Bài và hình: Phạm Đình
Mấy hôm nay trời mới vào thu, nhưng khí hậu đã chớm lạnh. Đó là lời nhắc nhở dành cho những người chủ xe: Hãy thử mở máy heat trong xe của mình xem nó có work không. Nếu không thì phải lo sửa ngay, để nữa khỏi bị chết cóng trên đường đi làm, nhất là đối với cư dân trong các tiểu bang miền Đông Hoa Kỳ.
Để có thể bảo trì hoặc nhận ra “tiếng nói” của hệ thống sưởi ấm, trước tiên chúng ta cần tìm hiểu sơ qua về cấu trúc và cách làm việc của nó.
1-Cấu tạo máy sưởi
Hệ thống sưởi ấm, người lái xe vẫn quen gọi là máy Heat, sử dụng nhiệt lượng phát sinh từ các vụ cháy nổ bên trong máy (Internal Combustion). Xin đừng lầm với hiện tượng cháy máy (Overheat), mặc dầu cả hai rất liên quan với nhau. Trước tiên xe cộ sở dĩ có thể di chuyển được là nhờ có các vụ cháy liên tục nổ ra bên trong đầu máy. Chúng ta phải tiếp xăng vào xe là để cung cấp nhiên liệu cho các vụ cháy nổ này. Khi xăng cháy, nó tạo ra lực để đẩy các bánh xe, đương nhiên nó cũng tạo ra hơi nóng. Máy sưởi trên xe hơi có được là do hơi nóng này. Và hiện tượng cháy máy xảy ra cũng do nó, nếu không được giải tỏa hoặc bị dồn nén quá mức.
Các thành phần cấu tạo máy sưởi xe hơi.
Điều tiết 2 hiện tượng này – cung cấp hơi ấm cho người ngồi trong xe và giải tỏa sức nóng cho đầu máy – là công việc của một “người”, đó là… dòng nước coolant. Trong nhiệm vụ giải tỏa sức nóng, Coolant được gọi là nước giải nhiệt. Nhưng không ai gọi nó là nước cấp nhiệt, mặc dầu đó chính là công việc nó làm khi sưởi ấm chúng ta. Chúng ta sẽ xem cách thức dòng Coolant có thể cung cấp nhiệt ra sao.
Xuất phát từ két nước chính gắn ở đầu xe (Radiator), dòng Coolant được đưa vào đầu máy, hút nhiệt phát sinh do các vụ cháy nổ xảy ra tại đây, rồi lại trở về két nước để được hạ nhiệt…. Nhưng trong lúc chạy loanh quanh trước khi trở về két nước chính, dòng nước nóng được dẫn qua một bộ phận nhỏ, gọi là “nhà chứa nhiệt”. Cái nhà chứa này chính là “máy sưởi” (heater core), nơi cung cấp hơi nóng, sưởi ấm chúng ta khi cần thiết. Cái heater core này là một bộ phận khá giống két nước chính gắn ở đầu xe, nhưng nhỏ hơn và gắn ở phía trong, sát gần chỗ tài xế, bên trong Dashboard (tức là cái bàn chứa những hộp điều khiển trong phòng lái). Đúng hơn, nó ở dưới dưới cái hộp để giấy tờ bên hành khách (passenger side). Giống như bình tản nhiệt (Radiator), cái “mini-radiator” này được cấu tạo bởi những ống nhôm tròn có vi cá (fin), nối với 2 đường ống, một đường dẫn nước nóng vào (gọi là Inlet Hose) và một đường đưa nước nóng ra (gọi là Oulet Hose). Khi dòng nước còn ở trong heater core, nơi nóng của nó có thể được tận dụng để quạt ra thành hơi ấm. Rời Heater Core, dòng coolant được dẫn theo outlet hose trở về Radiator chính để được hạ nhiệt
Tất cả cái cơ cấu này khi đến tay người sử dụng trở nên rất dễ dàng: Chúng ta chỉ cần vặn một cái nút tròn – cũng chính là nút điều khiển máy lạnh – trong phòng lái. Việc này ai cũng đã quá quen: Đưa kim chỉ về vùng đỏ (nóng), và điều chỉnh cần gạt trên máy thổi (blower) là lập tức sẽ có hơi nóng ùa ra.
Để bảo đảm hệ thống máy sưởi làm việc điều hòa, không có công việc gì tốt hơn và trực tiếp hơn mà người chủ xe có thể làm là săn sóc nước coolant, chỉ vậy thôi. Đó là công việc chúng ta phải làm thường xuyên, bất kể trời nóng hay trời lạnh. Chờ đến khi trời lạnh, vặn nút không thấy hơi ấm tỏa ra thì phức tạp hơn, nhưng sự việc chưa hẳn đã tuột khỏi tầm tay chúng ta….
2-Trục trặc liên quan máy sưởi
Máy sưởi không work có thể do nhiều nguyên nhân. Một số là những điều rất đơn giản, người sử dụng xe bình dân có thể tự chỉnh được, một số khác phức tạp hơn đòi hỏi phải có dụng cụ và kỹ năng chuyên môn.
A-Các nguyên nhân do nước giải nhiệt
1-Thiếu nước Coolant: Kiểm tra bình tản nhiệt (Radiator) để xem nước Coolant còn đầy đủ không. Nếu thấy coolant hạ xuống quá thấp thì đây chính là nguyên nhân. Chỉ việc châm vào cho đủ, bạn sẽ cảm thấy “phép lạ” ngay. Nhưng có lẽ vấn đề quan trọng cần được đặt ra là: Tại sao nước coolant lại hao hụt? Có thể rò rỉ chỗ nào chăng?
2-Trong Coolant có nhiều “túi không khí” làm trở ngại việc lưu thông của dòng nước. Cũng như với dầu thắng, không khí ở bên ngoài lọt vào xuyên qua một kẽ hở nào đó do các đai xiết ống không chặt, hoặc do các túi khí chưa được “ợ” ra hết khi thay nước Coolant. Việc cần làm là kiểm tra toàn bộ hệ thống giải nhiệt xem có rò rỉ không, và tìm cách xả gió cho hệ thống.
3-Điều nhiệt bị kẹt: Điều nhiệt kế (thermostat) là cái “valve” theo dõi nhiệt độ của dòng Coolant. Nó được “set up” để đóng mở theo mức nhiệt độ qui định: Nước đủ nóng rồi, thì mở ra cho nó trở về Radiator để hạ nhiệt; nếu chưa đủ nóng, thì cửa valve vẫn đóng, buộc dòng nước quay trở về làm việc, hút thêm nhiệt từ đầu máy… Nếu điều nhiệt kế hỏng, không đóng hoặc không mở được, dòng Coolant cũng không thể hoạt động theo chức năng. Việc phải làm là thay điều nhiệt kế.
4-Máy bơm bị hư: Là bộ phận đưa coolant vào hệ thống, nếu máy bơm hư, thì đầu máy không có đủ coolant để được hạ nhiệt, và từ đó cũng không có nhiệt để cung cấp cho máy sưởi.
Nếu trục trặc máy heat do những nguyên nhân trên, thì vấn đề lớn không phải chỉ là cái máy heat, mà chính là cả hệ thống giải nhiệt. Nếu không sửa chữa kịp thời, xe sẽ bị overheat (cháy máy), là một tình trạng đáng sợ hơn nhiều.
Bộ phận chính của máy sưởi: Heater Core.
B-Các nguyên nhân do máy Heat:
1-Đường ống bị nghẹt: Như trên đã nói, nước Coolant nóng chạy vào Heater Core bằng ống Inlet, được máy thổi lùa ra để sưởi ấm cho người ngồi trong xe, rồi trở về bình tản nhiệt qua ống Outlet Hose. Mở máy heat mà không thấy có khí ấm có thể là vì nghẹt ở công tắc điều khiển dòng nước (Control Switch), tức là bộ phận nằm ở đầu ống Inlet Hose, ngay trên đỉnh lốc máy trong 2 đường ống. Để kiểm tra, các bạn có thể sờ tay trên 2 ống Inlet và Outlet, ở bên phía Heater Core, thì sẽ thấy nó không nóng. Là vì, Valve không mở ra cho nước nóng từ trong máy chảy qua Inlet Hose vào Heater Core!
Nếu kèm theo đó, bạn cũng thấy bộ phận Defroster (làm tan sương mù trên kính xe) không hoạt động thì coi như mình đã tìm ra thủ phạm. Có nghĩa là, khi thấy cửa kính sau quá mờ vì đóng nhiều hơi nước hoặc băng đá, bạn bấm nút Defroster để làm tan băng, nhưng không thấy kính sáng hơn chút nào. Là vì, máy sưởi không có nước nóng, ống Inlet Hose bị nghẹt, bộ phận hút chân không (vacuum actuated system) để điều khiển dòng nước không còn hoạt động.
Việc cần làm là kiểm tra các đường dây và ống dẫn để xem có lỏng không. Nếu lỏng thì xoáy lại. Bằng không thì phải thay động cơ của máy hút chân không (Vacuum Motor), hoặc thay Control Switch.
Cũng liên quan tới đường ống, nước Coolant bị rỉ có thể do hai ống dẫn Inlet và Outlet bị rạn hoặc nứt vì phải uốn éo luồn lách xuyên qua quá nhiều bộ phận khác. Nếu vậy thì chỉ cần thay 2 ống dẫn.
2-Heater Control Valve bị hư
Heater Control Valve dính liền với cái “núm điều khiển” máy lạnh và máy sưởi ở trong phòng lái. Xoay núm về phía trái, chúng ta xa dần vùng xanh (máy lạnh) và bước vào vùng đỏ (vùng nóng). Cùng với cần máy thổi (blower) được đẩy lên cao, chúng ta sẽ cảm thấy không khí trong xe ấm dần lên.
Đó là do cái “núm” ấy tác động trên một cái Valve để đóng mở luồng nhiệt, và phân phối nhiệt trong xe. Khi cái Valve này bị kẹt, không mở được nữa thì hơi nóng không thông thương được. Cũng có thể chỉ là “cái núm” bị lỏng, không nối với hệ thống sưởi, nên mặc dầu xe có nhả heat, nhưng không đi vào trong xe. Trong khi hay Heater Control Valve, chúng ta cần phải để ý để điều chỉnh lại tình trạng này.
3-Heater Core bị nghẹt: Lấy tay sờ ống Inlet thấy nóng, mà ống Outlet lại không nóng. Bởi lẽ, nước nóng có đi vào trong Heater Core, nhưng không thể len qua lớp bụi bậm rỉ sét đóng tầng đóng vẩy trong đó, nên không sưởi ấm được mà cũng không chảy vào Outlet được.
Việc cần làm là súc bình Heater Core: Gỡ Inlet và Outlet Hose ở đỉnh lốc máy, rồi gắn một vòi tưới vườn vào miệng Outlet, thổi ngược nước vào Heater Core, hy vọng sức mạnh “vòi rồng” của dòng nước sẽ thổi tung những tầng rỉ sét định cư lâu ngày trong đó. Nếu dùng “vòi rồng” vẫn không thông, thì tức là nó đang “vòi tiền” để thay Heater Core.
4-Heater Core bị rò: Triệu chứng của căn bệnh này rất dễ nhận ra. Người khách ngồi bên tay phải sẽ thấy dưới chân mình hơi ướt, cứ tưởng như nước trong… quần chảy ra. Nhưng cái mùi của chất lỏng không khó ngửi, mà lại rất đáng sợ. Bởi vì, đó là mùi coolant rỉ ra từ Heater Core!
Nguyên nhân là vì Coolant thoái hóa, biến chất, gây rỉ sét cho Heater Core. Chuyện tưởng nhỏ mà hóa ra không nhỏ chút nào!
Để đối phó tạm thời, chúng ta có thể đổ một chất keo hàn (sealer) vào nước Coolant để hàn lại chỗ rỉ. Nhưng đó chỉ là biện pháp tạm thời. Hoặc, ngắt hai đường ống Inlet và Outlet ra khỏi hệ thống, để Coolant khỏi chảy vào Heat Core nữa. Làm như vậy cũng chỉ là biện pháp giải quyết tạm thời trong mùa hè, là thời gian không cần tới máy sưởi. Sớm muộn gì cũng phải thay Heater Core.
***
Điểm qua những lý do có thể đưa đến trục trặc máy sưởi, chúng ta thấy cái nguy cơ lớn nhất là khi Heater Core bị nghẹt. Nguyên nhân chủ yếu là do nước Coolant bị ô nhiễm. Như vậy, biện pháp đề phòng hữu hiệu nhất là ĐỪNG chểnh mảng việc thay nước Coolant. Việc này thì ai cũng có thể làm được, và hy vọng sẽ không có ai quên!
Muốn giữ xe ở tình trạng hoàn hảo nhất, xin xem Cẩm Nang Bảo Trì Tập I, II, và III đã phát hành, mỗi tập $6.00+$2.00 cước phí. Money Back Guarantee 3 tháng. Gửi cheque cho Phạm Đình, 9800 Bolsa Ave # 86, Westminster, CA 92683 Tel: 714 675 8628. Cho biết điện thoại và email, nếu có. Có thể hỏi tại nhà sách Tú Quỳnh 714-531-4284; hoặc Tự Lực 714-531-5290
