Petra là một vùng núi đồi nằm về phía Nam của Jordan, một tọa điểm nối liền giữa hai biển Red Sea (Hồng Hải) và Mediterrean (Địa Trung Hải).
Petra cũng gần như là điểm nối liền của hai lục địa Á Châu (miền Trung Đông) và Phi Châu (bán đảo Sinai). Nhờ vào vị trí thuận tiện như vậy, thời đó Petra trở thành giao điểm về thương mại và văn hóa hết sức quan trọng trong khu vực từ những thế kỷ Trước Công Nguyên.
Hẻm vực Petra là một hẻm vực không quá lớn, được che khuất trong các dãy núi trùng trùng điệp điệp. Từ cổng vào của hẻm vực, nếu bạn không muốn đi bộ thì có thể cưỡi lừa, ngựa hay lạc đà đi từ cổng vào đến trước khu vực hẻm núi (tuy chỉ có khoảng 900 mét). Đây là điểm đầu tiên để bạn bắt đầu thưởng ngoạn thắng cảnh thiên nhiên Petra.
Trên đường đi vào thung lũng, người ta có thể bắt gặp những tảng đá to lớn Djinn Blocks được bộ lạc Nabataean xưa kia đục khắc theo niềm tin thần linh dân gian Ả Rập từ đầu thế kỷ thứ nhất. Tôi đã gặp những nghệ nhân đến đây, đứng dưới cơn nắng của tiết trời sa mạc Tháng Hai khá nóng, nhưng vẫn say mê vẽ hình ảnh “không gian của Djinn Block” mà không màng gì đến cái nóng chung quanh.
Bên cạnh đó là những hang động nho nhỏ do con người đào xới, không phải để người sống ở mà là những ngôi mộ xưa nơi người chết an nghỉ. Có ngôi mộ đục khắc như hình dạng Obelisk Tomb bên Ai Cập vẫn còn hiện hữu bên đường. Tuy nét đục khắc đơn sơ, không thể nào so sánh được với kiến trúc đền Abu Simbel của Ai Cập nhưng cũng cho người du khách cảm nhận được một nét phảng phất kiến trúc của người Ai Cập cổ xưa hiện diện quanh quẩn đâu đó tại Petra.
Đi thêm một đoạn đường ngắn nữa là bạn bước vào “đoạn đường Bal as-Siq,” một con đường mòn tuyệt đẹp nằm giữa hai ngọn núi Jabal al-Khubtha và Jabal al-Jilf, nối hai đầu thung lũng Moses lại với nhau.
Con đường mòn Bal as-Siq này rất đẹp nhờ vào bàn tay nghệ thuật khéo léo của tạo hóa đã uốn nắn các vách núi thành một thắng cảnh thiên nhiên mà sức con người không thể nào có thể hoàn thành được.
Những vách núi mang màu sắc vàng nâu đỏ vươn cao hai bên hẻm núi như nhắc nhở người ta về cái nóng bỏng của sa mạc; những hình dáng cong tròn của vách núi tạo cho du khách hình dung ra được “đường đi” của gió và nước qua một quãng thời gian dài vài chục ngàn năm đã in hằn vết rõ nét lên trên vách các núi đồi.
Nói về hành trình du ngoạn hẻm núi Petra, người ta thường khởi đầu từ điểm Wadi Al Mudhlim (thung lũng Al Mudhlim). Đoạn đường này còn được gọi là As-Siq, dài hơn 1.2 km. Trước cửa thung lũng, người ta cho hai chiến binh ăn mặc theo cung cách chiến binh ngày xưa đứng ngay điểm khởi đầu, dáng ra vẻ như là quân lính ngày xưa đứng canh gác, tạo cho du khách hình ảnh tưởng tượng về các trận chiến xưa kia.
Khu vực hẻm núi này có khúc chật hẹp nhưng cũng có khúc tương đối rộng, có khúc ánh nắng chui qua được khe núi, có khúc ánh nắng không còn ánh nắng mà chỉ còn ánh sáng bên trên hai vách núi (vì vách núi cao quá). Hình ảnh này khiến tôi nhớ đến hẻm vực núi Antelope Canyon ở tiểu bang Arizona.
Tuy nhiên, Antelope Canyon nhỏ hơn hẻm vực Petra rất nhiều. Hai bên con đường ngoằn ngoèo trong hẻm vực Petra có những vách núi cao đến 80 mét. Tuy hiểm trở như thế nhưng phong cảnh nơi đây lại rất hữu tình. Những màu sắc đỏ hồng vàng nâu trên vách núi, kèm theo màu sắc của đất cát và những hình thể sinh vật mà bàn tay tạo hóa đã vô tình uốn nắn cho các hẻm núi thiên tạo, khiến cho du khách những cảm giác thật lạ lùng bất ngờ. Ngoài ra, còn phải kể đến các con sông ngoằn ngoèo nối tiếp nhau chảy từ Springs of Moses đến hẻm vực Petra.
Vượt qua khỏi hẻm núi As-Siq, du khách bàng hoàng trước một công trình kiến trúc đục khắc vào vách núi tuyệt đẹp hiện ra trước mắt. Đó là một kho tàng bảo vật vĩ đại Petra đẹp nhất của “kinh đô Petra cổ,” có tên là Al-Khazna. Đây có lẽ là một lăng mộ dành cho một vị vua nổi tiếng của người Nabataean, nhưng sau đó lại được dùng như một ngôi đền (Temple) làm nghi lễ trong tôn giáo của người dân địa phương. Al-Khazna được xem như là một bảo vật, một kho tàng công trình thiết kế điêu khắc tuyệt hảo của bộ tộc Nabataean vào thế kỷ 1 Trước Công Nguyên.
Tôi cho rằng những kiến trúc đền đài bên Ai Cập cổ đều thua xa so với nghệ thuật đục khắc tinh xảo của ngôi đền Al-Khazna. Các đền đài Ai Cập cho người xem cảm nhận được sự vĩ đại vào thời điểm cách đây hơn 3,300 năm, nhưng công trình kiến trúc Al-Khazna (cao 43 mét và rộng ngang 30 mét) lại cho người xem cảm nhận được sự tinh xảo của nghệ thuật đục khắc vách núi của nghệ nhân ở đây.
Càng quan sát công trình điêu khắc này người ta càng cảm thấy sự hoàn hảo khéo tay của những người nghệ nhân xưa kia. Chỉ cần xem những cột đá tròn cao lớn được đục khắc kích thước đều nhau cũng đã đủ làm cho người thưởng ngoạn ngưỡng mộ. Al-Khazan không còn mở cửa cho du khách vào thưởng ngoạn như xưa nữa vì Al-Khazan cần được “nghỉ ngơi” và trùng tu trước làn sóng du khách đến đây mỗi ngày mỗi đông.
Khi bạn bước đến kho tàng bảo vật Al-Khazna cũng chính là lúc bạn mới “lò dò” bước đến điểm khởi đầu cho những ai muốn khám phá hẻm vực Petra. Thời gian để bạn khám phá các điểm di tích khác của Petra phải mất ít nhất hai ngày, phải leo núi xuống non. Đây là một vùng thung lũng rộng lớn Mousa, Farasa, As-Siyyagh bao gồm các quần thể đền đài, hang động và các hầm mộ đã được xây dựng khoảng hai ngàn năm và còn tồn tại cho đến bây giờ. Các hang động làm nơi trú ngụ cho người dân ngày xưa có màu sắc đẹp rực rỡ của đá làm kinh ngạc du khách.
Các điểm di tích rất đáng xem phải kể đến là “Rạp Hát Ngoài Trời” (The Theatre), Urn Tomb, Palace Tomb và kiến trúc của tu viện đền Ad Deir. Tu viện này là một tuyệt tác kiến trúc điêu khắc khác của Petra. Nhưng muốn đến các nơi đây thì bạn cần phải có chút ý chí tò mò muốn xem và đôi chân còn trong tình trạng ham muốn đi, nhất là “đi nhiều nghỉ ít!” Hẻm núi Petra làm tôi nhớ nhiều đến các chuyện cổ tích ngày xưa của thế giới, nhưng cũng cho tôi cảm nhận được rất nhiều điểm tinh hoa của dân tộc Ả Rập cổ và bàn tay kiến trúc khéo léo của tạo hóa.
Hẻm vực núi không phải chỉ là những thắng cảnh thiên nhiên nổi tiếng, mà còn nổi tiếng với các chiến trận trong lịch sử thế giới.
Trong “Tam Quốc Chí,” Khổng Minh đã dùng “hỏa kế” trong hẻm vực núi Thượng Phương Cốc để tiêu diệt đối thủ Tư Mã Ý, Ý suýt bị thiêu sống, nhưng nhờ trời mưa nên Ý thoát chết. Ải Chi Lăng của Việt Nam vì “lầy lội” nên danh tướng nhà Minh Liễu Thăng mới bị Bình Định Vương Lê Lợi chém!
Còn hẻm vực núi Petra của dân Nabataean có “dòng sông lũ” mùa mưa sẵn sàng làm chết đuối quân địch thiếu kinh nghiệm. Tuy nhiên, nếu quân địch dày dạn kinh nghiệm chiến trận thì dân Nabataean phải diệt vong vì địch quân chỉ cần ngăn chận nguồn nước vào thành thì dân Nabataean đành phải chịu đầu hàng thua cuộc.
Ngày nay, Petra trở thành một trọng điểm du lịch vừa là thắng cảnh thiên nhiên vừa là nơi giữ lại các di tích lịch sử của vùng Nam Jordan. Nơi đây đã để lại những công trình tuyệt tác về điêu khắc kiến trúc và thung lũng thiên nhiên với nhiều tầng lớp đá cát rực rỡ màu sắc hồng vàng nâu đỏ. Vì thế Petra đã được Swiss Corpration New 7 Wonders Foundation chọn làm một trong bảy kỳ quan thế giới vào năm 2001.
Ngoài Petra, Jordan còn có một thắng cảnh thiên nhiên khác mà không nơi nào thế giới có được, đó là Dead Sea “Biển Chết!” Chỉ cần thưởng ngoạn hai thắng cảnh Petra và Dead Sea, chương trình du ngoạn Jordan của bạn hoàn toàn không uổng phí chút nào. (Trần Nguyên Thắng)
