Sau bầu cử giữa nhiệm kỳ

Ngay sau bầu cử 2018, kết quả rõ ràng là năm 2019 trong nhánh Lập Pháp gồm Thượng Viện và Hạ Viện, Hạ Viện nằm trong tay phía Dân Chủ sẽ thành đe dọa lớn cho Tòa Bạch Ốc, tức nhánh Hành Pháp.

Trước 2019 Lập Pháp và Tư Pháp (gồm các tòa án liên bang) hoàn toàn thuộc phía đa số Cộng Hòa, nhưng chịu nằm gọn trong tay Tổng Thống Donald Trump – và do đó đã không giữ đúng tư cách ngang hàng và độc lập với Hành Pháp (co-equal), để làm đúng vai trò giám sát (checks and balances) Hành Pháp như Hiến Pháp quy định.

Hơn một tuần sau bầu cử phía Dân Chủ đã nắm đa số, hơn phía Cộng Hòa khoảng 30 dân biểu; con số này có thể lên tới 40, chờ nhiều nơi chưa kiểm phiếu xong – một thành công đúng như dự đoán về “Ngọn Sóng Xanh” Dân Chủ dâng lên.

Đầu 2019, Hạ Viện mới đủ đa số để khởi đầu thủ tục bãi nhiệm tổng thống, dựa vào “thành tích” phạm pháp của tổng thống (danh sách gần tới 100), và cuộc điều tra của Công Tố Viên Robert Mueller (về đồng lõa giữa Mặt Trận Tranh Cử Trump 2016 và Nga, đến cả những liên hệ tiền bạc lâu năm giữa gia đình ông với Nga).

Nhìn thấy những đe dọa rõ rệt, ông Trump hốt hoảng phản ứng: (a) cưỡng ép Bộ Trưởng Tư Pháp Jeff Sessions từ chức; (b) bỏ qua Thứ Trưởng Rod Rosenstein đầy tư cách; (c) chọn một bộ trưởng Tư Pháp lâm thời chịu làm theo đúng ý mình, đặc biệt là có thể cản trở điều tra nguy hiểm của ông Mueller.

Sa thải và sa lầy 

Ngoài đảng đối lập Dân Chủ trong Quốc Hội, giới truyền thông chân chính và giới trí thức có lương tâm (đóng vai trò của “nhánh thứ tư,” theo truyền thống dân chủ thực sự, tuy không có trong Hiến Pháp) cũng nắm quyền giám sát “checks and balances” nhà nước.

“Nhánh thứ tư” này lại lên tiếng tố cáo ông Trump vi phạm Hiến Pháp. Lý do: Nửa ngày sau bầu cử với phía Dân Chủ thắng thế ở Hạ Viện, ông ép Bộ Trưởng Jeff Sessions phải từ chức sau hơn một năm chờ cơ hội; ông Sessions đệ thư từ chức có sẵn và rời Bộ Tư Pháp ngay.

Ông Sessions là người đầu tiên trong Quốc Hội ủng hộ ứng cử viên Donald Trump từ đầu, rồi tỏ ra tuyệt đối trung thành với tổng thống. Ông cũng là người vô cùng bảo thủ và bị mang tiếng kỳ thị, triệt để thi hành những chính sách, biện pháp Tòa Bạch Ốc đưa ra chống người da màu, di dân, và Hồi Giáo.

Tổng thống được giới cực kỳ bảo thủ ủng hộ phần lớn nhờ các chính sách được ông Sessions thi hành, nhưng qua mắt ông Trump, ông này phạm “tội không thể tha thứ được”: Khi tại chức ông Sessions theo đúng luật đạo đức nghề nghiệp và tránh mọi dính dáng đến những vấn đề liên quan tới Nga (vì bị khám phá từng đi lại với tòa Đại Sứ Nga trong thời ông Trump tranh cử), và nhường việc này cho Thứ Trưởng Rob Rosenstein đảm trách. Giữa 2017, sau khi Giám Đốc FBI James Comey bị đuổi vì điều tra “liên hệ Trump-Putin,” ông Rosenstein cương trực chọn cựu Giám Đốc FBI Robert Mueller làm Công Tố Viên điều tra những liên hệ phạm pháp giữa Mặt Trận Tranh Cử và gia đình Trump với Nga. Ông Trump xem điều tra này là “cái ung thư” cho mình, giới truyền thông coi như “ung thư” đã tới giai đoạn chót.

Vừa “dứt” được ông Sessions, ông Trump đưa ngay Chánh Văn Phòng Matthew Whitaker lên thay thế. Whitaker là người công khai ủng hộ ông Trump và chống đối mọi điều tra của ông Mueller từ đầu. Ông từng lên ti vi và viết báo chỉ ra cách dẹp bỏ cuộc điều tra của Công Tố Viên Mueller: Bãi chức ông Sessions, rồi bổ nhiệm một bộ trưởng Tư Pháp, người này mới sa thải ông Mueller; hoặc cách khác là cắt giảm ngân sách, hạn chế phạm vi và thời gian điều tra của Mueller – 100% như ý ông Trump!

Chọn lựa trắng trợn của ông Trump ở Bộ Tư Pháp bị ngay chống đối từ mọi phía, tả lẫn hữu, nhất là vì ông Whitaker không đủ tư cách pháp lý lẫn đạo đức để đứng đầu Bộ Tư Pháp. Ông chỉ có kinh nghiệm bốn năm làm luật sư liên bang, một lần ứng cử thất bại, và sau khi làm việc ở một công ty Florida bị đóng cửa và phạt $26 triệu vì gian lận; ông đang bị FBI điều tra vì liên hệ với vụ này.

Ông vừa bước chân vào Bộ Tư Pháp cuối năm ngoái như một bổ nhiệm chính trị từ Tòa Bạch Ốc, không qua Thượng Viện chấp thuận, do đó không thể nắm chức vụ lãnh đạo bộ, dù là tạm thời. Hiến Pháp đòi hỏi tổng thống chỉ có thể nêu danh và bổ nhiệm chức vụ cấp cao này “với sự cố vấn và thỏa thuận của Thượng Viện.” Các luật gia hai phía công nhận việc bổ nhiệm này lại “vi phạm Hiến Pháp.”

Ông Whitaker đã vào Tòa Bạch Ốc nhiều lần xin làm luật sư “chống điều tra” cho ông Trump, nhưng không được chấp nhận. Khi bị chất vấn về việc chọn Whitaker, ông Trump lại nói láo “không hề biết” ông đó; nói ngược hẳn lời tháng trước khi Trump lên đài Fox ca ngợi ông này.

Hôm Chủ Nhật, giới lãnh đạo Dân Chủ ở Quốc Hội gửi văn thư yêu cầu Bộ Tư Pháp điều tra những phát ngôn của ông Whitaker trước đây và đưa ra khuyến cáo ông không được liên hệ tới những điều tra của ông Mueller; văn thư cũng nói sẽ điều tra những vi phạm Hiến Pháp của tổng thống lạm quyền để đem phúc lợi cho mình và gia đình.

“Trưng cầu dân ý” không được tốt 

Tám tuần lễ tranh cử và bầu cử vừa qua ông Trump đã để hết thì giờ vận động cho đảng mình vì ông hiểu đây là một “trưng cầu dân ý” về chính mình. Cùng ngày đuổi ông Sessions, ông họp báo dông dài, và bực bội “xỉ vả” báo chí và những ứng viên Cộng Hòa thất cử làm hại cho ông. Nhìn tới Nam California có thể ông sẽ phẫn nộ và lo sợ thêm, vì những người từng ủng hộ ông đã bỏ phiếu khác hẳn, và những ứng viên răm rắp theo ông đều thất bại.

Thứ Bảy trước, Dân Biểu 30 năm Cộng Hòa Dana Rohrabacher phải nhường ghế cho một ứng viên gần như vô danh và vừa mới đổi đảng sang Dân Chủ, tại một đơn vị đa số da trắng, bảo thủ và giàu có dọc bờ biển thuộc thành trì bảo thủ Orange County.

Ông Rohrabacher đi từ “chống Cộng tới cùng” đến “liên hệ chặt chẽ với Putin” và chống di dân kịch liệt đúng “kiểu Trump.” Ngay sau bầu cử ông có vẻ thắng thế, nhưng càng ngày kiểm phiếu càng mất ủng hộ – ông thua đối thủ hơn 9,000 phiếu, và sẽ hơn nữa khi đếm hết 365,000 phiếu còn lại.

Lý do của tình trạng này là: Ngay ở thành trì Orange, người ghi danh Cộng Hòa vẫn còn khoảng 1/4, những người theo Dân Chủ lên 23%, và số người không thuộc hai đảng đông nhất. Thứ hai, người da trắng lớn tuổi với định kiến chọn lựa người bảo thủ nhất thường bỏ phiếu thư sớm nhất; phiếu thư sớm được đếm trước, cho ứng viên Cộng Hòa thắng thế. Phiếu thư về sau và cùng ngày bỏ phiếu phần lớn là của người trẻ và da mầu ngả về phía Dân Chủ hơn; người không thuộc đảng nào cũng ngả về “chống Trump” vì những lý do ai cũng hiểu.

Các lý do trên có thể áp dụng vào những đơn vị bảo thủ khác ở California và bên ngoài nữa. Ứng viên Cộng Hòa Mimi Walters (Irvine) và Young Kim (Fullerton) thắng “lớn” lúc đầu rồi đi tới “mong manh” vì số phiếu thắng lần hồi biến mất, còn lại tỷ số rất nhỏ so với số phiếu chưa đếm.

Ngày Thứ Ba, bà Mimi Walters đã thua; còn bà Kim dẫn trước. Nếu hai bà mất ghế, Orange County sẽ không có đại diện Cộng Hòa nào trong Hạ Viện. Nếu mất năm ghế như dự đoán, California còn sáu dân biểu Cộng Hòa, và 47 Dân Chủ trong Hạ Viện.

Ngoài ra, phía Cộng Hòa cũng mất ghế ở Vista, Modesto. Ở Palmdale, bà Katie Hill, một phụ nữ trẻ ứng cử lần đầu hạ bệ dân biểu lâu đời Steve Knight, ông Knight là một người có tư cách và lối ăn nói giống hệt ông Trump. Hiện tượng này cũng lập lại ở những tiểu bang khác với đa số là phụ nữ trẻ (có hai dân biểu gốc thổ dân, hai bà người Hồi Giáo đầu tiên trong Quốc Hội).

Như nhiều dự đoán, trên toàn quốc phía Dân Chủ gia tăng nhân số của mình trong Hạ Viện, các thống đốc, quốc hội và Bộ Tư Pháp ở tiểu bang nhiều thành thị và ngoại ô. Nhưng với 22 tháng tại chức và ưu tiên số một là duy trì ủng hộ của nhóm cử tri “trung kiên – base” tuy nhỏ bé của mình, ông Trump cũng giữ được đa số Cộng Hòa ở Thượng Viện – phần chính là những tiểu bang trắng và canh nông cực Bắc, Trung Tây và Nam.

Phía Dân Chủ cũng bất lợi vì số nghị sĩ phải bầu lại năm nay nhiều gấp đôi phía Cộng Hòa; trong đó khoảng 10 người lại phải tranh cử ở các tiểu bang ông Trump đã thắng năm 2016. Hai nghị sĩ Dân Chủ phái nữ mới ở Nevada và Arizona có thể đe dọa thế đa số Cộng Hòa.

Sáu tuần lễ trước bầu cử, ông Trump gạt qua một bên lợi thế “kinh tế đi lên,” để xách động nhóm “base” đi bầu với đề tài kỳ thị, chia rẽ chủng tộc nhất – “di dân” mà 3/4 dân chúng không để ý mấy. Điều này, cộng thêm “Làn Sóng Xanh” Dân Chủ, cho thấy nửa nhiệm kỳ sau của tổng thống vẫn đầy những tranh chấp và hỗn loạn với ông Trump bị dồn vào góc tường. (Cổ-Lũy)