Nguyễn Văn Khanh
Cả trăm năm nay người Việt đã có câu “nợ như Chúa Chổm”. Ngày nay, các nhà báo được cắt cử theo sát cuộc tranh cử tổng thống 2012 bảo với nhau: “Nợ như ông Newt Gingrich”.
Ứng cử viên Newt Gingrich, cựu chủ tịch Hạ Viện Mỹ, bị coi là nợ nần quá nhiều. (Hình: Frederic J. Brown/AFP/Getty Images)
Chỉ vài tuần lễ sau khi chính thức loan báo sẽ tranh cử tổng thống hồi giữa Tháng Năm năm ngoái, ông cựu chủ tịch Hạ Viện Hoa Kỳ đã nổi tiếng là người mắc nợ nhiều nhất trong số những chính trị gia Cộng Hòa nuôi mộng lãnh đạo quốc gia, thế chỗ cho chủ nhân đương thời của Tòa Bạch Ốc là ông Barack Obama thuộc đảng Dân Chủ. Ngay cả những lúc tên tuổi ông nổi như cồn để ông hãnh diện vỗ ngực bảo “tôi là ứng viên của đảng chứ đâu có ai khác” (nguyên văn: “I am the candidate”), ông cũng đứng đầu danh sách “những người đang thiếu nợ”.
Bằng chứng là Tháng Mười năm ngoái ông nợ khoảng $1.2 triệu, khi bản báo cáo tài chánh mới nhất được công bố hồi cuối tháng trước, Ủy Ban Vận Ðộng của ông cho hay vẫn còn nợ chừng $600,000, trong khi ứng cử viên Cộng Hòa ông nhất quyết phải đánh bại là Mitt Romney chẳng nợ đồng nào cả. Tình trạng đó khiến chính những người ủng hộ ông phải lo âu, không biết ông lấy đâu ra tiền để tiếp tục theo đuổi cuộc đua chính trị được dự đoán ngày một tốn kém hơn trước.
Mặc dù tất cả các cuộc tranh cử cấp liên bang ở Hoa Kỳ đều diễn ra theo nguyên tắc “thiếu trước trả sau”, nhưng khoản nợ ông Gingrich đang có được xem là “quá nhiều” và “bất thường”. Những người có kinh nghiệm điều hành các ủy ban vận động chính trị cho biết tình trạng này xảy ra chỉ vì ông Gingrich thích xài sang, quen thói “bóc ngắn cắn dài”, quyên được 1 đồng thì ông tiêu tới… đồng rưỡi.
Chính vì thế nên dù trong ba tháng gần đây tiền của các cử tri bảo thủ và các tổ chức tôn giáo gửi về giúp ông nhiều như nước, nhưng vẫn chưa đủ để thanh toán các khoản nợ cũ, khoản tiền phải trang trải cho cuộc vận động và khoản tiền ông chi tiêu hàng ngày. Hai khoản tiền nặng nhất: Ông thuê máy bay riêng để di chuyển mỗi tuần tốn cả chục ngàn đô la, và ở khách sạn hạng sang, mỗi đêm trả bạc ngàn.
Giới thạo tin ở Washington cho biết chuyện ông Gingrich – và vợ là bà Callista – thích tiêu sang và tiêu phung phí là một trong những nguyên nhân khiến dàn tham mưu của ông quyết định xin nghỉ việc hồi Tháng Sáu năm ngoái để về đầu quân cho ông Thống Ðốc Rick Perry của tiểu bang Texas. Sau khi ông cho phổ biến bản thông cáo mang đại ý chỉ trích những người này không thật lòng, lúc khó khăn thì bỏ đi đầu quân cho người có nhiều tiền hơn, lúc đó nhóm quân sư cũ của ông mới kể cho mọi người biết chuyện thâm cung bí sử.
Nhà báo Dan Eggen của tờ The Washington Post cho hay từng nghe một cố vấn cũ của ông Gingrich than thở “tụi tôi cãi nhau hoài về chuyện ngân sách tranh cử, cãi nhau về chuyện vợ chồng ông ta tiêu xài phung phí quá”. Ông cựu cố vấn này than tiếp: “Ông ta trách móc chúng tôi trong khi chính ông ta là người nhất định phải thuê máy bay để đi lại, chứ đâu phải chúng tôi đề nghị ông nên đi máy bay riêng”.
Ông nợ những ai và đã trả nợ cho những ai? Khoản lớn nhất là tiền ông nợ công ty InfiCision ở Ohio, một công ty chuyên trách về các chương trình gây quỹ cho những chính trị gia bảo thủ và cho các nhà thờ. Tháng Mười năm ngoái, ông nợ công ty này khoảng $471,000 và hồi Tháng Mười Hai vừa rồi đã trả xong.
Ông cũng trả $67,000 cho công ty mang tên Gingrich Productions do bà vợ ông thành lập và điều hành, giữ nhiệm vụ coi sóc trang web và trả lời email của những người muốn biết chi tiết về ông, muốn tham gia vận động giúp. v.v. Ủy Ban Vận Ðộng của ông cũng trả cho ông khoản tiền $47,000 để lấy danh sách những mạnh thường quân sẵn lòng bỏ tiền giúp vận động tranh cử, và $206,000 khác được ghi là “bồi hoàn” lại những chi phí mà ông đã trang trải khi vận động tranh cử, gồm tiền di chuyển, ăn uống, khách sạn… cho ông bà và cho nhân viên làm việc cho Ủy Ban Vận Ðộng. Ông cũng trả hết số tiền $203,000 thiếu của Tổ Hợp Luật Sư McKenna Long ở Atlanta mà ông từng có thời làm việc, công việc ông được giao phó trách nhiệm đảm trách phần pháp lý cho ủy ban.
Phát Ngôn Viên R.C. Hammond của Ủy Ban Tranh Cử cho ông Gingrich cho biết tất cả những khoản tiền được trả đều theo đúng với luật lệ mà chính phủ liên bang đòi hỏi các ứng viên phải thi hành. Khi có nhà báo thắc mắc tại sao lại trả tiền do công ty của bà Gingrich, ông Hammond trả lời công ty này do bà thành lập, “và phải thuê nhân viên làm việc” chứ không phải bà dựng công ty để lấy tiền cho cá nhân.
Ông Hammond cũng nói là điều đáng mừng “đã trả được một khoản nợ thật lớn và số tiền cử tri ủng hộ cũng đang tăng đáng kể”. Nhờ đó, ông nói tiếp, “Tôi có thể thông báo là số tiền thu được trong sáu tháng vừa qua đã giúp trả được phần lớn tiền nợ và tiếp tục giúp chúng tôi trả tiếp những khoản nợ còn thiếu”.
Trong số những khoản nợ chưa trả được, khoản lớn nhất là số tiền Ủy Ban Vận Ðộng của ông đang thiếu công ty Moby Dick Airlines, một công ty chuyên cung cấp máy bay cho những chính trị gia đi vận động hoặc chuyên chở các nhân vật tên tuổi lẫy lừng đi diễn thuyết. Khoản tiền nợ công ty hàng không này hiện chỉ còn $351,000, tức đã trả được $100,000 so với số tiền nợ được công bố hồi năm ngoái.
Ông Roy Oakley, chủ tịch Moby Dick Airlines, cho biết thông thường khi cuộc vận động tranh cử kết thúc, “số tiền còn thiếu kể như bỏ luôn” vì các uy ban vận động tranh cử được thành lập và điều hành tương tự như các công ty thương mại. “Nhưng trong trường hợp của tôi”, ông Oakley nói thêm, “Tôi được đích thân ông Gingrich hứa sẽ đích thân trả, bất kể là ông có quyên được tiền tranh cử hay không”.
Ngay chuyện quyên tiền vận động tranh cử của ông Gingrich cũng là chuyện đáng được nói đến. Chỉ ít ngày sau khi ông loan báo tranh cử, báo chí Hoa Kỳ loan tin ông nợ công ty nữ trang Tiffany khoảng nửa triệu đô la, và chính điều này khiến ông khó xin được tiền. Ðến Tháng Mười Một vừa rồi, uy thế của ông trong cuộc đua bỗng dưng nổi bật – phần lớn nhờ quyết định ủng hộ của các nhóm Thiên Chúa Giáo bảo thủ miền Nam – giúp ông thắng sơ bộ ở South Carolina. Trước ngày này, ông chỉ xin được có $800,000 nhưng trong một tháng sau đó ông nhận được $9.8 triệu và Tháng Giêng vừa rồi, nhận được thêm $5.5 triệu nữa. Ông Gingrich cho biết “Tôi có tiền để tiếp tục tranh cử”, nhưng đồng thời cũng nhìn nhận “Tôi không có nhiều tiền như ông Mitt Romney”.
Không có nhiều tiền buộc ông phải bỏ hẳn lối sống bị chỉ trích là xa hoa. Trong những ngày gần đây, ông ít khi sử dụng máy bay riêng, và thường ghé ở nhờ nhà bạn thay vì ở khách sạn đắt tiền. Ban tham mưu của ông cũng đưa ra kế hoạch mới, buộc ông phải tiếp xúc nhiều với cử tri “để được báo chí chú ý đến nhiều hơn”, thay thế phần nào khoản tốn kém khổng lồ phải trả khi quảng cáo trên truyền hình.