Bài và hình: Trịnh Hảo Tâm
Little Saigon ở miền Nam California là nơi có cộng đồng Việt Nam đông nhất hải ngoại nằm trên phần đất của 3 thành phố Westminster, Garden Grove và Santa Ana thuộc quận Orange County, tiểu bang California Hoa Kỳ. Tuy gọi là Tiểu Sài Gòn nhưng cộng đồng người Việt ở đây “ăn nên làm ra” có mức thu nhập cao cộng thêm thời tiết thuận lợi, gần những địa điểm du lịch như Disneyland, Hollywood là những yếu tố khiến giá bất động sản tại đây cao nhất nước Mỹ. Tuy cách Sài Gòn lớn nửa vòng trái đất nhưng “Ta Ði Mang Theo Quê Hương,” vì vậy những gì ở Việt Nam có, tại đây đều có kể cả những món ăn truyền thống không thể thiếu trong ngày Tết:
Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ
Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh.
Trong suốt những năm qua, độc giả Người Việt đã cùng tôi đi khắp bốn phương trời, ngao du các thắng cảnh, ngắm nhìn hoa thơm cỏ lạ, nếm thử các món ăn đặc sản và nghe những chuyện thần tiên, nhiều khi khó tin nhưng có thật! Nhưng “đến đâu thì đến, đi đâu thì đi, nếu đi hết biển… cũng về Bolsa!” Hôm nay nhân dịp năm tàn, ngày Tết sắp đến, xin mời các bạn trở về đón Tết ở Little Saigon để nghe câu hát: “Bolsa có gì lạ không em? Mai anh về em có còn ngoan…?”
Chợ hoa Tết trên đường Bolsa, Little Saigon.
Con đường Bolsa
Bolsa là con đường chính của Little Saigon dài 5.75 miles đi từ đường Bolsa Chica ở Huntington Beach, qua thành phố Westminster, một phần nhỏ của Garden Grove và đến ranh giới của thành phố Santa Ana (giữa đường Ward và Euclid) thì chấm dứt và trở thành đường First khi vào thành phố Santa Ana. Khu thương mại sầm uất nhất đồng thời cũng là trung tâm của Little Saigon nằm trên đường Bolsa đoạn từ Magnolia cho đến Brookhurst dài đúng 1 mile. Trên đoạn đường này tập trung nhiều khu thương xá với những chợ thực phẩm Á Ðông, nhà hàng ăn uống, quán cà phê bánh ngọt, tiệm nữ trang kim cương vàng bạc, mỹ phẩm, thuốc men, vải vóc, quần áo, đồ da, bóp ví, giày dép, bông hoa, cây cối, v.v… Bolsa là đại lộ lớn mỗi bên có 3 làn xe nhưng lúc nào cũng đông đúc xe cộ nhất là những ngày cuối tuần hay lễ lộc, người Việt về đây mua sắm, ăn uống, vui chơi giải trí rất đông. Giữa đại lộ là “con lươn” an toàn giao thông người ta trồng những cây Queen Palm mà người Việt ta thường gọi là “cây cọ” và cây hoa đào. Dọc hai bên đường là hai hàng trụ đèn “lantern” theo lối cổ Paris “thắp nến lên hai hàng” khá thẩm mỹ, đúng theo quy hoạch về “style” kiến trúc của thành phố Westminster cho khu Little Saigon là phối hợp giữa hai lối Âu Á với rất nhiều đường nét hoa văn trang trí. Ngày lễ hội các cột đèn được trang trí cờ phướng trông uy nghi đẹp mắt.
Hàng năm vào dịp Tết Nguyên Ðán trên đại lộ Bolsa có truyền thống diễn hành văn hóa Tết với sự tham gia của nhiều hội đoàn văn hóa, tôn giáo, ái hữu v.v… quy tụ hàng vạn người đứng xem hai bên đường. Hai ba tuần trước Tết là chợ hoa trước thương xá Phước Lộc Thọ bày bán hoa tươi và những vật dụng trang trí trong ngày Tết.
Sáng Mùng Một Tết cả khu Little Saigon rất vắng vẻ, đa số các nhà hàng, tiệm buôn đều chưa khai trương mở cửa. Lác đác những tràng pháo nổ đì đùng trong những khu phố. Phải đợi đến trưa những tràng pháo giòn tan bắt đầu nổ vang rền chen lẫn những tiếng đì đùng của những cây pháo đại. Tiếng trống của nhiều đoàn lân bắt đầu đi múa khai trương ở các cửa hiệu thương mại. Từ đó Little Saigon bắt đầu rộn rịp với du khách từ các nơi đổ về để nghe tiếng pháo, xem múa lân, văn nghệ, ăn uống vui chơi suốt trong 3 ngày Tết. Khác với quê hương ngày Tết im lìm không tiếng pháo, Little Saigon đón Tết tưng bừng pháo nổ và rộn rã tiếng trống lân gợi nhớ những ngày cũ tự do thanh bình.
Cảnh tấp nập ăn uống mua sắm trong thương xá Phước Lộc Thọ.
Lịch sử vùng đất Bolsa
Nhiều người đến Bolsa nhưng không hiểu Bolsa nghĩa là gì? Bolsa là tiếng Tây Ban Nha có nghĩa là “cái túi” (pocket). Tên Bolsa lấy ra từ chữ “Bolsa Chica” có nghĩa “cái túi nhỏ” (little pocket) là tên một vùng đất cao ở đầu đường Bolsa, về phía Tây của thành phố Westminster ngày nay. Quanh vùng này là một khu thấp đầm lầy gần biển mà hiện nay là công viên Bolsa Chica Wetland và căn cứ hải quân Seal Beach Naval Weapons Station. Ngày xưa khi chưa có những hệ thống sông đập điều hòa nước mưa, ngăn ngừa lũ lụt, mùa mưa nước từ vùng núi phía Bắc đổ vào sông Santa Ana nhưng con sông nhỏ rất cạn không kham nổi nên nước tràn vào làm ngập khắp một vùng rộng lớn giữa thành phố Westminster và Seal Beach ngày nay. “Bolsa Chica” ở đầu đường Bolsa là vùng đất cao, người da đỏ che chòi sinh sống, chăn nuôi, trồng trọt và sau này trong mùa lũ lụt người Tây Ban Nha, Mễ Tây Cơ lùa bò ngựa lên tạm trú ở khu đất này nên gọi nơi đó là Bolsa Chica nghĩa là “cái túi nhỏ”.
Người ta tìm thấy dấu vết, vật dụng của con người sống từ 8,000 năm về trước ở vùng Bolsa Chica. Dân da đỏ bộ tộc tên Shoshone là dân du mục đã từng sống ở đây, họ xuống biển bắt cá rồi vào đầm lầy Bolsa Chica Wetland bắt chim chóc để sinh sống. Trong thời người Tây Ban Nha và Mễ Tây Cơ sinh sống, họ lập ra những nông trại nuôi bò ngựa và trồng rau cỏ. Cuối những năm 1700 những nhà truyền giáo Tây Ban Nha thuộc nhóm của linh mục Junipero Serra xây nhà truyền giáo trong vùng để làm địa điểm dừng chân mỗi khi đi lại giữa hai nhà thờ truyền giáo lớn là San Juan Capistrano và San Gabriel.
Năm 1821, Mễ Tây Cơ tuyên bố độc lập từ người Tây Ban Nha, sau đó năm 1834 một trận lụt lớn, nhà thờ truyền giáo của người Tây Ban Nha bị cô lập xung quanh là ao đầm và biển cả, địa danh Bolsa Chica (little pocket) được gọi từ năm đó. Manuel Nieto là một nhà chăn nuôi được chính quyền chia cho một vùng đất và ông ta đặt tên cho trại chăn nuôi của mình là Rancho Las Bolsas và trang trại của ông Joaquin Ruiz lấy tên là Rancho Bolsa Chica. California thuộc về Hoa Kỳ năm 1848 và trở thành tiểu bang năm 1850, đất được phân lô và bán để trồng rau cần celery, khoai tây và đậu lima song song với nghề chăn nuôi bò ngựa, dê cừu cung cấp thực phẩm kể cả cho những đoàn người đi tìm vàng ở miền Bắc.
Múa lân Tết Nguyên Ðán ở Little Saigon.
Vùng đầm lầy Bolsa Chica năm 1895 được bán cho hội săn bắn Gun Club để những tay thợ săn vào đây tìm bắn chim chóc, vịt trời, nai mễn, chồn thỏ. Vùng Westminster ngày nay từ năm 1870 có một mục sư giáo hội Presbyterian tên Lemuel P. Webber đến mua 6,000 mẫu đất để lập trại chăn nuôi lấy tên là Stearns Rancho. Theo lời mời gọi của mục sư, ông John Y. Anderson quê ở Virginia cũng sang đây lập nông trại và xây nhà ở góc đường Westminster và Monroe. Cộng đồng chăn nuôi nông nghiệp được thành hình lấy tên Westminster từ Westminster Assembly 1643 là cuốn giáo lý của hội thánh Presbyterian. Vùng Westminster là một vùng quê nông nghiệp nghèo nàn, năm 1930 dân chúng rất cơ cực vì nước Mỹ lâm vào thời kỳ khủng hoảng kinh tế. Kế đến năm 1933 bị trận động đất Long Beach nhiều nhà cửa ở Westminster bị sụp đổ, tiếp theo lại bị lũ lụt trong mùa mưa năm đó.
Sau Ðệ Nhị Thế Chiến, các hãng chế tạo võ khí quốc phòng có kinh phí hoạt động, bắt đầu dọn về vùng Long Beach, Westminster để chế tạo sản xuất tàu chiến, hỏa tiễn, máy bay chiến đấu. Cùng lúc với Long Beach, Westminster bắt đầu có đông dân và thành phố Westminster được thành lập năm 1957 với 16,000 dân. Thời kỳ Chiến Tranh Lạnh, nhiều hãng kỹ nghệ quốc phòng mở cơ xưởng trong vùng và thành phố tăng lên 60,000 dân vào năm 1970. Năm 1974, Westminster Mall khai trương và là thương xá bán lẻ đầu tiên của thành phố.
Biến cố 30 tháng 4, 1975 ở tận Việt Nam lại ảnh hưởng đến thành phố Westminster mà thành phố này lại không bao giờ nghĩ tới khi người tỵ nạn Việt Nam từ trại Pendleton (phía Nam Orange County) đổ xô ra đi tìm việc làm và bắt đầu sinh sống ở Santa Ana, Garden Grove và Westminster để đi làm trong các hãng xưởng điện tử, quốc phòng. Thương mại của người Việt ở Orange County trước năm 1978 chưa có, muốn đi chợ mua thức ăn, gia vị Á đông phải lái xe lên tận China Town Los Angeles. Năm 1979 có chợ Dân Tiếp Vụ là chợ Việt Nam đầu tiên ở đường Westminster và một tiệm phở (sau đó thành tiệm phở Hòa), phòng mạch bác sĩ ở ngã tư đường First Street và Fairview thành phố Santa Ana. Phòng trà ca nhạc có Làng Văn ở đường Edinger, buổi tối cuối tuần khách vừa nghe nhạc sống với các ca sĩ nổi tiếng vừa… ăn phở với giá 5 đồng!
Những năm kế tiếp Bolsa Mini Mall là khu thương mại Việt đầu tiên trên đường Bolsa, nơi có nhà hàng Thành Mỹ một thời là nhà hàng sang trọng nhất mà bên kia đường Bolsa là một ruộng bắp. Sau đó là khu chợ Hòa Bình gần đường Weststate, rồi khu chợ 99 (nay là chợ Á Châu) trong những năm 1982, 83 là thương xá đông đảo nhất. Kế tiếp là thương xá Phước Lộc Thọ và những khu thương mại khác được xây dựng sau đó trên đường Bolsa, Magnolia, Westminster và Brookhurst.
Từ trên phi cơ đáp xuống phi trường John Wayne, ra quày hướng dẫn du lịch, du khách lấy tờ “brochure” thành phố Westminster là được giới thiệu ngay Little Saigon với hình ảnh những quán cà phê bánh ngọt theo kiểu Pháp, tiệm phở và các cửa hàng nữ trang vàng bạc, kim cương, cẩm thạch… Theo thống kê dân số 2010 US Census Bureau hiện Orange County có 189,455 người Việt cư ngụ, Los Angeles County 85,487 người, San Bernardino County 14,097 người, Riverside County 16,026 người và San Diego County 59,824 người. Tổng cộng miền Nam California tức vùng Los Angeles số người Việt sinh sống là 364,889 người. Tất cả dường như chọn Little Saigon là nơi lui tới sinh hoạt trong đời sống văn hóa tâm linh của mình.
Sách du lịch Trịnh Hảo Tâm đã xuất bản 8 quyển ký sự du lịch:
1. Trên Những Nẻo Ðường Việt Nam
2. Miền Tây Hoa Kỳ
3. Ký Sự Du Lịch Trung Quốc
4. Mùa Thu Ðông Âu
5. Tây Âu Cổ Kính
6. Miền Ðông Nước Mỹ Và Canada
7. Hành Hương Thánh Ðịa Do Thái
8. Nhật Bản, Hồng Kông-Macau, Thái Lan.
Tất cả đều dầy trên 300 trang trình bày đẹp, mỗi quyển đồng giá 15 USD (bao cước phí trong nước Mỹ) xin liên lạc: Trịnh Hảo Tâm (714) 528-1413. Email: [email protected]
