Làm sao để cải thiện liên hệ giữa cha mẹ và con cái

GARDEN GROVE, California (NV) – Làm sao để cải thiện liên hệ giữa cha mẹ và con cái là mối trăn trở rất phổ thông của các phụ huynh có con em bắt đầu vào lứa tuổi Teenager – tiếng Việt có thể ghi là tuổi thiếu niên, tuổi dậy thì, tuổi nổi loạn, tuổi đang lớn, tuổi lớn vỡ da, hay tuổi vô ơn (dịch tiếng Pháp).

Rất nhiều gia đình Việt Nam bị trở ngại về việc truyền thông trong gia đình khi các con bắt đầu vào lứa tuổi 12 tới 19, 20. Liên hệ giữa cha mẹ và con cái đang êm đẹp bỗng nhiên bị tắc nghẽn một cách nghiêm trọng, đưa tới những hậu quả như:

-Con cái không vâng lời cha mẹ, đòi hỏi cha mẹ phải hiểu những hành động kỳ lạ hay khác thường các em. Nhiều khi gia đình giận hờn nhau và không nói chuyện với nhau, cả hai bên đều nghĩ rằng bên kia không hiểu, không thương mình… Gia đình chỉ còn là nơi ăn ngủ, mạnh ai người ấy sống theo lối mình muốn!

-Con cái không còn học hành chăm chỉ, không còn điểm A các môn như khi trước. Ngoài giờ tới trường, lúc về nhà các em chỉ ưa chơi game trong Internet, cell phone. Các em sống trong “thế giới ảo” cùng bạn bè hay sống cô đơn, tách biệt, không còn ríu rít với cha mẹ hay anh chị em trong gia đình nữa. Đa số cha mẹ không thông cảm hay chia sẻ được với con em, ngoài bữa cơm có khi không biết con đang làm bài hay chơi game trong phòng, vì cửa phòng các em đã đóng chặt! Trong nhiều gia đình, cha mẹ cũng rất bận rộn với việc làm kiếm sống, và đôi khi vì các thú giải trí khác hẳn với con em.

-Mất sự cảm thông với cha mẹ, anh chị trong gia đình, trẻ tìm ra bên ngoài, để có sự công nhận, chia sẻ của bạn bè – nếu bạn không tốt thì các em sẽ dễ bị lôi kéo vào con đường xấu.

-Có một số em tìm vui trong các sinh hoạt tai hại như nghiện ngập, băng đảng.

-Một số các em khác đã âm thầm chịu đựng, rơi vào bệnh trầm cảm và cuối cùng đi tìm cái chết – nghĩ đó là con đường giải thoát khỏi các bế tắc…

Sáng Chủ Nhật, 28 Tháng Tư vừa qua, các vị tăng ni trẻ tuổi, đa số là các giáo thọ (teachers) tu học nhiều năm của tu viện Lộc Uyển (vùng Escondido, San Diego County) đã có một buổi vấn đáp cho các phụ huynh quan tâm tới vấn đề này, tại trung tâm Thực Tập Chánh Niệm MPC của Nam Cali (số 12221 đường Brookhurst, Garden Grove).

Quý thầy và quý sư cô tu viện Lộc Uyển kỳ này toàn là các tu sĩ trẻ gốc Việt, tuy sống đời độc thân nhiều năm, chỉ tu học trong các tự viện, nhưng lại có rất nhiều kinh nghiệm trong việc hướng dẫn trẻ có hai văn hóa Việt-Mỹ. Quý vị cũng hiểu biết khá nhiều về tâm tình của các phụ huynh gốc Việt.

Quý thầy cô trong tăng đoàn Làng Mai được thực tập lối sống tỉnh thức (chánh niệm) hàng ngày, trong một tăng đoàn có thực chất ngay từ tuổi trên dưới 20. Vài vị đặc biệt đã xuất gia từ năm 13-14 tuổi… Vì vậy chính quý thầy cô có nhiều kinh nghiệm và hiểu biết giới trẻ vì họ đã có thời là thanh thiếu niên sống với gia đình.

Hàng năm tu viện Lộc Uyển cũng như các tu viện Làng Mai quốc tế tại Pháp, Đức, Thái Lan, Hồng Kông, Úc,… đã mở nhiều khóa thực tập lối sống tỉnh thức, cho cả hai giới phụ huynh và thanh thiếu niên. Ngoài tiếng Việt, các thiền sinh được tu học theo ngôn ngữ của họ như Anh, Pháp, Đức, Ý, Tây Ban Nha, Thái và Quan Thoại,…

Từ khi tu viện Lộc Uyển được thành lập năm 2000, hàng năm đều có nhiều khóa thực tập chánh niệm cho gia đình – cha mẹ con cái cùng tham dự, nhưng sinh hoạt riêng tùy lứa tuổi. Có các khóa dành riêng cho người lớn, dành cho tuổi thiếu niên (tuổi teen) và cho cả lớp thanh niên trưởng thành 18 tới 35 (gọi là khóa tu Wake Up)…

Các thiền sinh được thực tập cách sống tỉnh thức – biết thân tâm mình đang có những cảm xúc, suy nghĩ ra sao, và biết cách giải quyết những điều làm cho họ bị bức bối, phiền não hay đau khổ. Sau đó, học  cách chuyển hóa khổ đau thành ra hạnh phúc…

Sau khi nghe các câu hỏi của những phụ huynh có mặt, đa số nêu lên những khó khăn và các vấn đề “cọ xát” trong liên hệ gia đình  như đã nêu phía trên, các vị tăng ni đã giải thích, mỗi người một cách, để giúp phụ huynh hiểu và thương con em mình một cách tích cực hơn.

Một sư cô nói tới chuyện đam mê của tuổi trẻ, chính sư cô khi chưa đi tu, cũng đã có thời gian ưa coi đua xe, vì muốn có cảm giác mạnh. Tuổi trẻ ai cũng muốn thử nghiệm các cảm giác mạnh, nên có thể ưa thích thể thao, hay các phim ảnh nhiều “actions,” chơi game để có cơ hội thử sức hay thử trí thông minh của mình.

Một sư cô khác nói về một cậu cháu, rất mê game, nhưng khi có người dì từ tu viện về thăm, chịu tìm hiểu cái game chú ta ưa thích rồi chơi chung với cháu, thì cậu bắt đầu tâm sự. Sau đó, sư cô đã rủ được cậu cháu chơi trò “làm bánh” chung với dì, sư cô có cơ hội phân tích về chuyện chơi game, nếu hết thì giờ học hành thì nó sẽ làm hại mình ra sao.

Sư cô cho rằng các em thường không được phụ huynh chia sẻ với mình những gì các em ưa thích, mà chỉ bị “lên lớp,” la rầy… nên càng ngày các em càng tự cô lập, không muốn trao đổi gì với cha mẹ nữa. Nếu người lớn có lòng tin ở con mình, không tìm cách uốn nắn dạy dỗ thường xuyên quá, và biết cách làm thân với con trẻ, chia sẻ điều các em thích, thì sẽ có nhiều cơ hội hướng dẫn các em hơn.

Khi vấn đề liên hệ đã có khó khăn, các thầy cô trong tăng đoàn đề nghị phụ huynh nên hỏi con cái (một cách từ tốn) lý do khiến các em có những thái độ chống đối cha mẹ. Nếu chúng ta cho các em cơ hội nói ra những điều khiến các em bị bức bối, nếu cha mẹ biểu lộ sự thông cảm và cho con em thấy được lòng thương yêu của mình, thì các em cũng sẽ thay đổi cái nhìn “người lớn chỉ muốn dạy dỗ, bắt buộc con theo ý mình” mà không tôn trọng các em chút nào!

Nói chung trong buổi vấn đáp, quý thầy cô Lộc Uyển thường đứng trong vai trò con em, để trình bày cho các phụ huynh (chiếm đa số trong cử tọa), về các nỗi khổ của trẻ – khi chúng cảm thấy bị cha mẹ kèm cặp, không được tôn trọng, nhất là cha mẹ không tin tưởng các em mà cứ hàng ngày la rầy, dạy dỗ thôi!

Một vài phụ huynh đã biết nhìn lại vấn đề, tìm cách thay đổi chính mình, để có thể nói với con những lời hòa ái, hiểu biết hơn. Nhất là biết khen thưởng các em khi con có cố gắng trong các sinh hoạt, không chỉ về chuyện đạt điểm cao ở trường… Các em như cây non, được cha mẹ công nhận và khuyến khích cũng như có được nước tưới và mặt trời rọi soi, các em sẽ phát triển theo chiều hướng tốt.

Trong buổi vấn đáp kỳ này, một bà mẹ trẻ (Hồng Uyển) trong nhóm tổ chức MPC đã kể câu chuyện của con gái cô (tên là cháu Ann), nhờ được theo cha mẹ về tu viện Lộc Uyển từ nhỏ (dưới 10 tuổi), mà đã hấp thụ được cách tự chăm sóc mình khi có những cảm xúc dâng trào.

Năm ngoái, khi cha cháu Ann bất chợt bị bệnh nặng, không biết sống chết lúc nào, cháu Ann rất lo sợ. Nên khi mẹ và anh trai rủ vô nhà thương thăm cha, Ann đã từ chối “I am not ready, I will not go now” (Con không sẵn sàng lúc này, con không muốn đi thăm bố ngay. Con không muốn nghe bất cứ thông tin  nào về bố, khi nào sẵn sàng, con sẽ nói!).

Hồng Uyển cũng là người tu tập chánh niệm từ lâu, cô hiểu con gái mình đang phải tự phấn đấu, và chưa muốn đối diện với thực tế (cha bị bệnh rất nặng), nên Ann đã có thái độ “Con chưa sẵn sàng – con không muốn đi thăm bố” như vậy.

Hồng Uyển cùng con trai thay nhau ra vô bệnh viện hàng ngày để lo cho người bệnh. Cô tuy hơi phiền lòng, nhưng không ép con gái… Và cô chờ đợi. Khoảng 3-4 tháng sau, Ann nói với mẹ “Bây giờ con có thể vô thăm bố rồi!”

Hồng Uyển còn rất xúc động khi kể về thời điểm đó. Cô đã ngồi lắng nghe con, hiểu được các mối lo lắng sâu sắc trong tâm thức của con gái, và từ thái độ “con đã sẵn sàng đi thăm,” hiểu rằng sự chuyển hóa sợ hãi của con gái đã xong. Ann đã có can đảm đi thăm và phụ mẹ chăm sóc người cha mà em rất thương quý, bỗng nhiên nay phải nằm trong nhà thương với rất ít hy vọng hồi phục!

Hồng Uyển phân tích về phản ứng của con, cho rằng em đã thấm nhuần các giọt nước cam lồ nhận được từ các khóa tu tập với quý vị tăng ni Lộc Uyển..

Khi còn nhỏ đi theo cha mẹ, Ann rất vui vì về tu viện, được chơi đùa và ca hát thỏa thích với các bạn cùng lứa tuổi. Mỗi năm một chút, quý vị tăng ni trẻ trong tu viện chỉ dạy thêm các em cách ngồi im, theo dõi hơi thở (mươi phút), cách đi đứng thong dong và ăn cơm trong im lặng để tập nhận biết các loại rau đậu trong miệng,…

Mỗi năm một chút các vị tăng ni trẻ tuổi, tu học nghiêm túc từ nhiều năm tháng, đã trao truyền được cách sống chánh niệm cho các em qua thái độ dễ thương, an nhiên tự tại của họ. Với thời gian, những bài giảng  dạy rất ngắn gọn, nhẹ nhàng của quý vị tu sĩ đã thấm dần vào tâm hồn non nớt, trong sáng của các em, như giấy trắng thấm mực.

Từ từ, trẻ sinh hoạt với các vị thầy cô trẻ trung trong tu viện đã biết thở có ý thức, biết đi đứng trong chánh niệm, biết trân quý mọi thứ – nhất là hiểu được những lao nhọc của phụ huynh trong gia đình…

Khi tới tuổi teen, các niềm vui của những kỳ “đi theo cha mẹ về tu viện đã khiến cho các em tự nguyện tham dự các khóa tu dành cho lứa tuổi ngang chướng”… Các em được học hỏi sâu hơn để hiểu được, có ý thức được những gì đang xảy ra trong thân, trong tâm của chính mình. Từ tốn, các em được học những phương pháp đối trị với cảm xúc hay các ý tưởng tiêu cực khiến trẻ lo sợ, buồn phiền. Và các em cũng được biết vài kỹ thuật như chấp nhận, ôm ấp các tâm thức khó chịu kia, rồi chuyển đổi chúng…

Em Ann mới 16 tuổi nhưng đã biết dừng lại khi có biến cố lớn trong gia đình. Em đã giữ im lặng, không làm chi hết, để có thể “lắng nghe” và chăm sóc những nỗi lo buồn em đang trải qua… cho tới lúc em thấy có đủ năng lực đối diện với căn bệnh quái ác mà cha em mới bị!

Chính Hồng Uyển cũng ngạc nhiên thấy cô con gái tuổi teen của mình đã trưởng thành trong chuyện biết chăm sóc những cơn sóng cảm xúc của em.

Câu chuyện của Hồng Uyển kể ra, đã khiến cho nhiều người trong cử tọa bừng tỉnh! Trong gia đình không có ai bị bệnh nằm liệt giường, cha mẹ và con cái chung sống trong một mái nhà đầy đủ tiện nghi… chúng ta có nên lạc quan về cuộc đời hay không? Thời gian trải qua tuổi teen của các em rồi sẽ qua đi rất mau, trẻ sẽ lớn và hiểu biết hơn, mọi “vấn đề”  về liên hệ khó khăn giữa cha mẹ-con cái, có lẽ chỉ còn là những kỷ niệm nho nhỏ.

Tình thương yêu vô điều kiện mà cha mẹ nào cũng có, chỉ cần kèm theo sự hiểu biết, bao dung về thời kỳ các em cũng đang rất hoang mang vì muốn tìm ra bản ngã của mình.

Hiểu biết và thương yêu chính là điều mà các em khi về tu viện đã tìm thấy trong các vị tăng ni trẻ, qua thái độ sống và cách hành xử của các thầy cô xuất gia vì lý tưởng muốn độ đời.

Đa số tu sĩ Làng Mai, gồm cả sáu vị tăng ni tới trung tâm MPC sinh hoạt cuối tuần qua, đều là các thanh niên đã vì lý tưởng mà đi tu, không phải vì chán đời! Các câu chuyện chuyển hóa tốt đẹp của trẻ vị thành niên và cha mẹ các em, đã diễn ra trong mọi khóa tu – khi các trẻ em có duyên được tiếp xúc với pháp môn thiền chánh niệm – do Thiền Sư Nhất Hạnh phát triển ra toàn thế giới, từ thập niên 1980. Dù vị thầy sáng lập Làng Mai đã viên tịch từ năm 2022, các tu viện vẫn tiếp nối con đường hoằng pháp của thiền sư một cách mạnh mẽ, tiếp tục đem chánh niệm vào đời sống thường ngày cho bất kỳ ai muốn học và có duyên tu học.

Quý vị độc giả có thể tìm hiểu thêm và ghi danh sớm cho con em trên trang nhà của tu viện Lộc Uyển hay Làng Mai – nếu sinh sống tại Âu Châu, Á hay Úc.

Tại miền Nam California, trung tâm Thực Tập Chánh Niệm (Mindfulness Practice Center, MPC) đã sinh hoạt từ năm 2023, cũng có các buổi thực tập với các nhóm thiền sinh tùy lứa tuổi, như tăng thân Xóm Dừa, Nụ Hồng (tiếng Việt) và nhóm trẻ Wake Up of Little Saigon (tiếng Anh).

Email của trung tâm Thực Tập Chánh Niệm MPC vùng Orange County, miền Nam California là SoCal.MPC@gmail.com. (Huyễn Ký)