Thăm tháp nghiêng Pisa

Trịnh Hảo Tâm

Thành phố Pisa ở Ý nổi tiếng thế giới là nhờ ngọn tháp nghiêng được xây từ 900 năm cạnh nhà thờ chính tòa. Tháp Pisa là ngọn tháp chuông (tiếng Ý gọi là “Campanile” do chữ “Campana” có nghĩa là chuông) của Vương Cung Thánh Ðường Pisa nằm về phía Bắc của sông Arno và bên trong bức tường thành thời xưa.

Từ nhà ga xe lửa ở trung tâm thành phố chúng tôi đi bộ đến tháp cách đó 1 mile. Trên đường chúng tôi có dịp nhìn những khu phố cổ xưa với những cửa hàng và tiệm ăn.

Ðể vào tháp, chúng tôi phải qua bức tường thành mới vào được khu đất nơi nhà thờ tọa lạc, tên là Quảng Trường Vương Cung Thánh Ðường (Piazza Del Duomo, tức Cathedral Square). Bên trong, phía trái, là bãi cỏ xanh rộng lớn có ba kiến trúc cổ là nhà rửa tội (Baptistry), ngôi nhà thờ chính (Duomo) và phía sau là tháp chuông – tức tháp nghiêng. Cả ba kiến trúc đều bằng đá cẩm thạch trắng.

Theo lối kiến trúc La Mã, tháp chuông của nhà thờ không xây trên chóp nhà thờ (như kiến trúc Gothic) mà xây riêng ra phía sau hoặc bên cạnh như các nhà thờ Ý Ðại Lợi. Người La Mã xây các tháp chuông để báo giờ vì ngày xưa chưa có đồng hồ hay nhằm thông báo dân chúng một sự kiện nào đó.

Thành phố Pisa được thành lập từ xa xưa trước cả đế quốc La Mã. Năm 180 Trước Công Nguyên trở thành thuộc địa của La Mã và Hoàng Ðế Augustus mở mang thành phố thành hải cảng quan trọng cũng như đổi tên thành phố thành Pisa.

Thời đế quốc La Mã suy tàn, Pisa vẫn không bị ảnh hưởng, vẫn giàu có, phồn thịnh nhờ vào hải cảng giao thương với các nước khác như Hy Lạp, Thổ Nhĩ Kỳ và nhờ hệ thống sông ngòi chuyển hàng hóa từ biển vào nội địa.

Ðến thế kỷ 14, Pisa vẫn còn là một hải cảng phồn thịnh. Gọi là hải cảng nhưng thật ra là một giang cảng (bến sông) nhưng rất gần biển, chỉ cách Ðịa Trung Hải 6 mile và nhờ sông Arno sâu nên có thể tiếp nhận được các tàu thuyền viễn dương.

Tháp nghiêng Pisa cao 55.86 mét (183.27 ft) tính từ mặt đất lên đến nóc bên nghiêng của tháp, còn bên cao hơn là 56.70 mét (186.02 ft). Tường tháp bằng đá rất dày, bề dày tường phía dưới là 4.09 mét trong khi tường của chóp tháp là 2.48 mét.

Tháp bằng đá hình trụ tròn có bảy tầng, kể cả tầng trệt phía dưới là chân tháp, cộng thêm tháp chuông là tầng cao nhất nhỏ hơn các tầng kia là nơi chứa bảy quả chuông đồng kêu những âm thanh khác nhau. Không biết tất cả con số 7 có phải là vì Thiên Chúa tạo ra vũ trụ trong vòng bảy ngày hay chăng?

Tháp nghiêng một góc 3.97 độ, khoảng cách xê dịch là 3.9 mét (12.83 ft) tính từ tường ở chân tháp đến điểm nghiêng trên chóp tháp chiếu thẳng xuống mặt đất. Nghiêng gần 4 mét cũng là nghiêng khá nhiều.

Công trình xây tháp kéo dài 177 năm, được khởi công xây tầng thứ nhất bằng đá cẩm thạch trắng từ ngày 9 Tháng Tám, 1173, sau khi hoàn thành Vương Cung Thánh Ðường bên cạnh.

Năm 1178, khi xây đến tầng thứ ba thì tháp bắt đầu nghiêng vì phần đá nền móng dày 3 mét bị lún do đất phía dưới không đủ cứng, chịu không được sức nặng của tháp. Công việc xây bị đình hoãn mất gần một thế kỷ vì lúc ấy xảy ra chiến tranh giữa Pisa và các thành lân bang như Lucca và Genova.

Năm 1272, công trình xây dựng được tiếp tục do kiến trúc sư Giovanni Di Simone đảm trách. Nhằm đem tháp lại chiều thẳng đứng, ông cho xây các tầng kế tiếp với một bên cao bên thấp, khiến tháp nghiêng qua hướng khác và có dạng cong khúc khuỷu!

Tầng thứ bảy xây xong vào năm 1319 nhưng mãi đến năm 1372 thì tháp chuông mới hoàn tất do ông Tommaso Di Andrea Pisano đảm trách. Tháp có bảy quả chuông, ngày xưa kéo lên rất vất vả và chuông lớn nhất được đem lên vào năm 1655.

Trong những năm sau này tháp ngày càng nghiêng thêm và có chiều sụp đổ. Chính quyền Ý đã mở hội nghị lấy ý kiến của các chuyên gia nhiều nước tại đảo Azores, trong đó có phương án chêm vào phía dưới móng phần lún 800 tấn chì nhằm ổn định thế đất yếu đó.

Năm 1987, cả ba kiến trúc thuộc khu (quần thể) Vương Cung Thánh Ðường được Liên Hiệp Quốc công nhận là di sản văn hóa thế giới, để từ đó nhận được kinh phí trùng tu từ Liên Hiệp Quốc.

Ðầu năm 1990 tháp đóng cửa không tiếp nhận du khách để khởi công tu sửa. Các quả chuông đem xuống để tháp nhẹ bớt, dây cáp được niền vào tầng thứ ba và đóng xuống đất cách đó vài trăm mét để giữ tháp không đổ xuống, các chung cư lân cận phải sơ tán dân chúng.

Giải pháp sau cùng lựa chọn là vẫn giữ tháp ở vị trí nghiêng nhưng không cho sụp đổ bằng cách đào lấy bớt đất phía cao, kéo tháp lại được 18 inch (45 cm) trở về vị trí cũ vào năm 1838. Tháp được mở cửa lại vào ngày 15 Tháng Mười Hai, 2001, và được tuyên bố có thể đứng vững được thêm 300 năm nữa.

Du khách mua vé để lên tháp rất đông, dù phải trèo lên bảy tầng với 296 bậc thang để tới lầu chuông. Từ trên đỉnh tháp du khách có thể quan sát một vòng thành phố Pisa và vùng phụ cận rất đẹp với dòng sông Arno từ phía Ðông lặng lờ xuôi ra biển.

Bến sông Pisa ngày xưa là hải cảng quốc tế nhộn nhịp ghe tàu, nay chỉ là bến du thuyền vì phương tiện chuyển vận ngày nay là những tàu hàng khổng lồ, con sông hẹp không tiếp nhận được.

Người ta kể rằng trên lầu chuông này vào thế kỷ 17, nhà thiên văn học và là nhà vật lý học Galileo Galilei lợi dụng độ nghiêng đã lên đây để làm một thí nghiệm về sự rơi tự do. Ông thả xuống hai trái đạn súng thần công cùng một chất liệu kim loại nhưng thể tích lớn nhỏ khác nhau và ông thấy rằng tốc độ rơi tùy thuộc vào trọng lượng chứ không vào chất liệu (vật càng nặng rơi càng nhanh).

Ông Galilei người Florence được cha mẹ gởi đi học y khoa ở đại học Pisa nhưng ông thành danh nổi tiếng lại là nhà thiên văn và vật lý học. Câu chuyện Galilei thả hai trái cà nông không biết có thật hay không vì nó xuất phát từ người thư ký của ông chứ không thấy ghi lại trong các nghiên cứu của ông.

Một chuyện khác nữa là trong Thế Chiến Thứ Hai, quân Ðức Quốc Xã chiếm tháp Pisa dùng làm lầu quan sát, một trung sĩ Hoa Kỳ biết mà không báo cáo vì sợ xạ kích làm hư hại tháp cổ có một không hai này.

Tác giả Trịnh Hảo Tâm đã xuất bản tám quyển ký sự du lịch gồm: Trên Những Nẻo Ðường Việt Nam; Miền Tây Hoa Kỳ; Ký Sự Du Lịch Trung Quốc; Mùa Thu Ðông Âu; Tây Âu Cổ Kính; Miền Ðông Nước Mỹ và Canada; Hành Hương Thánh Ðịa Do Thái; Nhật Bản, Hồng Kông-Macau, Thái Lan.

Sách dày trên 300 trang, trình bày đẹp, mỗi quyển giá $15 (bao cước phí trong nước Mỹ), xin liên lạc Trịnh Hảo Tâm qua số điện thoại (909) 489-2451, email: trinhhaotam@yahoo.com.