Bác Sĩ Nguyễn Trần Hoàng
*Hỏi:
-Trái rạ và giời leo cùng do một virus gây ra. Vậy triệu chứng của trái rạ có khác gì với các triệu chứng giời leo?
-Hình như giời leo xảy ra chủ yếu ở người lớn, vậy thì trái rạ có xảy ra ở người lớn hay không?
-Bệnh lây bằng cách nào? Khi nào thì bệnh nhân hết giai đoạn lây cho người khác? Làm sao để ngừa bị lây bệnh?
-Triệu chứng của trái rạ như thế nào? Bao lâu thì khỏi? Cần phải làm gì khi bị trái rạ? Bệnh này lây như thế nào? Cần làm gì khi trong nhà có người bị trái rạ?
-Bệnh trái rạ có để lại sẹo không? Làm sao để tránh bị sẹo, và để bệnh mau hết? Có cần dùng trụ sinh hay không?
-Đáp:
Trái rạ, tiếng Mỹ gọi là “chickenpox” hoặc “varicella,” là bệnh nhiễm trùng gây ra ban ngứa với các mụn nước, rất dễ lây lan.
Đây là một bệnh có thể xảy ra ở bất kỳ lứa tuổi nào.
Bệnh do varicella-zoster virus (VZV) gây ra. Virus (siêu vi trùng, vi rút) này đi vào cơ thể qua miệng, mũi sau khi tiếp xúc với người bệnh.
Người bệnh bắt đầu có thể lây bệnh từ một ngày sau khi nổi ban cho đến khi tất cả các mụn nước đều đã đóng vảy.
Một khi đã bị trái rạ, hầu như tất cả các bệnh nhân đều sẽ có sức đề kháng với bệnh này suốt đời, tức là sẽ không bao giờ bị trái rạ nữa, trừ trường hợp người bệnh còn quá nhỏ, hệ thống miễn nhiễm của cơ thể chưa có khả năng sản xuất ra kháng thể.
Vì trái rạ có sức lây lan rất mạnh, hầu như 90% những người trong gia đình người bệnh sẽ bị lây bệnh, nếu những người này chưa có sức đề kháng với bệnh (nhờ thuốc chủng ngừa, hay đã từng bị bệnh này rồi).
Trước lúc có thuốc chủng ngừa (được chuẩn thuận hồi năm 1995), trái rạ thường xảy ra thành dịch, thường thường vào cuối mùa Đông, đầu mùa Xuân. Từ khi có thuốc chủng, và được khuyến cáo chủng ngừa cho tất cả trẻ em, các trường hợp trái rạ đã giảm đi một cách rất đáng kể.
Trái rạ, dù là thường có triệu chứng rất khó chịu, trong đại đa số các trường hợp, thường tự khỏi.
Tuy nhiên, bệnh này cũng có thể dẫn đến các biến chứng trầm trọng, ngay cả có khi dẫn đến tử vong. Khoảng 1% trẻ em bị trái rạ có thể bị biến chứng viêm phổi, viêm não (encephalitis), hoặc bị biến chứng ở gan, hoặc nhiễm trùng da một cách nguy hiểm.
Thiếu niên và người lớn, nếu bị trái rạ, thường có nguy cơ cao hơn bị các biến chứng.
Sau khi khỏi bệnh, virus vẫn thường tồn tại một cách yên lặng trong hệ thống thần kinh của người bệnh suốt đời. Đến khi nào đó, sức đề kháng của cơ thể bị suy giảm, chúng sẽ “vùng lên,” tái hoạt, gây ra bệnh giời leo.
Triệu chứng
Các triệu chứng của trái rạ thường xuất hiện khoảng 10 đến 21 ngày sau khi người bệnh bị lây.
Thường gặp, đầu tiên là sốt và uể oải. Sau đó là ban ngứa, với các nốt đỏ nhỏ. Các nốt đỏ này sẽ phồng lên thành mụn nước. Các mụn nước này thường tròn, với đường kính khoảng 5 đến 10 li (millimeters) (khoảng cỡ cục gôm ở đầu viết chì), có đáy màu đỏ (như hạt sương trên cánh hoa hồng đỏ).
Các mụn nước này có thể xuất hiện khắp cơ thể, ngay cả ở trong miệng, họng, hoặc âm đạo.
Có người có thể chỉ có khoảng 50 mụn trở lại, có người có thể có vô số, không đếm nổi. Trong những ngày sau khi xuất hiện, mụn nước có thể ở các giai đoạn khác nhau, và cuối cùng tất cả đều đóng vảy, rồi tróc vảy, mà không để lại sẹo (như sẹo gây “rổ hoa,” trong bệnh đậu mùa).
Các mụn nước thường xuất hiện trong khoảng 3 đến 5 ngày, sau đó đóng và tróc vảy trong khoảng 7 đến 10 ngày sau đó.
Ở các trẻ khỏe mạnh, trái rạ thường nhẹ, da sẽ trở lại bình thường trong vòng hai đến bốn tuần. Đôi khi có thể để lại vài vết sẹo mờ.
Nếu gãi, sẹo có thể sẽ nặng hơn nhiều.
Cần nhắc lại là, trong một số trường hợp nhỏ, trái rạ có thể dẫn đến các biến chứng trầm trọng, cần phải nhập viện, đôi khi có thể để lại biến chứng suốt đời, thậm chí cả tử vong.
Điều trị
Bác sĩ có thể dùng thuốc chống virus acyclovir (Zovirax) để hạn chế triệu chứng của bệnh trái rạ (thường chỉ cần) ở người lớn. Tuy nhiên, cần chú ý là thuốc này chỉ có hiệu quả nếu bắt đầu ngay trong 24 tiếng sau khi tiếp xúc với bệnh. Do đó, cha mẹ của các trẻ bị trái rạ nên gọi bác sĩ càng sớm càng tốt xem có cần dùng thuốc hay không.
Các trẻ em khỏe mạnh, nếu bị trái rạ, thường không cần dùng thuốc này. Vì các nghiên cứu cho thấy có vẻ như là thuốc không không giúp được gì lắm. Các bác sĩ của các cháu sẽ là người quyết định việc có nên dùng thuốc không.
Trong đa số các trường hợp, thường chỉ cần trị triệu chứng ngứa ngáy của trái rạ và phòng ngừa các nơi mụn nước bể ra bị nhiễm trùng do các em gãi.
Một số chất dùng ngoài da như calamine lotion, oatmeal baths có thể giúp giảm ngứa. Nếu không đủ, bác sĩ có thể khuyên dùng thuốc uống giảm ngứa.
Nhớ cắt móng tay cho trẻ, và nhắc trẻ không gãi, để tránh nhiễm trùng. Nếu có dấu hiệu nhiễm trùng, người bệnh sẽ cần dùng trụ sinh.
Nếu bị sốt, ta có thể dùng Tylenol (acetaminophen). Điều rất quan trọng, là không dùng aspirin ở trẻ em, vì thuốc này có thể gây ra hội chứng Reye (Reye’s syndrome), là một tình trạng nguy cấp, có thể dẫn đến chết.
Cần nhắc lại, nhớ gọi và gặp bác sĩ sớm nếu bị nổi ban.
Nếu đã gặp bác sĩ rồi và được chẩn đoán là bị trái rạ rồi, cần gọi lại bác sĩ ngay, nếu bệnh nhân phát triển các triệu chứng sau:
-Sốt từ 103 độ F (Fahrenheit) trở lên.
-Ngứa không thể kiểm soát được.
-Mụn nước bị đỏ, sưng, có mủ.
-Mụn nước ở gần mắt.
-Nhức đầu dữ dội, lơ mơ, ói mửa (có thể là triệu chứng của biến chứng viêm não).
-Ho, khó thở (có thể là triệu chứng của biến chứng viêm phổi).
Để tránh lây lan, người bệnh nên (tạm thời) tránh tiếp xúc với những người khác trong nhà chưa có miễn nhiễm với bệnh, nhất là những người dễ bị lây hơn (như bị bệnh kinh niên, dùng các thuốc làm giảm sức đề kháng của cơ thể như steroid).
Nếu chưa từng bị trái rạ bao giờ, ta nên hỏi bác sĩ để được chích ngừa. Nếu là phụ nữ, đang dự định sẽ có thai, càng nên gặp bác sĩ càng sớm càng tốt để được chích ngừa trái rạ và các bệnh cần được chủng ngừa khác. [qd]
Thân mến,
(714) 531-7930, [email protected]
Mục này chỉ nhằm giải đáp các thắc mắc về sức khỏe có tính cách tổng quát. Với các vấn đề cụ thể, chi tiết của từng bệnh nhân, xin liên lạc với bác sĩ để được thăm khám trực tiếp.
Nhiều thông tin thiết thực và bổ ích khác về sức khỏe cũng được phát trên “Radio Chuyện Sáng Chủ Nhật” ở vùng Orange County, California, vào mỗi sáng Chủ Nhật từ 6 giờ đến 9 giờ, trong chương trình “Câu Chuyện Sức Khỏe Sáng Chủ Nhật.” Nhiều thông tin sức khỏe bổ ích khác cũng có thể tìm thấy trên các website www.nguyentranhoang.com và www.radiochuyensangchunhat.com.
