Huyết do tâm làm chủ, mạch do các mạch máu và vi ti huyết quản lưu hành. Tâm và huyết mạch làm việc nhịp nhàng và chặt chẽ với nhau, nhưng chủ động vẫn là tâm. Tinh hoa của tâm hiện ra sắc mặt, cho nên sắc mặt có thể cho biết sự thịnh suy của tâm.
Tâm chủ về thần minh, thần nhờ khí huyết mà tươi sáng. Khí huyết không làm việc nhịp nhàng thì thần khí tổn thương. Cho nên tâm khí hư thì thần khí sút kém và hay buồn bã. Tâm khí thịnh thì thần mạnh và tươi vui.
Hoạt động của cuộc sống hằng ngày và dinh dưỡng cũng ảnh hưởng tới thần minh và huyết mạch. Nếu lo âu quá độ cũng ảnh hưởng tới tâm khí. Nếu ăn uống thất thường, không đủ dinh dưỡng giúp tạng phủ hoạt động bình thường để sinh khí huyết cho cơ thể, sẽ gây cho tâm làm việc bất bình thường,…
Tóm lại hoạt động của thần minh, huyết mạch và tạng phủ phải phối hợp chặt chẽ với nhau, từ đó cho chúng ta thấy tâm là chủ của hoạt động toàn thân. Một khi tâm ngừng đập là coi như sinh mệnh chấm dứt.
Gan là một trong năm tạng rất quan trọng và có những đặc tính: Thuộc hành mộc, khai khiếu tại mục, liên quan tới gân, giận dữ, khí sinh phát của mùa Xuân, thuộc phong, thích chua.
Gan chủ về xơ tiết, điều hòa dương khí của toàn thân. Khí của gan thường can trường, cấp bức, thích vươn chơi thoải mái, và ghét gò bó, uất trệ.
Nếu gan khí hữu dư làm cho con người hay sợ sệt, kinh khiếp. Nếu gan khí xơ tiết quá độ sẽ xuất hiện chứng đau mắt, choáng váng, mắt đỏ, chảy nước mắt. Gan khí uất ức, không xơ tiết được thành bệnh gan khí uất kết như chứng tức ngực, nghẹt thở rất khó chịu, tưởng bị tim hành phải đi cấp cứu bệnh viện, đau một hay cả hai bên giang sườn.
Gan tàng (chứa) huyết nên đêm người thiếu máu không tàng đủ về gan cũng sinh ra mất ngủ, khác với tâm chủ về huyết. Gan tàng huyết là chỉ việc điều tiết lượng huyết. Khi vận động lượng huyết phải gia tăng, khi nghỉ lưu lượng thông của huyết giảm bớt. Công năng điều tiết lượng huyết như vậy là nhờ vào gan.
Thí dụ người già động tác chậm chạp, vận động không nhanh nhẹn vì gan không dinh dưỡng đủ cho gân, gây ra co, giãn, duỗi của gân không đàn hồi bình thường. Không những vậy còn làm cứng lại mà xuất hiện chứng co giật cấp tính hay vọp bẻ phần nhiều liên hệ tới gan.
Ngoài ra gan còn là một trong những tạng có nhiệm vụ thanh lọc rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe của con người. Nhiệm vụ chính của gan là tẩy độc. Gan sẽ trung hòa tất cả những độc tố trong máu và di chuyển chúng xuống thận. Thận, ruột non và ruột già thanh lọc một lần nữa. Thanh đi ngược lên phế trở lại, còn trọc thì tống ra ngoài theo đường tiểu tiện và đại tiện.
Gan còn chế biến tất cả những đồ ăn chúng ta ăn vào và chuyển hóa thành những dưỡng chất cần yếu để cơ thể chúng ta sẵn sàng hấp thụ. Theo một nghiên cứu, những chất mỡ và cholesterol sau khi gan thanh lọc chuyển xuống thận và ruột để tiếp tục thanh lọc nữa, nhưng muốn thanh tẩy những chất này cần phải có chất xơ.
Có một số người không ăn rau trái và các hạt nên không có chất xơ để chuyển những cholesterol, mỡ và tế bào ung thư ra ngoài, rồi chúng lại đi ngược về gan và cứ thế làm thành một vòng luẩn quẩn và càng ngày chất độc càng tích lũy càng nhiều mà gây ra bướu và ung thư là như vậy.
Gan là một tạng rất quan trọng mà chúng ta có thể qua đời nếu gan ngưng hoạt động trong một vài tiếng.
Thường người ta không để ý đến lá gan nhiều, bởi vì lá gan không trực tiếp nối với dây thần kinh. Vào lúc mà chúng ta cảm thấy có điều gì không ổn định với tạng này, thì hầu như lúc đó gan đã bị hủy hoại tới 75%. Lúc sự hư hoại đã xuyên qua lớp ngoài của lá gan và chạm tới những dây thần kinh, thì cảm giác đau đớn mới nhận được. Ðó là những triệu chứng báo động như viêm gan, xơ gan và ung thư gan.
Theo ngũ hành, gan thuộc hành mộc, tâm thuộc hành hỏa. Mà mộc sinh hỏa, cho nên bất cứ nguyên nhân gì gây ra gan bất thường đều ảnh hưởng tới hành hỏa theo tương sinh, có nghĩa là ảnh hưởng tới tim mạch.
Một khi gan hỏa vượng, nguyên nhân gan hỏa vượng thường do ăn uống không điều độ, rượu thịt quá chén, hay hay giận dữ, bồn chồn, mắt đỏ, tức hai bên giang sườn, đầy hơi, xốn xang bao tử, ăn không được nhiều, không kiểm soát được mình, làm tổn thương âm phận tim gây ra mất ngủ hay ngủ chập chờn. Lưỡi và cổ họng khô, miệng đắng, dễ giận, ăn không thấy ngon, lợm giọng nhưng không mửa, mệt mỏi. Lưỡi khô và đỏ. Mạch huyền và sác.
Thang thuốc
1. Phục linh 3 chỉ
2. Sơn thù du 3 chỉ
3. Mẫu đơn bì 3 chỉ
4. Trạch tả 3 chỉ
5. Hoài sơn 3 chỉ
6. Thục địa 4 chỉ
Gia:
1. Toan táo nhân 3 grs
2. Viên chí 3 grs
3. Thạch xương bồ 3 grs
4. Bá tử nhân 3 grs
5. Long đởm thảo 3 grs
6. Cát căn 3 grs
7. Câu đằng 3 grs
8. Sài hồ 3 grs
– Toan táo nhân, viễn chí, thạch xương bồ, bá tử nhân: An tâm và ngủ ngon.
– Sài hồ, long đởm thảo, cát căn, câu đằng: Xơ gan, tả hỏa và trị chóng mặt.
