉ phổ biến trong thương trường, mà ngay cả trong giới buôn bán nhỏ lề đường, buôn gánh, bán bưng cũng phải biết “lót tay”, “tiền cà phê”,…cho những nhân viên dọn dẹp lòng lề đường. Đã cấm thì cấm hẳn, nhưng vì đã có “văn hoá phong bì”, nên ai “có văn hoá” thì được bán ở lề đường, không không thì tha hồ cắp thúng mà chạy, mỗi khi có kiểm tra.
“Nhất thân, nhì thế”, sống trong xã hội VN bây giờ, nếu không có “thế”, cũng chẳng có mối quan hệ thân quen nào, thì muốn giải quyết việc gì cho suông, cho lọt, chỉ còn cách chấp nhận đóng các loại “thuế ngầm”, “thuế đương nhiên” này. Thậm chí quen biết mà không có “văn hoá phong bì” thì cũng…hỏng việc. Đưa người thân vào bệnh viện lớn, nằm phòng dịch vụ (phòng bệnh riêng, trả tiền cao,…) cũng phải “gửi gấm”, nhà xây trái phép chỉ cần “biết điều” sẽ được hợp thức hoá; không đóng “phí” này thì dù con cái có học giỏi, cũng không lọt được vào các trường chuyên, trường “song ngữ”, trường “chất lượng cao”; cứ thấy một nhân viên không làm được việc, vẫn được bổ nhiệm vào chức vụ cao, thì rõ mười mươi rằng “anh ấy rất có văn hoá phong bì”, cộng thêm tính xu nịnh.
“Phí bôi trơn”, “tiền lót tay”, “văn hoá phong bì”,…suy cho cùng chỉ là cách ví von cho hành vi hối lộ. Từ điển bách khoa toàn thư Wikipedia định nghĩa:”Hối lộ (Bribery), còn gọi là mãi lộ, dân gian thường gọi là đút lót, là hành vi đưa tiền hoặc vật phẩm có giá trị, hoặc những thứ khác khiến cho người nhận cảm thấy hài lòng, để mong muốn người nhận giúp đỡ mình thực hiện hành vi trái pháp luật, hoặc làm hại đến người khác.”
Các quan chức cao ấp của chính quyền VN đã thừa nhận để dẫn đến tình trạng nạn hối lộ, nhũng nhiễu trở thành phổ biến như hiện nay là do hệ thống pháp luật VN quá nhiều, nhưng vẫn thiếu, vẫn hở; có đầy đủ thông tư hướng dẫn thực hiện, nhưng cái nọ chồng chéo cái kia. Lợi dụng sự phức tạp và “hở đầu hở đuôi” của các quy định, luật lệ, công chức thừa hành pháp luật tha hồ “vẽ voi”, thậm chí “đẻ” thêm những thủ tục không có trong quy định để “ép” người dân phải lòi ra được cái phong bì.
Không “bôi” sẽ rất khó “trơn”. Ai cũng hiểu, chỉ có những người cầm quyền hiểu mà không chịu làm gì để cải thiện. Hoặc đó là những người bất lực, hoặc họ đã nằm trong “đường dây bôi trơn”, nên cố nhắm mắt làm ngơ, mặc kệ dân than, dân chửi, chờ để được “hạ cánh an toàn”?