Hà Tường Cát/Người Việt
Hôm Thứ Năm, lần đầu tiên từ Tháng Năm năm ngoái, giá dầu thô loại ngọt nhẹ ở thị trường New York lên trên $110 một thùng vì có tin một ống dẫn dầu ở Saudi Arabia bị nổ, nhưng tới Thứ Sáu giá đã xuống còn $106.70. Một thùng dầu thô loại Brent tại Âu Châu đã lên quá $128, tới cuối ngày Thứ Sáu ổn định ở giá $123.65.
Một khu mỏ khai thác dầu lẫn trong cát ở Alberta, Canada. Theo dự án của Keystone XL, dầu thô từ đây sẽ được đưa bằng ống dẫn về tới các nhà máy lọc ở Texas. (Hình: Mark Ralston/AFP/Getty Images)
Ðài truyền hình Press TV của Iran loan tin “một vụ nổ đã xảy ra ở một ống dẫn dầu tại cảng Awwamiya, cảng dầu lửa quan trọng nhất của Saudi Arabia”. Tuy nhiên, Thiếu Tướng Mansoural-Turki, phát ngôn viên Bộ Nội Vụ Saudi Arabia, nói rằng không có cơ sở dầu lửa nào trong vùng bị phá hoại, sau khi có báo cáo về một trận hỏa hoạn không lớn gần nhà máy lọc dầu Ras Tanura.
Ông Phil Streibe, một nhà kinh doanh dầu lửa thuộc RJO Futures ở Chicago, nhận xét: “Có vẻ đó chỉ là một tin đồn, nhưng sự kiện ấy chứng tỏ thị trường dầu lửa nhạy cảm với bất cứ áp lực nào về nguồn cung cấp.”
Như vậy, trong tuần vừa qua, dầu Brent xuống 2% sau năm tuần lễ tăng giá liên tiếp, dầu lửa Hoa Kỳ hạ 2.8% sau ba tuần lễ cao giá liên tiếp.
Mặc dầu tình hình Trung Ðông vẫn còn bất ổn, tại Syria và Iran, nhưng mối lo ngại về gián đoạn cung cấp không vượt hơn thực tế thị trường tiêu thụ năng lượng chưa có triển vọng gia tăng trong khi nền kinh tế toàn cầu còn khó khăn.
Ðề tài tranh cử
Giá xăng lên gần $4/gallon từ một tuần qua trở thành đề tài cho phía Cộng Hòa tìm cách chỉ trích chính quyền Dân Chủ. Tổng Thống Obama trong bài nói chuyện ở Ðại Học Miami tuần trước đã đưa ra những lời giải thích và nhấn mạnh rằng dầu lửa là vấn đề của thị trường toàn cầu, Hoa Kỳ không hoàn toàn định đoạt được và không ai có khả năng giải quyết một sớm một chiều.
Hôm Thứ Năm, khi đến New Hampshire, một lần nữa tổng thống đề cập đến chuyện xăng dầu, nhắc lại đề nghị Quốc Hội hủy bỏ tài trợ cho các đại công ty dầu khí, một đòi hỏi mà ông đã chủ trương từ lâu. Mặc dầu đây là một vấn đề chính trị chỉ có ảnh hưởng lâu dài, nhưng có lẽ Tòa Bạch Ốc tin rằng thích hợp để đặt ra lúc này.
Ông nói: “Chúng ta hãy xét đến thành tích của mỗi nhà lập pháp: Quý vị có thể đứng về phía các công ty xăng dầu hay đứng về phía người dân Mỹ.” Ông tuyên bố trước đám đông dân chúng ở Nashua Community College rằng “cần chấm dứt ngay” ngân khoản $4 tỷ/năm trong việc giảm thuế và tài trợ cho các công ty xăng dầu.
Các ứng cử viên Cộng Hòa, từ Mitt Romney, Rick Santorum đến Newt Gingrich, đều phê phán chính sách năng lượng của chính quyền Obama với lập luận cần khai thác thêm dầu nội địa, giảm quy định khắt khe về môi trường và cho phép xây dựng ống dẫn dầu Canada-Texas. Ngược lại, Tòa Bạch Ốc lập luận rằng trong nhiệm kỳ đầu của Tổng Thống Obama, sản lượng dầu nội địa đã lên cao nhất, đã cấp phép thăm dò thêm nhiều khu dầu khí mới ở Alaska và vịnh Mexico, ống dẫn dầu Keystone XL chỉ tạm hoãn chứ không phải không cho phép và việc xây dựng hiện nay vẫn được xúc tiến ở Canada cũng như Texas.
Chủ Tịch Hạ Viện John Boehner hôm Thứ Năm nói là ông nhận thấy Tổng Thống Obama có vẻ không tán thành giải pháp cho sử dụng dầu ở kho dự trữ chiến lược (SPR) như một phương cách để làm hạ giá xăng. Tòa Bạch Ốc cho rằng chỉ nên dùng tới dầu SPR trong những trường hợp khẩn cấp và hiện nay chưa là cần thiết, tuy nhiên vẫn đang cân nhắc việc này.
Nói chuyện tại New Hamshire, Tổng Thống Obama tuyên bố: “Lý do lớn nhất khiến giá dầu lên cao bây giờ là tình thế bất ổn ở Trung Ðông, lần này là Iran.” Ông tiếp: “Rất nhiều người lo lắng không biết chuyện gì có thể xảy ra ở đó và họ dự đoán rằng sẽ có thể có gián đoạn lớn về lượng dầu cung ứng.”
Sẵn sàng đối phó
Iran là nước đứng thứ nhì về xuất cảng dầu lửa trong khối OPEC, sau Saudi Arabia, nhưng Hoa Kỳ không nhập cảng dầu lửa Iran. Chuẩn bị tình trạng Iran tự ý ngưng cung cấp dầu thô hoặc lượng dầu thô bán ra bị giảm đi vì biện pháp cấm vận quốc tế và tác động chung đến thị trường toàn cầu, chính quyền Hoa Kỳ đã lặng lẽ thỏa thuận với Saudi Arabia cho gia tăng sản lượng. Các giới chức kỹ nghệ dầu lửa cho biết Saudi Arabia đã tăng dầu thô xuất cảng từ 7.5 triệu thùng mỗi ngày trong Tháng Giêng lên 9 triệu thùng hai tuần trước, tuy vậy, không rõ số lượng này có được tiếp tục hiện nay không. Âu Châu trước kia vẫn mua của Iran 700,000 thùng mỗi ngày, hiện nay đang tìm cách mua thêm từ Iraq, Libya, Nga và nếu cần, Saudi Arabia luôn luôn có khả năng cung cấp thêm.
Một biện pháp khác Hoa Kỳ có thể dùng là cho bán dầu SPR ra thị trường. Theo thỏa thuận trong Cơ Quan Năng Lượng Quốc Tế (IEA), tất cả các nước đều có kho dầu dự trữ chiến lược, nhưng kho của Hoa Kỳ là lớn nhất. Ở mức tối đa, SPR có trữ lượng 727 triệu thùng chứa trong các hầm dưới mặt đất tại Texas và Louisiana. Dầu lửa này từng nhiều lần được dùng tới như hồi Chiến Tranh Vùng Vịnh năm 1991, bán ra 21 triệu thùng, sau bão Katrina năm 2005 bán 11 triệu thùng và Tháng Sáu, 2001, trong cuộc nội chiến Libya, Hoa Kỳ bán ra 30 triệu thùng trong khuôn khổ 60 triệu thùng dầu dự trữ từ các nước thành viên IEA.
Khi được lập ra cuối thập niên 1970 sau vụ khủng hoảng năng lượng thế giới, SPR dự trù chỉ dùng đến trong trường hợp khẩn cấp khi cung cấp bị gián đoạn trầm trọng. Nhưng gần đây, Quốc Hội đã sửa đổi luật lệ để cho phép dùng nếu tình hình cung cấp tác động lớn đến giá dầu và đe dọa kinh tế Hoa Kỳ. Theo lời Bộ Trưởng Ngân Khố Timothy Geithner, có thể bán dầu SPR ra nếu tình hình Iran gây phương hại đến kinh tế Hoa Kỳ, nhưng hiện trạng chưa đến chỗ đó và quyết định vẫn đang được cân nhắc.
Có thể khắc phục được
Trong khi đó, có lập luận cho rằng quốc gia tiêu thụ xăng dầu nhiều nhất thế giới này không phải là nạn nhân của giá xăng đắt như ít năm trước đây.
Trước hết, so sánh với thời kỳ 2007-2008, bây giờ tình trạng thu nhập của các công ty cũng như cá nhân tốt hơn có nghĩa là có thể thích ứng với mức giá cả tăng lên.
Thứ hai, Hoa Kỳ hiện nay sản xuất dầu lửa nội địa nhiều hơn những năm trước, một trường hợp đáng kể là North Dakota đang là khu vực có sản lượng 500,000 thùng dầu thô mỗi ngày, và như vậy tiền trả cho dầu nhập cảng không tăng lên. Trong cuộc nói chuyện ở New Hampshire. Tổng Thống Obama đã đưa ra một biểu đồ cho thấy 60% dầu lửa tiêu thụ ở Hoa Kỳ năm 2005 là dầu nhập cảng, tới 2011 chỉ còn 45%.
Thứ ba, tiêu thụ xăng của dân chúng Mỹ giảm đi, các công ty cũng như cá nhân tính toán phương cách hạn chế di chuyển và tính toán lộ trình hợp lý. Nhiều loại xe tiết kiệm nhiên liệu được sử dụng hơn, chẳng hạn tại thành phố New York, 30% xe taxi là máy hybrid và các xe bus dùng động cơ khí. Một số phương tiện di chuyển công cộng như xe điện và xe lửa được cải tiến và xây dựng thêm.
Với cách nhìn lạc quan đó, người ta cho rằng dân chúng Hoa Kỳ hãy còn có thể thích ứng với tình trạng giá xăng cao, nhưng vẫn chưa tới mức như ở Âu Châu hay nhiều nước khác và nền kinh tế Hoa Kỳ không bị tác động nặng đến nỗi trở lại tình trạng suy trầm.