SINGAPORE (NV) – ASEAN và Trung Quốc đồng ý chỉ có môt dự thảo cho Bộ Quy Tắc Ứng Xử trên Biển Đông khi cuộc họp cấp ngoại trưởng của tổ chức ASEAN họp đầu Tháng Tám.
“…Ghi nhận với sự hài lòng rằng các nước thành viên ASEAN và Trung Quốc đã đồng thuận về một bản dự thảo duy nhất của Bộ Quy Tắc Ứng Xử COC (Code of Conduct) tại cuộc họp kỳ thứ 15 giữa các viên chức cấp cao của ASEAN và Trung Quốc về vấn đề Thực Thi bản Tuyên Bố Ứng Xử (DOC) của tất cả các bên tại Biển Đông (Implementation of the Declaration on the Conduct of Parties in the South China Sea) đã họp ở thành phố Trường Sa (Changsha) Trung Quốc, ngày 27 Tháng Sáu, 2018.”
Ông Carl Thayer, chuyên viên về các vấn đề Việt Nam và Á Châu của Học viện Quốc phòng Hoàng Gia Úc, dẫn phần chú thích của bản dự thảo Thông Cáo Chung kỳ họp thứ 51 cấp ngoại trưởng ASEAN dự trù sẽ diễn ra ở Singapore trong đầu Tháng Tám, 2018.
Các cuộc họp giữa khối ASEAN và Trung Quốc về một Bộ Quy Tắc Ứng Xử trên Biển Đông hầu tránh xung đột võ trang, không những khó khăn đồng thuận về quan điểm và lập trường mà còn cò kè, tranh cãi từng câu từng chữ của từng điểm một.
Từ khi đưa ra bản tuyên bố DOC năm 2002 đến nay đã 16 năm nhưng một bộ COC vẫn còn chưa đạt được vì Trung Quốc tìm đủ mọi cách cản trở, chia rẽ khối ASEAN. Nay khi họ đã biến các đảo và đảo nhân tạo tại Hoàng Sa và Trường Sa thành những căn cứ quân sự khổng lồ trên biển trong tham vọng khống chế toàn bộ Biển Đông, đàm phán bộ COC vẫn còn nhúc nhích từng chút một.
Theo các tài liệu ông Thayer có được và viết trong một bài phân tích trên tạp chí The Diplomat ngày 27 Tháng Bảy, 2018, căn cứ trên bản phúc trình nội bộ của ASEAN, các bên phải giữ kín bản dự thảo COC duy nhất trong toàn tiến trình đàm phán. Bản dự thảo duy nhất COC sẽ là căn bản để đàm phán cho bộ COC và là tài liệu sống. Các bên (đàm phán) có quyền tham khảo với các cơ quan địa phương của mình và đệ nạp bổ sung mới hay sửa đổi.
Bản dự thảo duy nhất COC sẽ được đệ nạp cho Hội nghị ASEAN và các đối tác tiếp theo hội nghị cấp ngoại trưởng ASEAN-Trung Quốc. Các bên đàm phán đồng ý với nhau là bản dự thảo duy nhất COC được đọc 3 lần tại cuộc họp cấp chuyên viên đàm phán.
Theo nhận định của ông Thayer, nhiều phần, lần đọc dự thảo duy nhất để đàm phán dự trù sẽ diễn ra ở Siem Reap, Cambodia khoảng đầu Tháng Chín và lần đọc thứ hai dự trù diễn ra vào các ngày 23 đến 26 Tháng Mười ở Manila.
Trước Tháng Sáu năm nay, có nhiều bản dự thảo COC khác nhau của các nước thành viên vì những nhậy cảm chính trị và chủ trương riêng, gây khó khăn để đàm phán. Nay với một bản dự thảo duy nhất, 10 nước ASEAN và Trung Quốc cộng lại là 11 thành viên đàm phán trong một dự thảo duy nhất.
Tuy nhiên, dù người ta nhìn thấy một tí ánh sáng le lói ở cuối đường hầm, nhưng theo ông Thayer, cần phải thực thi đầy đủ và toàn diện Bản DOC có từ năm 2002 như điều kiện tiên quyết để có thể thực thi COC.
DOC kêu gọp hợp tác trong 5 lãnh vực: bảo vệ môi trường biển, nghiên cứu hải dương, an toàn hải hành và liên lạc trên biển, hoạt động tìm kiếm và cấp cứu, chóng tội ác xuyên quốc gia bao gồm cả chống hải tặc, buôn lậu ma túy, và buôn bán lậu võ khí.
Hà Nội hậu thuẫn cho một bộ COC có ràng buộc pháp lý trong khi Bắc Kinh chống lại với sự về hùa của một số nước thành viên ASEAN, đặc biệt là Cambodia. (TN)