Thursday, March 28, 2024

Alexis Zorba con người chịu chơi (Kỳ 123)

 





Không biết từ đời thuở nào tôi đã vô cùng ái mộ nền văn minh Hy Lạp. Hy Lạp với những đền đài uy nghi tráng lệ song lại rất giản đơn, thanh nhã. Hy Lạp với những thần linh uy mãnh song lại mỹ miều như những con người ngọc và đầy đam mê rất người. Và rồi dưới ảnh hưởng của Nietzsche, tôi biết ái mộ thêm tinh thần sáng lóa, tinh khôi của thiên tài Hy Lạp, biểu lộ một cách bi tráng, lẫm liệt qua những bi kịch gia vĩ đại, những triết gia độc đáo tiền Socrates, Plato. Cuối cùng, Henry Miller với cuốn du ký tuyệt vời “The Clossus of Maroussi” đã đưa tôi vào những vườn olive, vườn chanh thơm ngát bên bờ biển, gặp gỡ những người Hy Lạp đầy sức sống, nồng nàn tình người.


Với tình yêu Hy Lạp đó tôi đã dịch Alexis Zorba vào năm 1969.





 


Nguyễn Hữu Hiệu


 


Kỳ 123


 


Trên mặt sau bưu thiếp là hình Zorba, tươi tỉnh, mặc quần áo tân lang, với cái mũ trùm đầu lông thú, một cây gậy lịch sự và một cái áo khoác dài mới tinh. Ðu vào cánh tay hắn là một người đàn bà Tư Lạp Phu xinh xắn không quá hai mươi lăm tuổi, một con ngựa rừng cái hông háng đồ sộ, vẻ thách thức, bướng bỉnh, chân cao, ngực nở. Dưới bức hình thêm vài chữ như gà bới của Zorba:


“Tôi, Zorba và cái công việc bất tận, đàn bà – lần này nàng tên là Lyuba.”


Suốt mấy năm đó tôi du lịch ở ngoại quốc. Tôi cũng có công việc bất tận của tôi. Nhưng nó không có ngực nở, không có áo khoác mới, không có heo cho tôi.


Một hôm ở Bá Linh, tôi nhận được một bức điện tín:


“Tìm thấy một viên đá xanh tuyệt vời. Tới ngay, Zorba.”


Ðó là thời kỳ nạn đói lớn đang hoành hành ở Ðức. Ðồng mark sụt xuống quá thấp đến nỗi muốn mua một vật nhỏ nào, ngay cả một con niêm, người ta bắt buộc phải mang hàng va-li tiền. Ðói lạnh, quần áo rách, giầy lủng lỗ khắp nơi và những gò má Ðức hồng hào trở nên xanh xao. Gió bấc thổi và người ngả xuống lòng phố tựa những chiếc lá úa trước cuồng phong. Người ta nhét vào miệng trẻ những miếng cao su để nhá cho bớt khóc. Ban đêm cảnh sát phải gác trên những cây cầu để ngăn những bà mẹ khỏi ôm con nhảy xuống sông cho thoát nợ.


Lúc đó đang vào Mùa Ðông, tuyết đổ. Trong một căn phòng kế phòng tôi, một giáo sư Ðức chuyên dạy Ðông Phương ngữ cố sưởi ấm mình bằng cách cầm một cây cọ, và theo một tập quán vất vả ở Viễn Ðông, chép lại mấy bài cổ thi Trung Quốc hay một câu châm ngôn của Ðức Khổng Tử. Ðầu cây cọ, khuỷu tay nâng cao và tim của nhà bác học làm thành một hình tam giác.


Ông ta thường nói với tôi:


– Sau một vài phút, mồ hôi bắt đầu từ nách tuôn ra. Tôi sưởi ấm bằng cách đó.


Chính trong những ngày cay đắng này tôi nhận được bức điện tín của Zorba. Trước hết, tôi phẫn nộ. Hàng triệu người đang suy đồi, tồi tệ bởi họ không có nổi ngay cả một mẩu bánh để nâng đỡ thân thể và tâm hồn họ và đây bức điện tín mời tôi vượt hàng ngàn cây số để xem một viên đá xanh đẹp đẽ! Xéo đi, cái đẹp! Nó vô tình và không quan tâm mẩy may tới nỗi thống khổ của con người!


Nhưng chẳng bao lâu, tôi hốt hoảng: Cơn giận dữ của tôi đã lắng xuống, tôi kinh sợ nhận thấy trước tiếng kêu gọi phi nhân của Zorba, một tiếng kêu phi nhân khác trong tôi đang vỗ cánh muốn xa bay.


Tuy nhiên tôi không đi. Tôi không nghe theo tiếng la thét thần thánh và man rợ dâng lên trong tôi: Tôi không hành động một cách phi lý và cao nhã. Tôi nghe theo tiếng nói ôn hòa, lạnh lùng, nhân loại của luận lý. Bởi thế tôi cầm bút viết cho Zorba, giải thích lý do.


Và hắn trả lời:


“Xin ông thứ lỗi cho tôi, ông là một tên cạo giấy, ông chủ. Ông cũng có thể thấy một viên đá xanh đẹp đẽ ít nhất là một lần trong đời ông, kẻ đáng thương, và ông không nhìn. Ðôi khi rảnh rỗi tôi tự hỏi: “Ðịa Ngục có hay không?” Nhưng hôm qua, khi nhận được thư ông, tôi nói: “Chắc chắn phải có một cái địa ngục cho một vài tên cạo giấy như ông!”


Từ đó hắn không viết thư cho tôi nữa. Những biến cố kinh khủng mới lạ chia cách chúng tôi. Thế giới tiếp tục lảo đảo như một kẻ bị thương, như một tên say rượu. Mặt đất mở ra và tình bằng hữu và những lo âu cá nhân đều bị lấp vùi.


Tôi thường nói với các bạn tôi về tâm hồn vĩ đại này. Chúng tôi thán phục phong độ kiêu hãnh và chắc chắn, ở bên kia lý trí, của con người thất học này. Những đỉnh cao tinh thần chúng tôi phải mất nhiều năm tháng nỗ lực lao khổ để khắc phục, Zorba nhảy phắt một cái đã tới. Lúc đó chúng tôi bảo nhau: “Zorba là một tâm hồn lớn!” Hoặc hắn nhảy qua những đỉnh cao này, khi ấy chúng tôi nói: “Zorba điên!”


Thời gian trôi qua như vậy, bị đầu độc một cách êm ái bởi kỷ niệm. Một bóng đen khác, bóng bạn tôi, đổ trên tâm hồn tôi. Nó không bao giờ rời bỏ tôi – bởi chính tôi không muốn rời bỏ nó.


Nhưng tôi không nói với ai về cái bóng này. Tôi nói với nó trong thầm lén, và nhờ nó, tôi hòa giải với cái chết. Nó là cây cầu bí mật của tôi bắc qua bên bờ kia. Khi linh hồn tôi vượt qua, tôi thấy nó mệt mỏi và xanh xao; nó không đủ sức để bắt tay tôi nữa.

MỚI CẬP NHẬT