Những tiếng pháo đón Giao Thừa ở Bellaire và Bolsa năm Mậu Tuất đã gợi tôi về Tết Mậu Thân với những tiếng súng đêm Giao Thừa 50 năm trước.
Ở nhà cậu tôi sau khi cúng Giao Thừa, đi về nhà ở khu chợ Vườn Chuối, trên đường Trương Minh Giảng, nghe tiếng súng (lúc đầu tưởng tiếng pháo) chúng tôi cũng như dân Sài Gòn tưởng là tiếng súng đảo chánh của Phó Tổng Thống Nguyễn Cao Kỳ khi Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu vắng mặt ở Sài Gòn về quê vợ ở Mỹ Tho ăn Tết.
Sáng hôm sau qua đài phát thanh Sài Gòn, ông Nguyễn Cao Kỳ cho biết tổng công kích Tết Mậu Thân của Việt Cộng đã bắt đầu đêm Giao Thừa. Phó tổng thống đã làm tròn nhiệm vụ khi Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu vắng mặt nhưng chiến thắng của quân đội Việt Nam Cộng Hòa đánh tan cộng quân là công của các tướng lãnh dưới quyền lãnh đạo của tổng tư lệnh quân đội Nguyễn Văn Thiệu.
Năm 1968, chiến tranh ở Việt Nam bắt đầu không từ Tết Mậu Thân mà từ Tết Dương Lịch, ngày 1 Tháng Giêng, 1968, Đức Giáo Hoàng Phao Lồ Đệ Lục gọi là ngày hòa bình, ngài thuyết phục Việt Nam Cộng Hòa và Hoa Kỳ ngưng bắn 12 tiếng sau đó Việt Nam Cộng Hòa kéo dài thêm 24 tiếng tổng cộng là 36 tiếng. Việt Cộng tuyên bố ngưng bắn 72 giờ gấp đôi thời gian Việt Nam Cộng Hòa!
Ở Sài Gòn, Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu ra lệnh treo cờ ở ngoài các cửa hàng “1968 sẽ là năm chiến thắng của Việt Nam Cộng Hòa.” Nửa đêm Giao Thừa Tết Tây, chuông nhà thờ Mỹ Tho (quê bà Nguyễn Văn Thiệu) đổ vang đón năm 1968. Sau 10 phút, một tiểu đội quân Việt Cộng xuất hiện ngoài ruộng ngoại ô Mỹ Tho giết 19 Thủy Quân Lục Chiến Mỹ và gây thương tích cho 17 người.
Việt Cộng vi phạm lệnh ngưng bắn. Đức Giáo Hoàng ngỡ ngàng. Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu: “Đừng nghe những gì Cộng Sản nói, hãy nhìn kỹ những gì Cộng Sản làm.” Hoa Kỳ học một bài học.
Sau đó 30 ngày, vào 30 Tháng Giêng, 1968, sáng mồng Một Tết 84,000 quân Cộng Sản tổng tấn công phi trường Đà Nẵng và 36 tỉnh cùng năm thành phố lớn trong đó có Sài Gòn. Tổng công kích bắt đầu đêm Giao Thừa gây tiếng vang qua cuộc tấn công vào tòa đại sứ Mỹ với nhóm đặc công 19 người do Nguyễn Văn Sáu cầm đầu, nhóm này tụ tập tại một tiệm sửa xe.
Nguyễn Văn Sáu là một nông dân thất học tham gia Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam Việt Nam bốn năm trước. Nhóm du kích giấu thuốc nổ, lựu đạn, súng dưới những giỏ cà chua đem vào xóm chung quanh tiệm sửa xe. Nhóm Nguyễn Văn Sáu thành công nhất trong trận tổng công kích Tết Mậu Thân do báo chí và giới truyền thông Hoa Kỳ. Sứ mạng tấn công tòa Đại Sứ Hoa Kỳ, thuận lợi cho tuyên truyền vì báo chí và ký giả Mỹ đa số ở gần tòa đại sứ.
Tấn công đêm Giao Thừa ngày 30 Tháng Giêng, ở Mỹ là ngày 29 Tháng Giêng, qua ngày 30 và 31 dân Mỹ và cả thế giới được xem tất cả phim ảnh cho thấy lính Mỹ phải núp trong tòa đại sứ, xác lính Mỹ chết bị kéo đi, xác Việt Cộng nằm chất lên nhau. Trong nhiều ngày người Mỹ nhìn thấy hình ảnh lính Mỹ chết hoặc núp trốn đạn Việt Cộng.
Gần đây phim chiến tranh Việt Nam của Ken Burns sau 50 năm cũng mắc lỗi lầm cho là Việt Cộng đã chiếm tòa đại sứ. Nguyễn Văn Sáu và toán đặc công chứa chất nổ trong xe taxi và chiếc vận tải Peugeot đâm thẳng vào cổng tòa đại sứ bắn lính gác. Vào 15 phút sau, hãng thông tấn AP ở Nữu Ước đã nhận được báo cáo. Đặc công giết hai lính Mỹ bảo vệ, một trong hai người này đã giết Nguyễn Văn Sáu. Đặc công sau đó bắn B40 sập tường tòa đại sứ.
News Report ở Mỹ đăng tin đội cảm tử Việt Cộng thành công. Lúc 7 giờ 30 phút sáng ở Sài Gòn, 6 giờ 30 phút tối ở Mỹ, đài NBC với Huntley Brinkley loan tin không phim ảnh gây chấn động cho dân Mỹ trong khi đó quân cảnh Mỹ dùng xe Jeep đâm sập cổng.
Lúc 9 giờ 15 phút sáng lính Mỹ giữ tòa đại sứ an toàn. Tám lính Mỹ bị giết. Tất cả nhóm đặc công Nguyễn Văn Sáu bị giết đúng theo ý nguyện tự sát của đội cảm tử. Trong khi đó 84,000 quân Cộng Sản bị đánh bại. Với 84,000 quân, Cộng Sản không địch lại 1 triệu 200 ngàn quân, trong đó có 492,000 quân Mỹ.
Tổng công kích Tết Mậu Thân là một thảm bại của Bắc Việt và Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam. Dân miền Nam không theo Cộng Sản, tổng công kích không đưa đến tổng nổi dậy như tuyên truyền của Việt Cộng. Tất cả tổ chức và nhân sự của Việt Cộng bị lộ diện. Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam là công cụ của Bắc Việt. Sau một tuần cộng quân không giữ được một thành phố nào và mất một nửa quân số.
Sau Tết Mậu Thân, quân Bắc Việt thay quân Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam trong chiến tranh xâm lăng miền Nam. Bắc Việt và Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam chia rẽ, Đại Tướng Việt Cộng Nguyễn Chí Thanh chống tổng công kích Mậu Thân vì tin Việt Cộng chỉ đánh du kích không thể thắng trận địa chiến. Nguyễn Chí Thanh bị giết vì bom Mỹ. Ngoài Bắc, Đại Tướng Võ Nguyên Giáp bị thất sủng. Tổng Bí Thư Lê Duẩn sau tổng công kích Tết Mậu Thân không tin dùng Đại Tướng Giáp. Đại Tướng Văn Tiến Dũng đi lên. Ông Hồ Chí Minh qua Trung Quốc chữa bệnh, một năm sau chết vì bệnh suy tim, tổng công kích Tết Mậu Thân thất bại đã ảnh hưởng nặng lên tinh thần ông Hồ.
Tổng công kích Mậu Tết Thân là thất bại của Cộng Sản về phương diện quân sự nhưng là chiến thắng trên mặt trận tuyên truyền. Tình báo Mỹ đã kết luận là Bắc Việt biết chắc sẽ thua nhưng vẫn đánh trận Mậu Thân để gây tiếng vang.
Hình ảnh biến cố Mậu Thân đi vào phòng khách từng gia đình Mỹ. Năm 1968, 56 triệu nhà có máy truyền hình. Chương trình Walter Conkrite và Brinkley được hơn 11 triệu gia đình xem. Chính quyền Hoa Kỳ không kiểm soát và kiểm duyệt được hình ảnh chiến tranh Việt Nam trên ti vi.
Báo chí trong đó có tờ Atlantic Monthly, Harper, Time và New York Times cũng đã góp phần quan trọng trong sự tuyên truyền cho Việt Cộng. Ngoài hình ảnh trên ti vi cho thấy tòa đại sứ bị tấn công, bức ảnh của nhiếp ảnh gia Eddie Adams đã làm xúc động lương tâm thế giới. Eddie Adams sáng mồng Một đi khắp Sài Gòn với toán NBC chụp được cảnh Thiếu Tướng cảnh sát Nguyễn Ngọc Loan bắn vào đầu xử tử tên Việt Cộng Bảy Lốp bị trói hai tay đằng sau, mặt bị đánh bầm. Tướng Loan đã phạm lỗi lầm chính trị nặng khi bắn để cho ký giả Mỹ xem. Hình gởi về Nữu Ước với tựa đề “Tù nhân” “Xử tử” “chết” đi khắp thế giới. Thế giới rúng động. Eddie Adams sau khi chiến tranh Việt Nam kết thúc mới biết sự thật là Tướng Loan đã giết Bảy Lốp vì tên Việt Cộng này đã tàn ác giết phụ tá của ông và nhiều người khác, ông nói “để Trời Phật xét xử ông.” Những ngày cuối đời của Tướng Loan, Adams đã đến nhà thăm và gởi vòng hoa phúng viếng đến gia đình Tướng Loan.
Tướng Westmoreland sau khi đẩy lui quân Cộng Sản ra khỏi các tỉnh và thủ đô đã lập tức xác nhận với báo chí là Cộng Sản Bắc Việt và Việt Cộng đã thua, chính sách “đếm xác” địch của ông cho thấy số xác của quân Bắc Việt và Việt Cộng nhưng “ánh sáng cuối đường hầm” của ông không thuyết phục được báo chí và giới truyền thông Mỹ.
Tại sao tổng công kích Tết Mậu Thân đã xảy ra mà cả Hoa Kỳ lẫn Việt Nam Cộng Hòa không biết trước? Giới báo chí hải ngoại cho rằng Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu và Tướng Vĩnh Lộc bắt được tin tình báo của Việt Cộng nhưng Tổng Thống Thiệu vẫn về quê vợ ở Mỹ Tho ăn Tết, còn Tướng Vĩnh Lộc bỏ Huế vào Sài Gòn.
Nhưng tin tình báo được giải mật sau chiến tranh Việt Nam cho thấy 25 ngày trước Tết tòa đại sứ Mỹ đã bắt được tin tình báo của Việt Cộng cho thấy quân Cộng Sản sẽ tấn công các thành phố lớn kể cả Sài Gòn nhưng không làm gì cả. Phần khác chính tình báo của Bộ Tổng Tham Mưu Việt Nam Cộng Hòa đã cho Tướng Westmoreland hay về sự điều động lớn của cộng quân nhưng Tướng Westmoreland, một người cao lớn, cao ngạo, nhìn mọi người thấp hơn mình, đến Việt Nam ông không bao giờ lắng nghe Tổng Thống Thiệu và các tướng lãnh Việt Nam Cộng Hòa. Trong những năm làm tổng tham mưu trưởng, ông cũng không gặp Tổng Thống Johnson ở Tòa Bạch Ốc. Trong sách “Westmoreland” của Lewis Sorley, độc giả biết Tướng Westmoreland nay đã bị trường võ bị Westpoint loại tên ra khỏi trường.
Năm 1968 biến cố Mậu Thân dẫn đến sự thất trận của Mỹ ở Việt Nam. Chính sách “Đếm xác” trong chiến dịch “lùng địch diệt địch” của Tướng Westmoreland trong chiến tranh Việt Nam là một thất bại trên mặt trận tuyên truyền. Ngoài bức ảnh Tướng Nguyễn Ngọc loan xử tử tên Việt Cộng Bảy Lốp còn những hình ảnh khác như Mỹ Lai và những xác lính Mỹ được chở về từ Việt Nam. Xác thường dân vô tộivà xác lính Mỹ là những hình ảnh tượng trưng cho sự thất bại của chính sách quân sự của Hoa Kỳ. Phong trào phản chiến của sinh viên Mỹ chỉ đóng một phần. Phim ảnh, đài truyền hình và các tấm hình chụp đóng vai trò lớn trong các phong trào đấu tranh trên thế giới và là biểu tượng của chiến tranh Việt Nam trong nền văn hóa Hoa Kỳ năm 1968. Với tiêu đề “Cả thế giới đang theo dõi,” các hình ảnh này được các phong trào phản chiến và các nhà hoạt động đấu tranh nhân quyền sử dụng.
Chiến tranh Việt Nam đã biến những xác chết của người Việt Nam và lính Mỹ thành biểu tượng và là trung tâm điểm của chính trị Hoa Kỳ. Danh từ “Đếm xác” của Tướng Westmoreland nói trước Quốc Hội Hoa Kỳ năm 1967 trở thành từ nghệ thuật. Hình ảnh xác chết, thân thể bị thương, những xác chết nát bấy, qua phòng khách của người Mỹ và truyền hình khắp thế giới đưa đến kết quả ngược với ý muốn của Tướng Westmoreland cho thấy sự thành công của chiến dịch tuyên truyền của Việt Cộng.
Năm 1968 và tổng công kích Tết Mậu Thân là điển hình của cái nhìn từ người Mỹ về chiến tranh Việt Nam. Đối với người Mỹ chiến tranh là “chiến tranh Việt Nam,” đối với Bắc Việt chiến tranh là “chiến tranh Mỹ.” Với Việt Nam Cộng Hòa chiến tranh là “chiến tranh xâm lược của Bắc Việt với chủ nghĩa Cộng Sản,” quan điểm nay không được thế giới quan tâm ngay cả phim chiến tranh Việt Nam của Ken Burns cũng chỉ cho thấy cái nhìn của Mỹ và Cộng Sản Việt Nam.
“Ngôi làng thế giới” (Global village) là danh từ được Marshall Mc Luhan đặt ra, dân chống đối trên thế giới học cùng chiến thuật dù cho ở Prague, ở Paris, ở Rome hay ở Nữu Ước. “Bất bạo động” là phong trào năm 1968 vì vậy thế giới chống chiến tranh Việt Nam khi nhìn thấy một “siêu cường” ném bom xuống Việt Nam một nước nhỏ bằng một tiểu bang ở Mỹ với số lượng bom nhiều hơn bom thả xuống tất cả Á Châu và Âu Châu trong chiến tranh thế giới thứ hai. Lương tâm thế giới chỉ thức tỉnh sau chiến tranh Việt Nam khi nhìn thấy thảm cảnh thuyền nhân, các trại tù cải tạo và chủ nghĩa Stalin của Hồ Chí Minh.
Năm 1968, năm tôi 18 tuổi, làm đại diện học sinh trường trung học Chu Văn An, tham gia vào cứu trợ, điều hành trại tị nạn ở trường Chu Văn An, đi cứu trợ với Hội Hồng Thập Tự, cùng điều hành trại tị nạn ở trường tiểu học Phan Đình Phùng với tổng hội sinh viên trong đó có Huỳnh Tấn Mẫm, Dương Văn Đầy và Nguyễn Thanh Công các sinh viên Cộng Sản nằm vùng này không hề nhắc đến thảm sát Huế.
Cuối năm nay, đến nhà chúc Tết Giáo Sư Trần Ngọc Ninh, tôi lại nhớ đến lần đầu gặp thầy 50 năm trước khi tôi tình nguyện vào nhà thương Nhi Đồng làm công việc phụ tá điều dưỡng trong đội Hướng Đạo. Đi cứu trợ ở Hóc Môn về, tôi viết bài trên báo Chính Luận, tả những xác dân lành chết vì Cộng Sản pháo kích và xác bộ đội với những “đôi dép râu dẫm nát đời tuổi trẻ” nhưng so với những mồ chôn tập thể ở Huế do Hoàng Phủ Ngọc Tường và Nguyễn Đắc Xuân là tác giả thì những xác chết tôi nhìn thấy không thể so sánh được.
Tất Niên 1968, Tổng Hội Sinh Viên Sài Gòn tổ chức ở sân trường Quốc Gia Hành Chánh, lửa trại với bài hát của Tôn Thất Lập “Người đợi người trong ngày hội Trùng Tu, người đợi về Thăng Long một tối,” bài “Hội Trùng Tu” sau Tết Mậu Thân mới rõ ông Hồ họ Nguyễn đổi thành họ Hồ như Hồ Thơm Nguyễn Huệ bắt chước vua Quang Trung về Hà Nội đại phá Quân Thanh năm Kỷ Dậu 1789 và tổng hội sinh viên đã biết trước tổng công kích Tết Mậu Thân.
Năm 1968 là năm hoạt động với những bài hát của Trịnh Công Sơn “Xác người nằm trôi sông, trôi trên ruộng đồng” hay “người chết hai lần thịt da nát tan,” đám tang đi qua đường Việt Cộng đặt mìn nên chết hai lần.
Sau Mậu Thân “Giải Khăn Sô Cho Huế” của Nhã Ca đoạt giải văn chương tổng thống và “Chuyện Một Chiếc Cầu Đã Gãy” của Trầm Tử Thiêng đã thay thế các bài của Trịnh Công Sơn. Mới đây Hoàng Phủ Ngọc Tường lại lên tiếng biện minh tội ác về những mồ chôn tập thể ở Huế Tết Mậu Thân, quả đúng là một con người Cộng Sản thiếu lương tri. (Việt Nguyên)