Vọng cổ ‘Ngại Ngùng’ trong tuồng ‘Hai Chiều Ly Biệt’

Khán giả đi coi hát cải lương, hầu như ai cũng nghĩ rằng tuồng hát nào cũng dài khoảng 3 giờ đồng hồ. Thế nhưng, nếu như người ta chịu khó tìm hiểu thì sẽ biết rõ khi người soạn giả viết xong một vở tuồng thường là khoảng 5 tiếng đồng hồ hay dài hơn, có tuồng dài đến 9, 10 tiếng. Rồi đến khi diễn tập dượt thì soạn giả mới cắt bớt cho đúng với thời lượng 3 tiếng đồng hồ.

Khoảng đầu năm 1962 soạn phẩm “Bên Bờ Đá Trắng” của soạn giả Phong Anh xong bản thảo, nhưng chưa hoàn chỉnh lớp lang (cắt bớt) cũng như chưa kiểm duyệt, thì Phong Anh đi vào mật khu.

Bà vợ của Phong Anh túng tiền nên bán đứt bản thảo “Bên Bờ Đá Trắng” cho soạn giả Thu An, đang là giám đốc kỹ thuật đoàn Kim Chưởng. Thu An sửa tên tuồng là “Hai Chiều Ly Biệt,” đề tên mình và mang đi kiểm duyệt.

Vì không phải là người viết tuồng, nên Thu An không biết phải cắt bỏ chỗ nào, chừa chỗ nào, nên để y nguyên cho đào kép tập tuồng diễn phúc khảo tại Thủ Đức.

Chuẩn bị cho cuộc đột nhập Sài Gòn hốt bạc, báo chí Sài Gòn được mời tới Thủ Đức dự buổi diễn khai trương tuồng mới rất đông. Đoàn cho biết trước rằng vở hát gồm hai hồi, hai màn. Nhưng khán giả ngồi mỏi mòn đến hơn mười hai giờ đêm mà sân khấu chưa hạ màn thứ nhất. Ai nấy đều nhìn nhau lắc đầu: Vậy thì hồi thứ nhì diễn bao giờ mới xong “chiều ly biệt thứ hai?”

Hạ màn nhất, báo chí Sài Gòn cáo lỗi về hết, xin hẹn đoàn về Sài Gòn sẽ dự khán “chiều ly biệt thứ hai.” Dĩ nhiên, sau đó bà bầu Kim Chưởng và soạn giả Thu An gấp rút chỉnh đốn lại lớp lang của vở để “Hai Chiều Ly Biệt” ra mắt tại Sài Gòn vừa ý mọi người.

Dưới đây là bài vọng cổ “Ngại Ngùng” trích trong tuồng “Hai Chiều Ly Biệt.”

Đào: Ánh đuốc này sẽ đưa ta về địa ngục,
Vùi con tim trong đáy mộ tình yêu!

Nhạc:

Kép: Yên Lan ơi! Tình đôi nơi,
Anh với em chỉ nói ly phôi,
Thù sâu xa rẽ cách đôi trời, mãi mãi muôn đời,
Yên Lan ơi! Em đừng hờn oán, em đừng hờn oán.

Đào: Nơi xa xôi bập hùng lửa hồng reo rắt dợi chờ,
Em đang bước về nơi thiên thu,
Chẳng oán thù tình yêu anh đâu.

Vọng Cổ:

Kép: 1) Xin công chúa Yên Lan hãy cúi đầu mà tuân theo định số, chớ đừng mong đem lửa kia mà thiêu hủy một uy quyền… Đừng cãi vua cha và đừng chống lại triều đình. Đừng đem trái tim đặt bên thanh kiếm thép, và cũng xin đừng nói tiếng yêu tôi. Vì tôi là thằng tù nô lệ còn nàng là con của hoàng đế Mông Kha, nàng là vua, tôi là giặc, thì xin đừng trao tình cho tên giặc như tôi e có ngày cũng sẽ nát tan trong hận oán.

2) Thưa công nương, chính vì ơn sâu trời biển của công nương, mà tôi chưa thể lên yên để vượt khỏi hoàng thành, tôi biết tôi ra đi thì thân tôi sẽ được yên lành. Nhưng khi tung vó ngựa, vượt đường trăng đào nạn thì tôi bồi hồi lo sợ cho Yên Lan. Chỉ vì yêu tôi mà phải vương tai họa, rồi không biết cực hình gì xử tội công nương, cho nên tôi xuống ngựa tìm nàng để trả lại thanh gươm.

Nhạc:

Kép: Anh muốn nói yêu em, nhưng ngại ngùng mà không dám nói.

Đào: Thôi cứ nói chia ly, ta gặp nhau như giấc mộng dài.

Kép: Trời giông tố, anh như chiếc thuyền ngược dòng.

Đào: Em như cánh hồng lạnh lùng chờ khi héo tàn.

Kép: Tình anh ngỡ ngàng.

Vọng Cổ:

Đào: 3) Thôi tôi rất sợ lời của kẻ ra đi sắp nói với người ở lại để vùi chôn một tình yêu ngây dại xuống hoang mồ… Tôi biết tình yêu tôi như nước chảy qua cầu. Tuy tha thiết mà mơ hồ huyền ảo, không tháng ngày và không buổi sơ giao, tình tôi là mây trời, là khói biển, là nắng nhạt hoàng hôn, nó không ái không ân, mà buồn mà lụy, không có rượu giao bôi mà đẫm lệ ly sầu.

4) Thôi người ra đi đừng tỏ lòng thương hại cho kẻ ở lại cung vàng… Đừng hứa hẹn mông lung với tâm hồn tuyệt vọng đang khép u tình trong khóe mắt thương đau, và từ đêm nay, khi người lên yên trở về cố quốc, nhịp oai hùng tung gió bụi đường xa, thì đừng nhớ chi một hình ảnh như mơ, đang tan mờ trong dĩ vãng.

Đêm nay ta gặp nhau là mộng,
Hình bóng tựu thành trong khói sương,
Người đi đón gió muôn phương,
Còn tôi ấp ủ tình thương trọn đời.

Nhạc:

Kép: Giữa thời u ám vừng trăng sáng tình ta tươi như trăng.

Đào: Vững bề muôn thuở, dù giông bão tình ta giữ đá vàng. (Ngành Mai)