Kích thích tố, tiếng Anh gọi là Hormone có nhiều loại khác nhau và đây là những chất rất cần cho cơ thể. Xin cùng tìm hiểu về chất này.
1- Khi nào con người bắt đầu sản xuất kích thích tố?
Sự sản xuất ra estrogens của phụ nữ và androgens của nam giới bắt đầu khoảng mấy tuần lễ sau khi thụ tinh và giới tính bắt đầu từ ngày đó.
Androgens kích thích sự lớn lên của dương vật và bìu dái từ những tế bào đã định trước là sau này sẽ thành cơ quan sinh dục nam hoặc nữ. Nếu không có androgens, cơ quan sinh dục phụ nữ sẽ được tạo ra từ những mô bào nguyên thủy. Một điều hơi lạ, là mặc dù cơ quan sinh dục nam tạo ra androgens cần thiết cho sự phát triển một nam giới, nhưng chức năng của noãn sào hình như không cần thiết để thành nữ giới.
Trước khi sinh, kích thích tố sinh dục có thể ảnh hưởng tới nhiều cơ quan khác, chứ không phải chỉ có cơ quan sinh dục. Ngày nay, nhiều nhà chuyên môn cho rằng kích thích tố sinh dục cũng khiến noãn của thai nhi hóa nam hoặc hóa nữ và do đó có thể góp phần cho sự khác nhau giữa nam và nữ.
Cơ thể sản xuất các kích thích tố sinh dục, kích thích đời sống thai nhi bằng các kích thích tố của nhau thai, xuống thấp đáng kể sau khi sinh. Hình như cơ quan sinh dục của đứa trẻ có thể tiết ra kích thích tố, nhưng tuyến dưới đồi có thể chưa tiết ra kích thích tố cần thiết, để tuyến yên tiết ra các kích thích tố sinh dục và lý do tại sao thì chưa có lời giải đáp. Chỉ khi tới tuổi dậy thì, buồng trứng của người con gái mới bắt đầu tiết ra một số lớn estrogens và ngọc hành của trẻ nam mới sản xuất nhiều androgens.
2- Tại sao trẻ em lại mau lớn như vậy?
Trẻ em phát triển nhanh nhưng tới tuổi thanh niên lại xuống hạng. Vào tuổi này, thiếu niên nam cao rất nhanh, khoảng 10.2 cm mỗi năm, còn nữ thì độ 8.3cm vào 10 tuổi rưỡi và cao nhất vào lúc 14.
Mỗi phần của cơ thể thanh niên lớn lên theo mức độ khác nhau. Đầu, tay và chân đạt mức độ của người trưởng thành sớm nhất và từ đó lớn một cách không cân bằng trong một thời gian. Chân lớn mau hơn lưng rồi ngưng lại, trong khi đó lưng lại tiếp tục to ra.
Sự lớn nhanh của thanh niên tùy thuộc nhiều vào kích thích tố sinh dục, hơn là somatrotopin, một loại kích thích tố tăng trưởng.Trong giai đoạn này, androgens sản xuất từ nang thượng thận của cả hai giống và trong ngọc hành của giới trẻ tăng lên rất nhanh.Và các buồng trứng cũng sản xuất ra estrogens.
3- Người lớn có cần kích thích tố không?
Cách đây mấy năm, một số các nhà sinh lý học cho rằng cơ thể ngưng sản xuất kích thích tố tăng trưởng, sau khi con người tới giai đoạn thanh niên.
Ngay cả khi họ đạt tới chiều cao nhất, thì tuyến yên vẫn tiếp tục sản xuất ra kích thích tố như khi còn trẻ. Ở mọi lứa tuổi, sản xuất lên xuống tùy theo hoàn cảnh: chẳng hạn chúng lên nhanh khi vận động, rơi vào giấc ngủ hoặc sắp được giải phẫu.
Khi trưởng thành, hình như công dụng của kích thích tố tăng trưởng không quan trọng lắm.
Cũng nên nhớ rằng kích thích tố tăng trưởng còn có nhiều công dụng khác, như là ảnh hưởng tới sự biến hóa căn bản, bằng cách tạo ra chất đạm cho cơ thể, tích trữ chất béo để làm nhiên liệu và xử dụng chất tinh bột trong kho của cơ thể. Như vậy ta thấy người trưởng thành không cần kích thích tố để lớn nhưng có thể họ có lợi vì tác dụng chuyển hóa của các chất này.
4- Liệu đàn ông có sản xuất kích thích tố đàn bà?
Ngày xưa, khi các khoa học gia bắt đầu nghiên cứu kích thích tố sinh dục, họ đã cho rằng sự khác biệt giữa người nam và người nữ là tuyệt đối: nam tiết ra một loại kích thích tố, còn nữ lại sản xuất một loại kích thích tố khác.
Nhưng ngày nay họ đã biết rằng cả hai đều tiết ra cùng một loại kích thích tố sinh dục. Sở dĩ có sự khác biệt giữa hai giống là tỷ lệ mỗi loại sinh dục nam hoặc nữ. Ở người nam thì androgens nhiều hơn nữ và tỷ lệ này lại ngược lại ở người nữ, ảnh hưởng của estrogens cũng mạnh hơn. Khi các sự kiện trên được khám phá, thì androgens đã được coi là kích thích tố nam và estrogens là kích thích tố nữ. Dân chúng quen với cách gọi đó rồi mặc dù không đúng lắm.
Nang thượng thận của cả hai giống đều sản xuất một số rất nhỏ estrogens và một số lớn androgens.
Ở nữ giới androgens cũng tiết ra từ buồng trứng. Nam giới không những tiết ra androgens, mà còn tiết một lượng rất nhỏ progesterones, là kích thích tố sửa soạn cho phụ nữ sẽ có thai.
Các ngọc hành cũng tiết ra estrogen, mà 1/5 do phụ nữ không có thai sản xuất.
Một điểm rất quan trọng là ở cả hai giới, estrogens đều do kích thích tố testosterone tạo ra một phần.
5- Điều gì làm giọng nói nam giới trầm xuống?
Vào thế kỷ thứ 17, giọng ca hay nhất của nhà thờ và nhạc kịch là đàn ông. Đó là những thiếu niên bị thiến, để giữ nguyên giọng của thuở thiếu thời.Việc này được bắt đầu vào thế kỷ thứ 16, khi những người nữ bị cấm không được hát ở nhà thờ cũng như trên sân khấu và rất phổ biến cho tới thế kỷ thứ 18, khi đa số nam giới hát ở nhà thờ được thiến. Sức mạnh của giọng, đều do hai dung tích của lá phổi và do con người của họ được thiên nhiên cấu tạo to con.
Câu chuyện về thiến, đã nêu ra sự quan trọng của kích thích tố nam testosterone ở tuổi còn trẻ. Chính chất testosterone đã mang lại giọng trầm, qua sự lớn của thanh quản và chiều dài gấp đôi của dây phát thanh.
6- Bằng cách nào mà kích thích tố nam lại ảnh hưởng tới người nữ?
Dù có một số không đáng kể estrogens, có thể tìm thấy trong máu và nước tiểu, đặc biệt là khi ở tuổi thanh niên và cao tuổi, nhiệm vụ của kích thích tố đó vẫn chưa được biết rõ. Và ngay cả việc tại sao đàn ông lại tiết ra prolactin và progesterone là những kích thích tố của sự có thai và cho con bú.
Vai trò của androgens ở người phụ nữ đã được biết rõ hơn. Kich thích tố nam gây ra ảnh hưởng chính lên nữ ở tuổi dậy thì. Chúng kích thích sự phát triển lông nách và lông mu; ảnh hưởng tới sự thành hình của âm hộ và cũng một phần nào đó chịu trách nhiệm về sự lớn nhanh.
Ngoài ra, androgens còn gây ra giọng nói trầm hơn của nữ giới và nếu giới này lại bị mụn trứng cá thì cô ta đổ tội cho androgens.
7- Thiếu kích thích tố tăng trưởng.
Khi đứa bé thấp hơn so với số tuổi thì có thể là do di truyền nhưng cũng có thể là do một vấn đề nào đó. Thí dụ như các bệnh về máu, về gan, vì dinh dưỡng kém, thiếu tình thương hoặc do không đủ kích thích tố tăng trưởng của tuyến yên.
Sau đây là cách giải thích khoảng giữa lúc lên 3 và lên 9, trung bình trẻ lớn lên độ 5.1 cm mỗi năm. Chậm lớn nữa là có vấn đề trầm trọng, cần được các nhà chuyên môn xem xét. Và gặp trường hợp này phải chích kích thích tố tăng trưởng. (Bác Sĩ Nguyễn Ý Ðức)
