KHÁNH HÒA, Việt Nam (NV) – Nhiều người dân nuôi tôm hùm ở Khánh Hòa, Phú Yên… ít nhất vài lần định bỏ nghề khi chứng kiến thị trường cứ “lên đỉnh rồi lại chạm đáy,” do lệ thuộc vào Trung Quốc.
Báo VNExpress dẫn số liệu thống kê cho biết tính đến hết 2019, Việt Nam có trên 190,000 lồng nuôi tôm hùm (bao gồm thương phẩm và giống) với sản lượng thương phẩm ước đạt gần 1,800 tấn/năm.
“Bao nhiêu năm nay chúng tôi chỉ phụ thuộc Trung Quốc vì dẫu sao, hiếm có thị trường nào tiêu thụ dễ tính như thế. Mỗi lần họ ngưng nhập là mình như ngồi trên đống lửa,” anh Hùng, chủ một trang trại nuôi tôm hùm ở Khánh Hòa nói với báo VNExpress.
Ở Khánh Hòa, những năm 2000, số người nuôi tôm chỉ đếm trên đầu ngón tay. Thời điểm ấy, giá trị đồng tiền còn thấp nên mỗi ký tôm hùm bán ra có giá từ 250,000-300,000 đồng ($10.80-$12.97) là người dân có lãi.
Qua thời gian, giá con giống nguyên liệu tăng cao khiến tôm tăng giá mạnh. Đỉnh điểm là 2006-2007, giá tôm tại lồng nuôi tăng vọt lên 1.1 triệu đồng ($47.55) một kg với tôm hùm baby và 1.6-1.8 triệu đồng ($69.18-$77.82) một kg với tôm hùm bông.
Theo anh Hùng, sở dĩ giá lúc đó tăng vọt là nhờ thị trường mở cửa, Trung Quốc bắt đầu ưa chuộng tôm hùm Việt Nam. Cũng chính vì giá tốt, một năm người nuôi ở đây lãi 300-500 triệu đồng ($12,971-$21,618).
Tuy nhiên, mức giá này nhanh chóng giảm đi khi lượng nuôi ồ ạt, thị trường Trung Quốc liên tục thay đổi, các quốc gia như Ấn Độ, Canada bán nhiều dòng sản phẩm thuộc họ tôm hùm với giá cạnh trạnh hơn. Cũng chính vì các yếu tố trên mà suốt ba năm qua giá tôm hùm Việt Nam lao dốc và chưa có dấu hiệu chững lại.
Anh Hoàng, người nuôi 100 lồng ở Phú Yên cũng thừa nhận bao năm qua anh và ngư dân cũng đều nuôi tự phát ngày càng nhiều và chỉ “bám víu” vào thương lái.
“Không nuôi thì không biết làm việc gì để kiếm tiền, mà nuôi thì hên xui. Thị trường tới nay vẫn do thương lái Trung Quốc quyết định, nên giá mỗi năm luôn biến động và khó ổn định. Vì miếng cơm manh áo nên chúng tôi cứ vẫn theo nghề,” anh Hoàng ngao ngán nói.
Vì luôn có ý nghĩ “giá xuống rồi lại lên nhanh” nên suốt mười mấy năm qua hàng trăm gia đình nuôi tôm tại các tỉnh Phú Yên, Khánh Hòa, vẫn cứ tăng quy mô nuôi trồng, trong khi việc bán ra họ phó mặc cho thương lái Trung Quốc. Cũng chính vì để giá cả phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc nên nhiều năm qua, tôm liên tục rớt giá một nửa khi có những biến động xảy ra.
Chẳng hạn, từ Tháng Chín, 2019 đến nay và gặp đợt dịch COVID-19 này “thủ phủ tôm hùm” của Việt Nam là Khánh Hòa và Phú Yên liên tục điêu đứng vì giá tôm hùm giảm một nửa.
Cụ thể, giá tôm hùm baby chỉ còn 400,000-600,000 đồng ($17.29-$25.94) một kg, tôm hùm bông khoảng 1.1-1.2 triệu đồng ($47.57-$51.89). Với giá này, nhiều người nuôi lỗ vài trăm triệu đến cả tỷ đồng. Lần nào cũng một lý do “thương lái Trung Quốc ngưng mua.”
Trong đợt dịch COVID-19 này, nhiều thương lái và chuỗi cửa hàng lớn ở Sài Gòn, Hà Nội, Đà Nẵng “giải cứu” đẩy mạnh thu mua. Tuy nhiên theo ông Nguyễn Ân, chủ tịch Ủy Ban Nhân Dân xã Cam Bình, thành phố Cam Ranh (tỉnh Khánh Hòa), việc thu mua trên chỉ là “muối bỏ bể.” Từ trước tới nay, giá bán tôm tại thị trường Việt Nam vẫn hấp dẫn và lượng mua lại “nhỏ giọt.” Ủy Ban Nhân Dân tỉnh và ban lãnh đạo các huyện thị ở Khánh Hòa kêu gọi doanh nghiệp xuất cảng chính ngạch nhưng vẫn bị bỏ ngỏ nên hoạt động xuất cảng vãn cứ bị phụ thuộc theo lối mòn vào thị trường Trung Quốc.
Nói với báo VNExpress ông Nguyễn Trọng Chánh, chi cục trưởng Chi Cục Thủy Sản Khánh Hòa, cho rằng cuối năm 2018, cơ quan quản lý đã thông báo cho các địa phương và người nuôi, từ 1 Tháng Giêng, 2019, Trung Quốc siết chặt đường tiểu ngạch và chỉ cho nhập chính ngạch. Để xuất được hàng sang thị trường này, người dân phải ghi danh nuôi trồng với cơ quan quản lý theo đúng quy hoạch.
“Người dân không chịu nghe theo hướng dẫn của cơ quan quản lý mà đua nhau nuôi tự phát nên hàng chưa đủ tiêu chuẩn để xuất cảng chính ngạch sang Trung Quốc và nhiều thị trường khó tính khác,” ông Chánh nói.
Cũng theo ông Chánh, sự việc trên chưa kịp giải quyết thì dịch COVID-19 ập tới khiến “khó khăn chồng khó khăn.” Hơn 300 tấn tôm gối đầu vụ trước tại Khánh Hòa vào mùa thu hoạch không được xuất cảng sang Trung Quốc. Hiện, một phần nhỏ đang được người tiêu thụ trong nước “giải cứu,” phần lớn người nuôi vẫn nuôi cầm chừng để chờ giá lên. (Tr.N)