Đầu Tháng Mười Một, 2017, Tổng Thống Donald Trump bắt đầu chuyến công du đến Á Châu năm nước, mười ba ngày. Đây vô cùng cần thiết, nhưng hơi trễ dù đã vào thời khóa biểu trước. Chuyến đi xem ra hơi thiếu sửa soạn vì ông từng nhiều lần cho biết không bận tâm mấy về vùng này, và bỏ ngay chính sách “Chuyển trục về Châu Á/Pivot” và “TPP/Hiệp Định Mậu Dịch Xuyên Thái Bình Dương” mà Tổng Thống Barack Obama đã chú mục vào, nhằm chống lại Trung Quốc bành trướng thế lực trong vùng và xa hơn nữa. Ông cũng tới Châu Á vào thời điểm rất bất lợi cho mình và Hoa Kỳ.
Á du linh đình; tai họa ở Washington
Một tháng trước chuyến đi, nhiều chuyện không hay và nguy hiểm dồn dập xảy đến với ông Trump; những hệ quả từ đây có thể đe dọa trực tiếp tương lai chính trị của ông và Hoa Kỳ. Về mặt luật Hiến Pháp không thôi: trước hết, hai ngày sau khi ông Trump nhậm chức, một số chuyên gia về Hiến Pháp (CREW) đã khởi tố ông Trump buộc tội tổng thống “lạm dụng chức vụ lấy phúc lợi cho mình” (“Foreign-emoluments Clause” cấm công chức nhận phúc lợi từ nước ngoài mà không có chấp thuận của Quốc Hội), với mục tiêu bãi nhiệm ông Trump ngay, hoặc ngăn ngừa ông dùng chức vụ để làm lợi riêng cho mình. Vụ kiện nay đã đi tới giai đoạn phân xử trước tòa, nhưng rõ ràng ông và gia đình vẫn chưa chịu xin phép Quốc Hội hay ngưng việc vi phạm Hiến Pháp này. Lý do: họ đang hưởng lợi nhuận tối đa từ những khu nghỉ mát, khách sạn, sân đánh golf, câu tiền người nước ngoài muốn bỏ ra nhằm lấy ân huệ từ gia đình Trump. Ví dụ: một phái đoàn vương quốc dầu hỏa Saudi Arabia đã bỏ ra hàng trăm nghìn sử dụng Trump International Hotel mới ở thủ đô.
Thứ hai, một dân biểu Texas đã khởi tố bãi nhiệm ông ở Hạ Viện. Thứ ba, một tỷ phú California với tham vọng chính trị bỏ 10 triệu lên truyền hình hàng ngày tố cáo và kêu gọi dân chúng cùng Quốc Hội dẹp bỏ ông như “mối nguy rõ rệt và cận kề/clear and present danger” cho đất nước; đã tới một triệu rưỡi người ký vào thỉnh nguyện. Đồng thời phong trào lên cao trong và ngoài Quốc Hội đòi xem xét “capacity/khả năng và tư cách” làm tổng thống, để đi tới quyết định thay thế ông (“Tu Chính Án Thứ 25/Twenty-fifth Amendment”).
Hai nghị sĩ Cộng Hòa Bob Corker, hiện là chủ tịch Ủy Ban Ngoại Giao và từng không chịu làm ngoại trưởng với ông Trump, và Jeff Flake công khai tố cáo ông đẩy đất nước xuống mức hạ cấp (“debase”). Kỷ niệm một năm đắc cử, thống kê cho thấy trung bình mỗi ngày ông nói sai, nói láo, hoặc bị chứng minh là dối trá không dưới năm lần. Một số bổ nhiệm chức vụ cấp tổng trưởng và thấp hơn bởi tổng thống bị chống đối quyết liệt về “capacity” khiến ông Trump phải rút lại.
Cao điểm nổ bùng cuối Tháng Mười với “báo cáo” đầu tiên của “Special Counsel/Công Tố Viên Đặc Nhiệm” Robert S. Mueller III, người được cử điều tra nhiều tội ác liên quan đến các nhân vật quan trọng trong mặt trận tranh cử của ông cùng những liên hệ tròng tréo, “thông đồng/collusion” bất hợp pháp với chính quyền Nga Vladimir Putin diệt đối thủ Hillary Clinton để ông Trump đắc cử. Cáo trạng sơ khởi cho thấy những buộc tội vững vàng và nặng nề tới mức có thể đưa đến việc Quốc Hội bãi nhiệm tổng thống (“impeachment” hay “đàn hạch;” chữ này đã có từ trước 1975, nhưng nghe ra quá “Tầu hóa tiếng Việt,” người viết không quen dùng). Với những điều trên, mức ủng hộ ông Trump khi lên đường vẫn nằm ở mức 32 phần trăm.
Trong khi đó ở trời Á, qua đại hội đảng Cộng Sản Tầu thứ 19, lãnh tụ Tập Cận Bình đã thành công lớn trong việc thu tóm và củng cố quyền lực, chính thức đưa mình lên gần hàng “Lãnh Tụ Tối Cao/Paramount Leader” kiểu Bắc Hàn, không những trong nhiệm kỳ mới mà còn lâu dài (không kém “Paramount Leader” Mao Trạch Đông trước đây) trên đường thực hiện “Giấc Mơ Tầu/Chinese Dream” bá chủ hoàn cầu với ủng hộ rộng rãi của dân chúng. Bắc Kinh ráo riết đóng hàng không mẫu hạm sau khi mua một tàu cũ của Nga và biến nhiều đảo Nam Hải và Biển Đông thành “mẫu hạm tại chỗ” với đủ lực lượng không và hải tự vệ lẫn tấn công. Giới quan sát cho thấy năm 2020 Trung Quốc sẽ đưa ra máy bay thương mại đầu tiên; đây có nghĩa Bắc Kinh sẽ có máy bay quân sự trước hoặc ngay sau đó.
Trước khi ông Trump tới Châu Á, người ở đây đã rõ tính ông thích được “khen nịnh, tâng bốc” và họ lấy lòng cho đẹp. Bề ngoài, cả năm nước ông đến tiếp đón ông linh đình và “hoành tráng” với những tung hô trình diễn; bên trong, như giới truyền thông ghi nhận khi ông âm thầm về nước, “Nói quá nhiều; làm chẳng mấy/Lots of talk; no action.”
Nhật báo tiêu biểu miền Tây với uy tín toàn quốc Los Angeles Times nhận xét, điều “đáng chú ý nhất là những gì đáng lẽ phải xảy ra đã không xảy ra.” Giới lãnh đạo năm nước, từ Tokyo qua Hán Thành (hai đồng minh chặt chẽ) tới Bắc Kinh (đối thủ), đều lễ phép nghe những lời ông đọc (ông chịu khó không ra ngoài các diễn văn viết trước), nhưng về mặt kinh tế chẳng một ai đi tới điều đình nghiêm chỉnh hay nhượng bộ đáng kể nào.
Ngoại Trưởng Rex Tillerson tuyên bố với phóng viên tháp tùng ở Bắc Kinh, “Thật ra… cho tới nay những điều đạt được rất là nhỏ nhoi… Còn vô số việc phải làm trước khi đi vào căn nguyên thâm thủng ngoại thương.” Về mặt chiến lược, ông Trump rõ ràng cho thấy Hoa Kỳ sẽ là bóng nhòa trong vùng phát triển nhanh và sinh động nhất thế giới. Ông qua loa nhắc tới vi phạm nhân quyền (nặng nề ở Phi và Miến) vào phút chót, và có vẻ rất đằm thắm với nhà độc tài thô bỉ, khát máu Phi Rodrigo Duterte mà cả thế giới ghê tởm và thóa mạ. Ngay sau thăm viếng, mười-một nước trong TPP (Trans-Pacific Partnership, nay không có Hoa Kỳ) quyết định tiếp tục hiệp ước kinh tế và chiến lược với danh xưng “TPP-11.”
Ông Trump trở về chiều tối Thứ Ba tuần rồi, không có áo vét và ca-vát, chỉ choàng áo ấm dài lầm lũi đi vào Bạch Ốc và không gặp báo chí. Ông phải đối diện với thực tế phũ phàng; tuần báo lâu đời và danh tiếng khắp thế giới TIME chạy tin lớn: dân chúng phản đối ông và đảng Cộng Hòa đã thắng ở cả Đông và Tây Mỹ. Phe Dân Chủ lấy lại hai tiểu bang New Jersey và Virginia; nắm đa số Thượng Viện tiểu bang Washington, đô trưởng ở New Jersey và New Hampshire, chức vụ quan trọng ở Georgia và Florida; làm những luật lệ tiến bộ ở Maine và New York. Không những thế, phần lớn người thắng cử thuộc thành phần khác biệt: phụ nữ, da mầu, người đạo Sikh (Ấn), phái nam đổi giống – không phải toàn trắng, phái nam, và Tin Lành như Cộng Hòa.
Với cái nhìn về bầu cử 2018, tờ TIME xem đây là những bằng chứng đầu tiên cho thấy “tinh thần hăng say chống đối Trump có thể đưa đến những chiến thắng bầu cử.” Đồng thời, giấc mơ giảm thuế nhà giầu của ông Trump (về lâu dài, gia đình ông được miễn thuế bạc tỷ) bị chống đối 52% so với 25% ủng hộ; phe Dân Chủ cũng đầy hy vọng lấy ghế nghị sĩ ở Alabama, đe dọa đa số 51-49 Cộng Hòa ở Thượng Viện.
“Special Counsel” Mueller và FBI: Ác mộng của tổng thống
Bài kỳ trước nói về “cố vấn ngoại giao của tổng thống” George Papadopoulos, người đầu tiên nhận tội khai gian và đưa bằng chứng liên hệ giữa Trump với Nga trong kỳ bầu cử 2016, để đổi lấy án tù sáu tháng bằng hợp tác với FBI (đeo máy nghe lén) điều tra những nhân vật từng cận kề hay vẫn làm việc với ông Trump. Người thứ hai là ông Paul Manafort, nguyên chủ tịch mặt trận tranh cử Trump, một nhân vật làm lóp-bi đánh bóng hình ảnh Nga và Putin với giá 20 triệu, lóp-bi chục triệu cho Tổng Thống Victor Yukovich muốn sáp nhập Ukraine vào Nga nhưng không thành phải lưu vong qua ở Nga. Ông đã bị FBI điều tra từ năm 2014 tới 2016; cuối Tháng Bảy 2017, FBI với trát tòa “không cần gõ cửa/no knock” đột nhập nhà ông lúc 2 giờ sáng để thu thập tài liệu, bằng chứng.
Ông Manafort trình diện trước tòa với 12 buộc tội, gồm tội nặng như “rửa tiền bẩn/money laundering” cho giới ưu quyền Nga, âm mưu, gian lận thuế má và làm lóp-bi cho ngoại nhân mà không đăng ký. Đây có thể cho ông cả chục năm tù, nhưng chưa gồm những tội trực tiếp liên quan đến thời gian ông làm chủ tịch mặt trận Trump; tuy nhiên ông là nhân vật vô cùng nguy hiểm cho ông Trump. Thứ nhất, ông Mueller chưa nói gì về tại sao ông Trump chọn ông làm chủ tịch dù không gần gũi hay làm ăn chung với nhau trước đây; thứ hai, ông không tài cán mấy về điều hành tranh cử ở Mỹ. “Ưu điểm” lớn nhất của ông là làm lóp-bi và “rửa tiền” cả trăm triệu cho ngoại nhân, nhất là Nga cùng những nước chư hầu. Có thể ông Trump chọn người móc nối với Nga tìm trợ giúp tranh cử hay tiền bạc, hoặc làm ăn (ông Trump mang tham vọng mở Trump Hotel ở Nga từ 2013 vẫn chưa thành)? Thứ ba, ông Trump có “rửa tiền” với ông Manafort chăng, như ông đã bị nghi làm ở nhiều nơi lem nhem khác? Ông vẫn giấu nhẹm giấy tờ về thuế má, nhưng những hồ sơ của ông Manafort trong tay FBI có thể dính líu đến ông Trump?
Một nhân vật nữa, cánh tay mặt làm ăn và trong tranh cử 2016 của ông Manafort, ông Rick Gates cũng bị buộc tội nặng gần như ông Manafort. Cả hai phải nộp sổ thông hành và đeo cùm chân điện tử quản thúc tại gia. Tuần qua, báo Anh Guardian cùng 95 đồng nghiệp vừa ghi nhận Tổng Trưởng Thương Mại Wilbur Ross, tỷ phú và bạn thân ông Trump, bị khám phá làm ăn với con rể ông Putin, Kirill Shamalov, dính dáng tới ngân hàng ở đảo quốc Cyprus, một nơi ông Manafort bị buộc tội “rửa tiền.”
(Kỳ tới: Điều tra liên hệ Trump-Putin tới giai đoạn thứ nhì)