Thanh Hà
Ngày đầu năm mới, dư luận xã hội ở Việt Nam một lần nữa lại bức xúc về việc Bộ Công An lại công bố quy định, đổi giấy tờ tùy thân theo mẫu mới theo Luật Căn Cước.
Luật này được Quốc Hội CSVN thông qua ngày 27 Tháng Mười Một, 2023, gồm bảy chương và 46 điều. Theo đó, Luật Căn Cước mới sẽ có hiệu lực từ ngày 1 Tháng Bảy năm nay, và “Thẻ Căn Cước Công Dân” sẽ được đổi thành “Thẻ Căn Cước.”
Như vậy, đây là lần thứ hai, người dân ở Việt Nam sẽ lại phải thay thẻ căn cước mới, kể từ lần cuối là năm 2021. Cũng là lần thứ bảy, mẫu giấy tờ tùy thân của công dân Việt Nam bị thay đổi và người dân phải đi làm mới trong vòng 10 năm vừa qua.
Việc thay đổi xoành xoạch giấy tờ tùy thân của công dân không chỉ làm dư luận xã hội phẫn nộ, mà kể cả truyền thông do nhà nước quản lý cũng bức xúc không kém. Báo Tiền Phong ngày 22 Tháng Mười, 2023 đưa tin với tiêu đề bằng câu hỏi “Đổi tên ‘Căn Cước Công Dân’ thành ‘Căn Cước’ có lợi gì cho người dân?”
Theo báo Tiền Phong, việc Bộ Công An cho rằng dự thảo Luật Căn Cước lược bỏ một số chi tiết nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người dân, giảm phức tạp trong thủ tục hành chính, và bảo đảm tính riêng tư, nhưng điều đó dư luận xã hội thấy không thuyết phục.
Theo giới quan sát, truyền thông nhà nước Việt Nam từng tiết lộ một thông tin đáng quan tâm, đó là, cho đến nay, đã có gần 80 triệu “Thẻ Căn Cước Công Dân” gắn chip được Bộ Công An cấp cho người dân.
Hơn nữa, không chỉ có thẻ căn cước công dân, mà kể cả các mẫu giấy tờ khác do Bộ Công An quản lý và ban hành như giấy phép lái xe, mẫu sổ thông hành (passport)… cũng được sửa đổi liên tục trong thời gian ngắn, với nhiều lý do khác nhau.
Theo giới phân tích đưa ra nhận xét, mỗi phôi thẻ căn cước nếu bị tăng giá thêm 1,000 đồng, khoảng 4 cent, nếu nhân với 80 triệu phôi, sẽ là một số tiền không hề nhỏ. Điều đó khiến công luận nghi ngờ và đặt câu hỏi, có hay không việc trục lợi của nhóm lợi ích nằm trong Bộ Công An khi liên tục đổi căn cước công dân?
Theo truyền thông nhà nước Việt Nam cho biết, trong quá trình thảo luận về Dự Luật Căn Cước mới đây, có một số đại biểu Quốc Hội nêu ý kiến rằng, việc thay đổi giấy tờ tùy thân quá nhiều như hiện nay sẽ tạo dư luận không tốt trong nhân dân.
Khi giải trình trước Quốc Hội, Đại Tướng Tô Lâm, bộ trưởng Bộ Công An, biện minh rằng “…việc đổi mẫu thẻ căn cước là việc phù hợp, không tác động đến chi ngân sách nhà nước, chi phí của xã hội cũng như tâm lý người dân.”
Phát biểu của ông Tô Lâm như vừa kể ngay lập tức bị ông Nguyễn Sĩ Dũng, cựu phó chủ nhiệm Văn Phòng Quốc Hội, phản bác trên báo Tuổi Trẻ ngày 29 Tháng Mười Một, 2023, cho rằng “…khi luật pháp được ban hành mới, hoặc được sửa đổi thì chi phí tuân thủ có nhiều khả năng sẽ phát sinh.”
Bình luận về nguyên nhân con đường đi lòng vòng của thẻ căn cước công dân, dư luận xã hội đánh giá, nếu nhìn lại hành trình “vòng vèo” của hệ thống giấy tờ tùy thân của công dân Việt Nam, sau 78 năm cầm quyền của đảng CSVN, người ta mới thấy rõ thế nào là “đỉnh cao trí tuệ.”
Theo ông Ngô Anh Tuấn, một luật sư nhân quyền, nhận xét: “Mỗi lãnh đạo lên thì đều có sự thay đổi và muốn mang dấu ấn gì đấy trong nhiệm kỳ. Thế nhưng, thay vì dấu ấn tốt thì để lại tì vết. Tôi nghĩ họ đi lòng vòng do nhận thức từ lãnh đạo và cả từ ban tư vấn nữa.”
Ý kiến vừa kể phù hợp với đánh giá của công luận khi cho rằng đây là một việc nhỏ, nhưng đã bộc lộ một thứ tư duy thiển cận, thiếu tầm nhìn và không ổn định của bộ máy nhà nước ở Việt Nam hiện nay. Cũng như thế, một sự vô trách nhiệm, không chỉ gây thiệt hại cho ngân sách và sự phiền phức cho người dân.
Đáng chú ý, việc Bộ Công An đưa ra các chính sách trong việc cấp giấy tờ tùy thân cho công dân hết sức phiền toái. Theo một phóng sự của BBC News Tiếng Việt mới đây, họ đã tham khảo về việc làm thẻ căn cước của công dân ở Thái Lan.
Theo đó, thẻ công dân ở Thái Lan, kể từ năm 1943 cho đến nay, đã thay đổi căn cước năm lần. Từ năm 2009, thẻ công dân Thái Lan được thay đổi từ thẻ nhựa sang được gắn chip và mã vạch, được gọi là “smart card” (thẻ thông minh).
Chịu trách nhiệm làm thẻ là Bộ Nội Vụ, một cơ quan thuộc chính phủ Thái Lan. Đáng chú ý, người dân có thể hoàn toàn thay đổi thẻ công dân thuận tiện và dễ dàng khi đi đến các trụ sở, quầy (booth) đổi thẻ nằm ở trạm tàu điện hoặc siêu thị.
Vẫn theo BBC cho biết, “Các đồng nghiệp Thái Lan cho BBC biết quy trình làm thẻ chỉ mất hơn 10 phút và họ không phải đổi thẻ gì từ năm 2009 đến nay.”
So sánh của BBC cho thấy cách làm và việc quản lý của Bộ Công An Việt Nam nay vẽ cái này, mai bày cái khác để kiếm tiền chia nhau, gây tốn kém cho người dân và xã hội. Tất cả đều nằm trong một chủ trương được cho là “móc túi dân” để trục lợi.
Tiến Sĩ Mạc Văn Trang từ Sài Gòn viết trên Facebook: “Thẻ căn cước là sự kiện vừa bi, vừa hài. Chuyện về tên gọi loại giấy tờ tùy thân này không phải là chuyện nhỏ, nó phản ánh toàn bộ cung cách quản lý nhà nước. Từ ngày ‘cách mạng’ đến nay, mọi thứ vận động theo quy luật ‘đèn cù,’ chạy tít mù nhưng sau khi quay vòng thì quay về lại chỗ ban đầu.”
Trên mạng xã hội đã có các ý kiến chỉ trích trực tiếp với Bộ Công An cũng như Bộ Trưởng Tô Lâm khi cho rằng: “Thời Pháp bọn nó ác thế mà một cổ chỉ có hai tròng, thời này luôn hô hào là thiên đàng, là nhân văn mà một cổ có đến cả nghìn tròng. Bộ Công An dưới thời Tô Lâm, liên tiếp đề xuất các chính sách móc túi dân, cứ 10 chính sách thì hết chín chính sách đi ngược lòng dân và để hành dân. Trong vòng 10 năm, sáu lần đổi mẫu giấy tờ tùy thân. Đúng là bọn đầy tớ phản chủ.”
Mới nhất, nhà báo Nguyễn Thông từ Sài Gòn, trong “status” với tựa đề “Lại Thay,” đăng trên trang Facebook cá nhân cảm thán: “Việc Bộ Công An đề xuất mẫu căn cước mới sẽ áp dụng từ ngày 1 Tháng Bảy năm nay thay cho mẫu căn cước công dân đang dùng, với lý do để phù hợp với luật căn cước, quả thật không còn gì để chê nữa, bởi hết mức rồi. Còn nếu các chú có những dự định nào khác nữa thì làm luôn một thể đi, chứ cứ vài năm/lần, mệt nhau quá. Thứ cần thay không phải là cái thẻ, mà là cái đầu (óc) của nhà cai trị.” [đ.d.]