Thursday, March 28, 2024

Cháy rừng đe dọa sức khỏe người già và trẻ em California

Anna Gorman & Ana B. Ibarra (Kaiser Health News)

Các đám cháy Mendocino Complex, Carr, và Holy (tại Rừng Quốc Gia Cleveland) nay đã gần như hoàn toàn dập tắt. Hiện thời có 15 đám cháy đang xảy ra trong toàn tiểu bang.

Debbie Dobrosky chú ý một màu sắc kỳ lạ trên bầu trời – “một khối màu vàng rất ghê sợ” – khi bà hé nhìn ra ngoài. Khói như một đám mây to bắt đầu che khuất mặt trời.

Qua ngày hôm sau, khói dày đặc đến nỗi “ngay cả bên trong căn chúng cư, tôi phải dùng ống hít hai lần để thở sáng nay, điều không thường làm,” bà Dobrosky nói.

Bà Debbie Dobrosky là cư dân quận Riverside, California, cách đám cháy lan nhanh ở Rừng Quốc Gia Cleveland 30 dặm.

“Hôm nay, tôi mắc kẹt trong nhà, không đi đâu được cả,” bà Dobrosky 67 tuổi nói thêm. Bà bị COPD, một bệnh viêm phổi mãn tính.

Có ít nhất 15 đám cháy lớn trong toàn California, thiêu hủy hàng trăm ngàn mẫu, tỏa hơi độc vào không khí và làm ô nhiễm nguồn nước. Phẩm chất không khí ở vài nơi – nhất là khu gần đám cháy Mendocino Complex ở phía bắc của tiểu bang – tồi tệ chưa từng thấy.

Điều này sẽ không khá hơn vì có những đám cháy mới phát ra và những đám khác không kiềm chế nổi. Với nhiệt độ có khi tăng đến ba số, những cơn gió không lường trước được và những bụi cây khô làm mồi lửa, không có dứt điểm cho mùa hỏa hoạn năm nay.

“Chúng ta đang ở trong hoàn cảnh mà mùa cháy rừng không có khởi đầu và dứt điểm bình thường,” theo bà Lori Kobza, phát ngôn viên của cơ quan Quản Lý Phẩm Chất Không Khí ở Sacramento (Sacramento Metropolitan Air Quality Management District).

Khoảng 629,000 mẫu bị cháy năm nay sau những đám cháy khổng lồ năm ngoái ở các quận Ventura, Santa Barbara, Napa và Sonoma, làm nhiều chục người thiệt mạng, theo Cơ Quan Phòng Cháy Nha Kiểm Lâm California (California Department of Forestry and Fire Protection).

Đám cháy Mendocino Complex Bắc California lan rộng nhanh chóng vượt hẳn đám cháy Thomas năm ngoái để trở thành đám cháy lớn nhất trong lịch sử California. Và đám cháy Carr của Quận Shasta đã biến thành “vòi rồng lửa” với những cơn gió mạnh 143 dặm một giờ cuồn cuộn xuyên qua thành phố Redding.

Nhiều khoa học gia cho rằng những đám cháy thường xuyên và dữ dội hơn ở Mỹ và trên thế giới xảy ra một phần vì biến đổi khí hậu.

Trong khi đó, các đặc khu kiểm tra phẩm chất không khí trong toàn tiểu bang cảnh báo nên ở trong nhà, đóng cửa sổ và mở máy điều hòa và giới hạn những sinh hoạt ngoài trời. Tại nhiều nơi, các trận đá banh của trẻ em, các buổi tập cưỡi ngựa, và trại hè bị hủy bỏ.

Hình ảnh vệ tinh của NASA cho thấy những tháp khói ở California bốc lên bầu khí quyển. Từ đầu đến cuối tiểu bang, giới chức thẩm quyền về phẩm chất không khí đã khoanh nhiều vùng khổng lồ màu đỏ có đốm tím – những nơi mà không khí không lành mạnh hay rất xấu để hít thở. Khói và tro có thể bay xa hàng chục hay thậm chí hàng trăm dặm.

Trẻ em, người già và những người có bệnh đường hô hấp như suyễn hay COPD đặc biệt có nhiều rủi ro bị bệnh liên quan đến khói. Nhưng ngược lại, người khỏe mạnh cũng có thể, trong thời gian ngắn, bị vấn đề về hô hấp, mắt bị ngứa và ho.

Không chỉ gây thiệt hại về nhà cửa, tài sản, cháy rừng còn ảnh hưởng đến sức khỏe người dân trong đó có trẻ em. (Hình: Getty Images)

Những hạt vi phân, mắt thường không nhìn thấy, có thể dẫn tới bệnh viêm phổi và những cơ quan nội tạng khác. Với những người bị bệnh tim, khói độc liên quan tới rủi ro cao bị đột quỵ tim, tai biến mạch máu não và tử vong, theo Bác Sĩ Michael Schivo, phó giáo sư y khoa Đại Học UC Davis.

Bác Sĩ Schivo, sống ở Sacramento gần như cả cuộc đời, nói ông không thể nhớ có lúc nào không khí lại xấu như trong vài năm qua. Nhiều bệnh nhân với bệnh phổi mãn tính đang có nhiều triệu chứng không kiểm soát được, ông nói thêm.

Lisa Suennen, 52 tuổi, sống ở Marin County, khoảng 100 dặm cách đám cháy Mendocino, đã đi bác sĩ ba lần trong vài tuần gần đây vì vấn đề hô hấp kéo dài. Bà nói vấn đề của bà bắt đầu bằng bệnh cảm, nhưng khi không khí trở nên xấu, bà bị viêm phế quản và bệnh suyễn của bà bộc phát. “Tôi cảm thấy phổi ngay bây giờ không được khỏe,” bà nói. “Không dễ thở chút nào.”

Các chuyên viên về phẩm chất không khí và bác sĩ y khoa nói nhiều hỏa hoạn nhất định sẽ xảy ra và những người có vấn đề về sức khỏe cần có kế hoạch cho những ngày không khí xấu, chẳng hạn như có sẵn thêm thuốc.

“Đây không phải là mùa hỏa hoạn thứ nhất của California và cũng sẽ không phải là cuối cùng,” lời ông Patrick Chandler, phát ngôn viên của Đặc Khu Quản Lý Phẩm Chất Không Khí Bờ Biển Phía Nam (South Coast Air Quality Management District. “Bạn không thể thực sự khắc phục được nó.”

Có người nói họ không có lựa chọn nào khác hơn là mạo hiểm. Alyssa Mayo, 31 tuổi, đã phải chống chọi với bệnh đường hô hấp hai thập niên qua. Cô điều hành một trung tâm phục hồi cho ngựa và chó vùng Đông Bắc Sacramento. Bây giờ, khói khiến cô không thể nhìn thấy rặng núi ngoài cửa sổ vì khói.

Nhưng Mayo nói, cô phải chăm sóc ngựa và chó. “Với công việc này, chúng tôi không thể ngồi trong nhà suốt ngày. Ước gì tôi có thể ngồi lỳ trong nhà để tránh khói, nhưng những con vật này phụ thuộc vào chúng tôi.”

Phẩm chất không khí có thể là vấn đề cấp bách nhất, nhưng các khoa học gia nói cuối cùng thì nước – một cần thiết khác cho con người – cũng bị nguy hiểm.

Tro bụi, đất cháy và chất thải độc từ những căn nhà bị thiêu rụi, các doanh nghiệp và máy móc rồi sẽ trôi nổi vào ao hồ, sông ngòi và các hồ chứa nước, theo Carmen Burton, một học giả về nước của Trung Tâm Thủy Văn Học California thuộc Cơ Quan Khảo Sát Địa Chất Hoa Kỳ ở San Diego (U.S. Geological Survey’s California Water Science Center in San Diego).

Mức độ ô nhiễm tùy thuộc những yếu tố như địa hình và tổng số cùng thể loại những nguyên vật liệu bị thiêu hủy.

Theo bà Catherine Dunwoody, trưởng phòng giám sát và phòng thí nghiệm của Hội Đồng Tài Nguyên Không Khí California (California’s Air Resources Board), cháy rừng điển hình càn quét xuyên qua vùng nông thôn nhiều hơn đô thị – và năm nay cũng xảy ra theo mô hình đó.

Bà Dunwoody kể đặc biệt vài vùng đồi núi trong và xung quanh Yosemite, nơi mà 94,000 mẫu bị cháy đã được kiềm chế đáng kể.

Tuy nhiên khi những khu nhà ở càng lấn vào đất hoang dã, nguy cơ mất nhà, sức khỏe và mạng sống của cư dân càng tăng. Vài phần của bang bị thiệt hại nhiều hơn những phần khác.

Toàn thể Thung Lũng San Joaquin phải đối mặt với những tác động xấu của hỏa hoạn không chỉ ở gần Yosemite mà toàn khu vục Bắc California, theo ông Anthony Presto, một phát ngôn viên của Đặc Khu Kiểm Soát Ô Nhiễm Không Khí Thung Lũng San Joaquin (San Joaquin Valley Air Pollution Control District.)

Ông giải thích rằng, vùng này có ba rặng núi bao bọc xung quanh, những chất gây ô nhiễm và khói dễ dàng bay về phía Nam và đọng lại như trong lòng một cái tô.

Bà Kimberly McCoy, sống ở Fresno, trực tiếp nhận thấy điều này. Bà và con trai đều bị suyễn, và bà nói bà thấy tức ngực, còn con trai thì thở khò khè.

Bà McCoy nói bà không cho con trai ra ngoài những ngày gần đây. “Điều đó thật khó với một cậu bé năng động 6 tuổi,” bà nói.

Ở Quận Sacramento, giờ đây khói bị đọng lại dưới eo sống vùng áp suất cao. Bà Kobza của đặc khu không khí địa phương nói rằng nếu đeo khẩu trang, thì chúng phải là khẩu trang đặc biệt chống hạt vi phân. Khẩu trang chống bụi từ các tiệm bán hàng gia dụng không hiệu quả.

“Dân chúng có cảm giác an toàn sai lầm,” bà nói. “Nếu nó đủ nhỏ để có thể len vào trong máu, thì nó có thể đủ nhỏ để chui qua giấy.”

Có người mang khẩu trang ngay khi ở trong xe. Bà Dobrosky ở Quận Riverside nói bà mới mua một bao khẩu trang đặc biệt từ Amazon sau khi hết sạch khẩu trang dịp hỏa hoạn năm ngoái. Sau những vụ hỏa hoạn đó, bà cũng mua một máy đi bộ để tập trong nhà. Dù vậy, bà Dobrosky nói phổi của bà vẫn đau râm ran.

“Hít thở trở thành một việc khổ sở,” bà Dobrosky cho hay.

(*) Bài đăng lần đầu trên Kaiser Health News ngày 8 Tháng Tám, 2018. Alex Leeds Matthews và Stephanie O’Neil góp phần vào bài này. 

MỚI CẬP NHẬT