Nguyễn Văn Khanh
Khoảng giờ này 2 năm trước đây, hành pháp và lập pháp Hoa Kỳ cũng tranh cãi về mức nợ trần, tất cả các vị dân cử Cộng Hòa cùng với chừng 10 vị dân cử Dân Chủ nhất định không cho chính phủ vay thêm tiền chi tiêu, đòi hỏi Tòa Bạch Ốc phải cắt giảm ngân sách.
Giữa lúc dầu sôi lửa bỏng đó chỉ có một chính trị gia tỏ thái độ dửng dưng là Thượng Nghị Sĩ John McCain của tiểu bang Arizona, người từng đại diện Ðảng Cộng Hòa ra tranh cử tổng thống. Trong một buổi trò chuyện với các nhà báo, vị nghị sĩ nhiều quyền thế ở Thượng Viện bảo “chuyện đến phút chót mới giải quyết vấn đề là điều rất bình thường, thường xuyên xảy ra ở Washington D.C.” Câu nói đó có thể diễn giải một cách nôm na: chính trường Mỹ thường hay đợi nước đến chân mới nhảy.
Báo giới nhìn lãnh đạo Cộng Hòa ở Thượng Viện rời Tòa Bạch Ốc sau khi nói chuyện với Tổng Thống Barack Obama hôm Thứ Sáu. (Hình: Jewel Samad/AFP/Getty Images)
Lần này chuyện cũ lại xảy ra, chỉ có điều nước đã tới chân mà vẫn chưa thấy gì cả. Bên ngân khố cho biết ngày 17 Tháng Mười tới đây là ngày chính phủ Mỹ kiệt quệ tài chánh, không có tiền trả nợ cũng chẳng có tiền để tiêu dùng, thúc đẩy Quốc Hội và Tòa Bạch Ốc phải tìm một giải pháp cứu nguy nếu không muốn thấy quốc gia lâm vào cảnh vỡ nợ. Trên truyền hình, ông Tổng Trưởng Tài Chánh Jack Lew nhắc đi nhắc lại câu “Quốc Hội đang đùa với lửa” để ám chỉ lối làm việc cứng ngắc của đảng Cộng Hòa, Tổng Thống Barack Obama cũng bỏ ra nhiều phút đồng hồ để trình bày những điểm bất lợi nếu Hoa Kỳ lâm vào tình trạng “không ai muốn thấy xảy ra,” đồng thời ông Cố Vấn Kinh Tế Alen Krueger lên tiếng cảnh báo “kinh tế sẽ gặp khó khăn, số việc làm sẽ giảm” trong lúc nước Mỹ vẫn chưa thật vững vàng sau cơn sóng gió xảy ra hồi 2007.
Không chỉ các viên chức hành pháp lên tiếng bày tỏ lo âu, ngay chính ông chủ tịch Ngân Hàng Thế Giới cũng cho mọi người biết mối quan ngại của mình trước viễn ảnh không đầy một tuần lễ nữa quốc gia có nền kinh tế số 1 thế giới sẽ lâm vào cảnh không có tiền trả nợ. Trong cuộc phỏng vấn dành cho nhật báo USA Today, ông Jim Yong Kim nói rằng Washington phải nhớ bài học “tranh cãi nợ trần hồi 2011 đã gây trở ngại cho nền kinh tế toàn cầu,” đặc biệt ảnh hưởng đến những quốc gia đang phát triển “phải mất một thời gian dài sau đó mới thoát khỏi những trở ngại” do vụ tranh chấp chính trị xảy ra giữa 2 đảng Dân Chủ và Cộng Hòa. Trong cuộc phỏng vấn, ông chủ tịch Ngân Hàng Thế Giới cũng nói đến “mối lo âu của tôi và của nhiều quốc gia khác,” đồng thời chỉ biết mong mỏi “chuyện sẽ được giải quyết càng sớm càng tốt để mọi người an tâm.”
“An tâm” cũng là điều các nhà kinh tế Hoa Kỳ nói đến trong những ngày vừa qua. Trong buổi điều trần trước Ủy Ban Ngân Hàng Thượng Viện, đại diện cho Hiệp Hội Ngân Hàng Hoa Kỳ là ông Frank Keating đưa ra hình ảnh thật ảm đạm nếu chính phủ không tăng mức nợ trần. Hình ảnh đó bào gồm chuyện kinh tế xuống dốc, giới hoạt động thương mại sẽ phải vay tiền với mức lời cao hơn, ngân hàng ngần ngại không muốn cho giới tiêu thụ vay tiền, chứng khoán tụt dốc, con số việc làm sẽ giảm bớt. “Những bất lợi này bao trùm mọi sinh hoạt kinh tế của quốc gia và ảnh hưởng đến mọi người,” ông Keating nói thêm, “ảnh hưởng sẽ sâu đậm trong một thời gian dài, rất khó sửa chữa, kinh tế quốc gia sẽ xuống dốc, mọi nỗ lực kích cầu đã được thực hiện trong những năm qua trở thành đổ sông, đổ biển.”
Ông Mark Zandi, kinh tế gia trưởng của tổ chức chuyên phân tích kinh tế tài chánh Moody’s Analytics đưa ra thí dụ cụ thể hơn. Trình bày với đài truyền hình MSNBC, ông cho hay “chỉ cần trễ vài ngày thôi đã đủ để mức tăng trưởng kinh tế của nước Mỹ trong quý 3 giảm chừng 0.3%,” chưa kể đến chuyện chính phủ liên bang không có tiền ký check an sinh xã hội, không có tiền trả hưu bổng cho cựu quân nhân, không có tiền trả chủ nợ (những người mua công khố phiếu) và nhiều khoản chi phí khác nữa. Lúc đó “sẽ có hàng triệu người mất việc,” ông Zandi nhấn mạnh.
Trước những cảnh báo đó, Hạ Viện Cộng Hòa vẫn không nao núng. Ðề nghị mới nhất được đưa ra là tạm thời tăng mức nợ trần cho 6 tuần sắp tới những đi kèm với điều kiện Tòa Bạch Ốc phải thảo luận cắt giảm ngân sách. Tức khắc Tổng Thống Obama lắc đầu, lấy lý do cứ gắn hết điều kiện này đến điều kiện khác “sẽ không giải quyết được gì.”
Ngay cả những cuộc thăm dò mới nhất cho thấy tới 53% người dân Mỹ cho rằng đảng Cộng Hòa phải chịu trách nhiệm về những bế tắc hiện giờ “cũng chẳng làm ai nao núng,” theo nhận xét của chiến lược gia Josh Muller. “Bên Cộng Hòa không nhượng bộ vì nghĩ rằng dân chúng chẳng chê trách mình họ mà chê trách cả Tổng Thống Obama, đồng thời họ tin chuyện tranh cãi đang xảy ra chẳng ảnh hưởng gì đến cuộc bầu cử giữa kỳ 2014 cả.” Chiến lược gia độc lập này nói thêm “mãi đến tháng 11 năm sau mới bầu cử, thời gian từ bây giờ đến đó vẫn còn quá xa và kinh nghiệm cho thấy người dân thường hay quên.”
Có thể điều ông Muller nói không sai. Tháng 11 năm tới khi đến phòng phiếu người dân Hoa Kỳ sẽ quên chuyện xảy ra vào tháng 10 năm nay. Nhưng ngay lúc này có một chuyện người dân Mỹ không quên: chính phủ liên bang đóng cửa đã 2 tuần, có thể sẽ phải đóng cửa thêm 1 tuần lễ nữa.