Thursday, March 28, 2024

‘Chúng ta rồi cũng sẽ già,’ cảm xúc về đêm “Ngàn Lời Thơ – Nhớ Phạm Duy”

Sổ tay phóng viên

Ngọc Lan/Người Việt

WESTMINSTER, California (NV) – “Chúng ta rồi cũng sẽ già” là câu bật lên trong đầu tôi sau nhiều giờ ngồi lặng yên nghe các “tiền bối” đọc thơ, giới thiệu thơ, rồi nghe dòng nhạc của “đại thụ” Phạm Duy qua những tiếng hát vượt thời gian, không gian và qua cả những giọng ca thân quen nơi này. Tất cả diễn ra trong đêm “Ngàn Lời Thơ – Nhớ Phạm Duy” tổ chức tại hội trường Việt Báo đêm tối Thứ Sáu, 26 Tháng Giêng.

Những đêm nhạc như đêm kỷ niệm 5 năm ngày mất của tác giả “Nghìn Trùng Xa Cách” mà tôi vừa nhắc trên do nhóm thân hữu của Nina Hòa Bình, con gái vợ chồng nhà thơ Trần Dạ Từ – Nhã Ca, tổ chức, không bao giờ giống những chương trình ca nhạc người ta thường thấy. Nó khác từ cách bày trí, từ cách gửi lời mời, khác đến cả nội dung. Để rồi, người tham dự sẽ luôn luôn nhìn ra, tìm thấy một điều gì đó hoàn toàn mới mẻ, khác lạ khi dõi theo chương trình và vướng víu những suy nghĩ sau bước chân ra về.

Thật sự tôi là người không thích nghe ngâm thơ. Tôi cũng không tha thiết nghe đọc thơ. Có lẽ vì ngâm thơ dễ bị “rợn óc”, còn đọc thơ dễ bị… đơ chăng? Tôi không biết. Tôi chỉ đọc thơ bằng mắt, bằng hồn. Và, tôi thích tự đọc lấy những dòng thơ mình tâm đắc.

Nhớ trước lúc đêm thơ nhạc bắt đầu, ông già đội mũ beret cùng ban biên tập với tôi, tay cầm tẩu, tay quàng chiếc ba lô lên vai chuẩn bị sang bên Việt Báo, hỏi “Tối nay có ai muốn nghe tôi đọc thơ không?” – 5 giây trôi qua. Ông trả lời luôn cùng nụ cười hóm hỉnh vốn có “Không có ai hết.”

Nhà thơ Đỗ Quý Toàn, ông già đội mũ beret (Hình: Facebook Nina Hoabinh Le)

Tôi ngừng gõ trên máy tính, quay qua ông, “Dạ có con, con phải đi nghe chú đây.” Ông bật cười khi nghe tôi nhấn mạnh chữ “phải đi.”

Nhưng rồi. Tôi đã nhận ra có gì đó thật thú vị, thật lạ khi ngồi riêng một mình, và, nghe những người làm thơ – nổi tiếng – đọc thơ, thơ của bạn bè, hay của chính họ.

Nhà thơ Đỗ Quý Toàn, nhà thơ Du Tử Lê, nhà thơ Nhã Ca, nhà thơ Trần Dạ Từ.

Mỗi người mỗi nét. Mỗi phong cách. Mỗi điệu bộ.

Ông già đội mũ beret, hay ngậm tẩu – vẫn điệu bộ tôi nhìn thấy mỗi ngày khi ông “nhắn nhe” điều gì đó với đám phóng viên trẻ – nhưng hôm nay, trên sân khấu, là một nhà thơ Đỗ Quý Toàn có thể “giả bộ” ngâm nga vài câu thơ của ông bạn Trần Dạ Từ “Lần đầu ta ghé môi hôn /Những con ve nhỏ hết hồn kêu vang,” nghe thật tếu.

Để rồi từ tiếng cười bật lên, ông chỉ ra sự khác nhau giữa ngâm thơ và đọc thơ là như thế nào, ông lại làm người nghe cũng phải đắm chìm trong những “khám phá” mà ông nhìn ra khi đọc những câu thơ “đắc địa” của Quách Thoại, của Nguyễn Bá Trạc.

“Có người trước lạ sau quen/Có người trước lạ sau điên cái đầu”

Hay: “Một mình một ấm nước trà/Ngồi ở trong nhà với sáu cái ly”

“Thơ làm cho mình bị quyến rũ là bởi vì có những chuyện mình nhìn hằng ngày, nghe hằng ngày, tự dưng có anh thi sĩ đụng vào, viết ra những điều đó – cũng là những điều mình vẫn thấy đó, nhưng, hình như cách nhìn của mình về thực tại đã thay đổi,” ông dẫn giải.

Hình như ông nói đúng. Một bình trà. Sáu cái ly. Mình nhìn quen quá trong ngôi nhà mỗi ngày. Nhưng giờ, qua cách chắt chiu câu chữ của tác giả, qua giọng đọc chậm rãi của một người già từng trải. Bỗng, có gì như thảng thốt khi nhận ra một nỗi cô độc đến tận cùng.

“Một mình – một ấm nước trà – Ngồi ở trong nhà – với sáu cái ly”

Hay như khi tác giả của “Khúc Thụy Du” đọc bài “Tôi trôi theo tôi con sông” của chính ông:

“tôi đi xuyên qua lời thề/thấy tôi thơ ấu bèo nhèo chiến tranh. tôi đi xuyên qua màu xanh/thấy trên khung vải nổi gân nỗi buồn.”

Nhà thơ Du Tử Lê trong đêm “Ngàn Lời Thơ – Nhớ Phạm Duy” (Hình: Facebook Nina Hoabinh Le)

Tôi chợt thấy bốn chữ “bèo nhèo chiến tranh” sao kinh khủng! Bao nhiêu câu chữ mình từng dùng để mô tả cái khốc liệt, cái tàn nhẫn của chiến tranh sao vẫn không lột tả hết được những gì mà người ta phải hứng chịu bằng những con chữ “thấy tôi thơ ấu bèo nhèo chiến tranh” như nhà thơ Du Tử Lê đang dùng.

Vâng, ông già đội beret Đỗ Quý Toàn nói đúng, “Mình sống trong một thói quen, nhìn thế giới bằng thói quen, và nói ra lời để mô tả thế giới bằng thói quen của mình. Bỗng một hôm, đọc lên câu thơ, cũng nói về thế giới đó, nhưng mình bỗng thấy lạ, thấy khác hẳn thói quen của mình, khác hẳn với cái nhãn quan của mình về thế giới, đó chính là vai trò của thơ.”

Cảm xúc lôi theo cảm xúc. Tôi thấy mình bỗng chênh vênh giữa những vần thơ mà cô Nhã Ca cất giọng:

“Tôi bỏ nhà ra đi năm mười chín tuổi/Đêm trước ngày đi nằm đợi tiếng chuông/Tiếng chuông tan lâu như mưa ngoài phố/Tiếng chuông tan dài như đêm không ngủ/Tiếng chuông tan tành như tiếng vỡ trong tôi” (Tiếng Chuông Thiên Mụ)

Nhà thơ Nhã Ca trong đêm “Ngàn Lời Thơ – Nhớ Phạm Duy” (Hình: Facebook Nina Hoabinh Le)

Hay giọng nhà thơ Trần Dạ Từ trong bài “Biệt Tăm” của Tô Thùy Yên.

“Chỉ là một bước, bước trờ/Mà rồi từ đó tới giờ biệt tăm/Bao lần chạy vạy hỏi thăm/Hỏi chưa ra, đã trăm năm, sững sờ”

Không biết do câu chữ các vần thơ, do giọng đọc không lẫn được với bất kỳ ai của các nhà thơ có mặt, mà vướng víu trong đầu tôi trong suốt phần chương trình còn lại cho đến tận bây giờ, khi ngồi gõ những dòng này, là cảm giác – sẽ – hụt hẫng, mất mát, tiếc nuối những thứ vô giá vốn còn đang hiện diện với mình.

Nó như thể tâm trạng “Ôm em trong tay mà đã nhớ em ngày sắp tới” trong bài Dạ Khúc của Thanh Tâm Tuyền vậy.

Nhà thơ Trần Dạ Từ trong đêm “Ngàn Lời Thơ – Nhớ Phạm Duy” (Hình: Facebook Nina Hoabinh Le)

Họ, những nhân vật chính của đêm, Nhã Ca, Trần Dạ Từ, Du Tử Lê, Đỗ Quý Toàn, Kiều Chinh, Khánh Ly, là những người đã cùng trải qua thời “thơ ấu bèo nhèo chiến tranh,” họ cùng lứa, là bạn, là tri kỷ, là những người ngưỡng mộ nhau, từ những ngày tuổi đếm mới từ số mười chứ không phải số hai mươi.

Họ xuất hiện đó, không chỉ như những chứng nhân của lịch sử, mà với tôi, họ như những người giữ hồn cho cái gốc thuần Việt nơi đất khách.

Tôi nhìn lên sân khấu, Ysa trong vai trò của một MC được xem là có vốn hiểu biết rất thấu đáo về những nhân vật chị giới thiệu, nhưng liệu Ysa hay Hòa Bình hay một ai đó, có thể thay thế những tiền bối kia, để kể với tôi, với những người còn “lấm” hồn dân Việt về những khoảnh khắc lịch sử đã làm nên một thế hệ mà họ được may mắn dự phần, để trở thành những chứng nhân, trở thành người có thể cho tôi biết mình đúng hay chưa đúng khi nghĩ về gốc rễ cội nguồn hay không?

Lại thêm giọng hát của Bác sĩ Bích Liên cứ như đang kể chuyện với nhiều tâm trạng day dứt trong một “trường ca” góp lại từ ba bài “Tôi Trôi Theo Tôi – Con Sông” của Du Tử Lê, “Gọi tên dòng sông” của Trần Dạ Từ, và “Chiều Về Trên Sông” của Phạm Duy:

“Về đâu ôi giấc mơ. Chàng thi sĩ ngu ngơ. Và năm tháng bơ vơ/ Bờ nắng bờ mưa. Mẹ già khô héo/Nợ nần kêu réo. Ân oán mè nheo/ Xương máu hò reo… Bài ca sự sống. Trời đất mênh mông/Mảnh vỡ. Cơn giông. Anh nhớ gì không/ Gọi mãi dòng sông. Tình yêu của tôi/ Một đóa hư không. Về với vô cùng.”

Cứ vậy mà cảm giác về sự mất mát cứ hiện hình trong tôi, khi lờ nhờ, khi rất rõ.

Ca sĩ Khánh Ly trong đêm “Ngàn Lời Thơ – Nhớ Phạm Duy” (Hình: Facebook Nina Hoabinh Le)

Để rồi khi nghe cô Khánh Ly hát “Đường Em Đi” của Phạm Duy:

“Ðường em có đi, hằng đêm gót hoa/Nở những đóa thơ, ôi dị kỳ/Ðường êm có khi chờ em bước qua Là nghiêng giấc mơ ước thề…”

Hay “Xuân Thì”:

“Tình Xuân chớm nở đêm qua/Khi mùa chinh chiến đã lui ra ngoài đời/Ngày Xuân con én đưa thoi/Có người nhớ tới những lời yêu mến nhau…”

Tôi thấy mắt mình cay.

Giọng cô mỗi lúc một khàn hơn, đục hơn. Nhưng có ai đến với những đêm đặc biệt này để tìm một giọng hát trong? Người ta đến vì những điều không gì có thể thay thế. Vì những điều mà cơ hội được đối diện, được chạm tay hãy còn rất ít.

Cám ơn những người luôn suy tư tạo nên những chương trình thật lạ, như đêm “Ngàn Lời Thơ – Nhớ Phạm Duy,” một đêm không chỉ có nhạc, có thơ, mà còn có họa, một chương trình không có khoảng cách giữa ca sĩ và khán giả, một chương trình mà ai cũng thấy mình thật gần gũi với nhau.

Sau cùng, thật sự tôi không nhớ Phạm Duy, ông xa tôi quá, nhưng, tôi sẽ nhớ những người tôi còn đang được chuyện trò, những người đang còn truyền được cho tôi cảm hứng sẽ yêu thơ, yêu nhạc, trước cảm nghĩ “chúng ta rồi cũng sẽ già,” để biết chắt chiu những gì mình còn đang được chạm đến hôm nay.


Liên lạc tác giả: [email protected]

Mời độc giả xem phóng sự cộng đồng “Khai mạc chợ hoa xuân Tết Mậu Tuất 2018”

MỚI CẬP NHẬT