Việt Hà/RFA
Thức ăn nhanh (fast food) với các loại gà rán, cá rán, khoai tây chiên, nước ngọt giờ đây đã trở nên khá phổ biến khắp nơi, và thậm chí đã trở thành một loại văn hóa ăn uống đưa ưa chuộng trên thế giới. Các loại đồ ăn này cũng là những loại đồ ăn điển hình của các tiểu bang miền Nam nước Mỹ, nơi có tỷ lệ người bị tai biến mạch máu não cao hơn so với các vùng khác. Tại sao đồ rán, nước ngọt làm tăng nguy cơ tai biến mạch máu não?
Người ta có cần bỏ hẳn các loại đồ ăn này để tránh bị tai biến mạch máu não hay không? Mời quý vị tìm hiểu chủ đề này trong trang tạp chí sức khỏe đời sống do Việt Hà phụ trách.
Tiệm McDonald’s đầu tiên ở Sài Gòn trong ngày đầu tiên không còn một chỗ trống. (Hình minh họa: STR/AFP/Getty Images)
Nguy cơ cao
Tiếng xèo xèo của những thức ăn chiên trong những chảo ngập dầu và mùi đồ ăn được rán kỹ luôn hấp dẫn với nhiều người. Ngày nay, người ta có thể dễ dàng mua những đùi gà tẩm bột rán, cá tẩm bột rán hay khoai tây chiên tại các quán ăn nhanh, thêm một cốc lớn nước ngọt có ga, vậy là xong một bữa.
Những đồ ăn được nhiều người ưa chuộng này đồng thời cũng mang trong mình những nguy cơ bệnh tật cao.
Theo Hiệp Hội Tai Biến Mạch Máu Não Hoa Kỳ, chế độ ăn nhiều thực phẩm chiên rán và nước ngọt đã dẫn đến nguy cơ bị tai biến mạch máu não cao ở nhiều người. Bác Sĩ Suzanne Judd, chuyên gia dịch tễ dinh dưỡng thuộc đại học Alabama, cho biết:
“Ðồ rán dường như là thực phẩm được ăn nhiều nhất tính theo lượng calorie, tức là năng lượng vào cơ thể, ví dụ như thịt gà rán, cá rán, khoai rán. Một loại đồ uống được mọi người uống cũng rất nhiều là nước ngọt, ví dụ như soda, nước quả đóng hộp, nước trà đường. Cuối cùng là các sản phẩm từ trứng và trứng, thịt chế biến như bacon và xúc xích. Chúng tôi thấy chế độ ăn này có liên quan đến nguy cơ tăng tai biến mạch máu não, tùy thuộc vào mẫu mà chúng tôi lấy, nguy cơ tăng là khoảng 30%, sau khi chúng tôi đã có điều chỉnh về các yếu tố hoạt động thể chất hay hút thuốc là những yếu tố cũng làm tăng nguy cơ tai biến mạch máu não.”
Theo một nghiên cứu mới được công bố hồi đầu năm nay được trình bày tại hội nghị quốc tế do Hiệp Hội Tai Biến Mạch Máu Não Hoa Kỳ tổ chức, các nhà khoa học Mỹ xác định, chế độ ăn của những tiểu bang miền Nam nước Mỹ thường mang lại nguy cơ cao với tai biến mạch máu não. Chế độ ăn phổ biến của các tiểu bang miền Nam bao gồm các loại đồ chiên rán từ thịt gà, cá, và khoai tây, bên cạnh đó là nước ngọt các loại như soda, và trà đường. Các đồ chiên thường được tẩm bột trước khi rán.
Theo các bác sĩ, ăn nhiều các loại đồ chiên rán và uống nước ngọt theo chế độ ăn của người miền Nam nước Mỹ, không chỉ làm tăng nguy cơ bị tai biến mạch máu não mà còn có thể bị nhồi máu cơ tim. Bác Sĩ Suzanne Judd giải thích:
“Có 3 yếu tố chính trong chế độ ăn này dẫn đến nguy cơ bị tai biến mạch máu não tăng. Thứ nhất là muối, các đồ rán và chế biến sẵn thường có rất nhiều muối. Chúng ta biết là người Mỹ giờ đây ăn khoảng 3500 mg muối mỗi ngày, tức là cao hơn rất nhiều so với mức khuyến cáo. Chế độ ăn đồ rán có lượng muối từ 3000 đến 4000 mg muối. Ăn nhiều muối sẽ khiến bạn phải uống nhiều nước, làm cho huyết áp tăng, khi tim và não phải chịu huyết áp cao quá lâu, nó sẽ dẫn đến nhồi máu cơ tim và tai biến mạch máu não. Yếu tố thứ hai là chất béo bão hòa (saturated fat.)
Chúng ta đã biết từ nhiều nghiên cứu trước đây là chế độ ăn có quá nhiều chất béo bão hòa sẽ gây nghẽn mạch máu, từ đó dẫn đến bị tai biến mạch máu não và nhồi máu cơ tim. Yếu tố cuối cùng trong chế độ ăn này là nước ngọt, đã có những nghiên cứu gần đây từ Bắc Carolina, từ đại học Harvard cho thấy uống nước ngọt tức là làm tăng thêm năng lượng cho cơ thể không cần thiết vì khi mọi người uống các nước ngọt đó họ không biết là họ đang có thêm năng lượng cho cơ thể. Chế độ ăn có nước ngọt làm cho bạn ăn quá nhiều, làm tăng cân, dẫn đến béo phì từ đó có thể bị tai biến mạch máu não.”
Một nghiên cứu mới được công bố gần đây tại Hiệp Hội Tim Mạch Hoa Kỳ cho thấy có khoảng 2 triệu 300 ngàn người trên thế giới bị chết trong năm 2010 vì các bệnh tim mạch do ăn quá nhiều muối. Hiệp Hội Tim Mạch Hoa Kỳ khuyến cáo mỗi người chỉ nên ăn không quá 1,500 mg muối mỗi ngày.
Trong khi đó, việc uống nước ngọt quá nhiều của người dân thế giới cũng bị coi là một trong các nguyên nhân làm tăng nguy cơ bệnh tiểu đường, tim mạch và ung thư, theo một nghiên cứu được công bố hồi tháng 3 vừa qua tại Hiệp Hội Tim Mạch Hoa Kỳ. Kết quả nghiên cứu này cho thấy soda có đường, nước ngọt thể thao và các loại nước hoa quả đóng hộp có liên quan đến khoảng 180,000 ca tử vong trên toàn thế giới mỗi năm.
Liên quan đến nghiên cứu về tác hại của nước ngọt lên sức khỏe, Bác Sĩ Rachel Johnson, thuộc trường đại học Vermont, thành viên Ủy Ban Dinh Dưỡng thuộc Hiệp Hội Tim Mạch Hoa Kỳ cho biết:
“Một trong các vấn đề với nước ngọt là dường như chúng ta hấp thụ năng lượng mà chúng ta nhập vào từ đồ uống có đường khác với năng lượng từ đồ ăn.
Hay nói theo cách khác là khi chúng ta uống nước ngọt thì nó cũng không làm giảm lượng thức ăn ta ăn vào sau đó… nguy cơ chính của việc uống nước ngọt là bị thừa cân. Nhưng chúng ta cũng biết là uống quá nhiều nước ngọt cũng làm tăng huyết áp, tăng nguy cơ bị bệnh tim mạch.”
Hiệp Hội Tim Mạch Hoa Kỳ khuyến cáo mỗi người lớn không nên hấp thụ hơn 450 gram năng lượng từ nước ngọt mỗi tuần.
Thành phố New York của Mỹ mới đây cũng đã ra lệnh cấm bán các cốc soda có đường lớn hơn 16 ounce (tương đương khoảng 473 ml), như một biện pháp để tránh béo phì.
Ăn bao nhiêu là đủ?
Theo một báo cáo gần đây của Hiệp Hội Tim Mạch Hoa Kỳ, những người ăn thức ăn nhanh một lần trong tuần có nguy cơ bị bệnh tim mạch tăng hơn 20% so với những người không bao giờ ăn đồ ăn nhanh. Nguy cơ này thậm chí tăng lên đến 50% đối với những người ăn 3 lần một tuần, và 80% với những người ăn nhiều hơn thế.
Thế nhưng việc tránh ăn hoàn toàn các loại đồ chiên rán và nước ngọt là điều gần như không tưởng. Ngay như luật cấm bán các cốc soda có đường kích cỡ lớn tại New York cũng đang gặp phải nhiều chỉ trích gay gắt từ dư luận và thậm chí bị tòa bác.
Trong khi đó, các tiệm ăn nhanh mọc lên nhan nhản khắp nơi để phục vụ nhu cầu của mọi người. Một nghiên cứu gần đây cho thấy trung bình một người Mỹ hấp thụ hơn 1/10 calorie một ngày từ đồ ăn nhanh. Một nghiên cứu vào năm 2012 của Viện Pew cho biết có khoảng 50 triệu người Mỹ dùng đồ ăn nhanh mỗi ngày, 44% người Mỹ thừa nhận ăn đồ ăn nhanh ít nhất một lần trong tuần.
Ở Việt Nam, thị trường thức ăn nhanh cũng đang phát triển rất mạnh trong những năm trở lại đây. Một nghiên cứu của Euromonitor hồi năm 2011 cho thấy doanh thu của thị trường thức ăn nhanh ở Việt Nam có mức tăng trưởng 13% trong năm 2010 tương đương hơn $3 tỉ.
Tại Việt Nam cũng đã xuất hiện nhiều thương hiệu đồ ăn nhanh nổi tiếng của Mỹ như McDonald, KFC, hay Domino Pizza. KFC mở cửa hàng đầu tiên ở Hà nội vào năm 2006.Ðến nay, hãng này đã có khoảng 100 cửa hàng trên toàn quốc và dự định sẽ gấp đôi con số này vào năm 2015.
Nếu không thể bỏ hoàn toàn các loại đồ chiên rán, nước ngọt hay thức ăn nhanh nói chung, người ta có thể làm gì để giảm thiểu việc tiêu thụ các đồ ăn này.
Bác Sĩ Brian Silver, giám đốc trung tâm điều trị tai biến mạch máu não thuộc bệnh viện Rhode Island, phát ngôn viên của Hiệp hội Tai Biến Mạch Máu Não Hoa Kỳ cho biết:
“Bạn không thể khuyên một người nào đó phải từ bỏ hẳn chế độ ăn mà họ đang ăn, vì thật khó để bỏ hết những đồ ăn đó một lúc. Có thể là thay vì ăn 5 ngày một tuần thì giảm dần xuống 4 để cho cơ thể từ từ quen dần với thay đổi này cho đến khi ta giảm tiếp.”
Bên cạnh việc giảm ăn các thức ăn có hại cho cơ thể, Bác Sĩ Silver cũng khuyên mọi người vốn hay ăn các đồ ăn này nên chú ý hơn đến một số vấn đề về sức khỏe như sau:
“Khi bạn đang ăn các loại đồ ăn này thì nên thường xuyên theo dõi huyết áp của mình. Người ta gọi nó là kẻ giết người thầm lặng vì bạn không biết mình bị huyết áp cao cho đến khi quá muộn. Bạn cũng nên theo dõi lượng đường trong máu thường xuyên vì thường cũng phải mất một thời gian trước khi các dấu hiệu tiểu đường xuất hiện. Trong quá trình đó nó đã gây những phá hủy cho mạch máu của bạn, gây nghẽn mạch máu và sau đó bạn có thể bị tai biến mạch máu não, hay nhồi máu cơ tim. Ðiều tương tự cũng xảy ra với người bị cholesterol cao hay còn gọi là mỡ máu cao. Họ cũng không cảm thấy gì trong một thời gian cho đến khi đã bị các bệnh về tim mạch sau đó.”
Một bữa sáng với bacon chiên, trứng tráng, hay một bữa trưa ăn vội với một hamburger hay mấy miếng gà rán tẩm bột và khoai tây chiên từ lâu đã trở thành quá quen thuộc với mọi người. Và ít ai không cảm thấy mùi vị hấp dẫn của những món ăn này bốc ra từ các quán ăn nhanh trên đường mình đi qua. Việc tránh ăn những đồ ăn đã trở thành quen thuộc là thật khó, nhưng có lẽ cũng không có ai muốn bị bệnh tật vì ăn quá nhiều những thức ăn này.
