Cuốn sổ sinh tử

WESTMINSTER, California (NV) – Mười lăm ngày trước 30 Tháng Tư tôi vẫn còn làm báo, và tờ báo cuối cùng tôi làm ở Sài Gòn giờ này vẫn còn trong tay tôi, là nguyệt san Thời Tập số 23.

1– Lâu nay người phụ trách trang Văn Học Nghệ Thuật ra ngày thứ năm của nhật báo này có một cuốn sổ bên ngoài đề “Cuốn Sổ Sinh Tử.” Mới đầu là một thứ sổ tay bỏ túi khổ nhỏ, sau này là một cuốn sổ để bàn, to dần, đúng ra là khuôn khổ thay đổi, có cả nhỏ đến lớn, vừa nhỏ vừa lớn, nhiều khuôn khổ khác nhau, song những cuốn đầu tiên có khổ nhỏ nhất, đúng nghĩa nhất là sổ tay.

Cuốn lâu nhất còn ở trên bàn viết bây giờ khuôn khổ như một cuốn tiểu thuyết loại bỏ túi (livre de poche) có tên là “Handy Daily Diary” (Nhật Ký Hằng Ngày Cầm Tay), 1976, do nhà in Metro ở thủ đô Hoa Thịnh Đốn sản xuất (Metro Publishing Corporation, Washington, D.C. 20795).

Trên trang đầu tôi có ghi tên mình, và dòng chữ January 1, 1976, vẽ một cành hoa có ba nhánh, và chữ viết bên cạnh: Virginia. Sổ tay để trắng nhiều quá, may thay, trên trang ngày Thứ Tư, 28 Tháng Bảy, có ghi: “Ngày này… đến Mỹ được một năm ba tháng.”

Đếm ngược lại và làm tính trừ: Tháng Bảy, 1976, trừ đi ba tháng là Tháng Tư, 1976, và trừ đi một năm là năm 1975. Không chính xác, vì tính sai: ngày 28 Tháng Tư, 1975, người viết còn ở Phú Quốc, đêm 29 Tháng Tư mới đang bế cô con gái út 14 tháng leo thang dây lên boong tàu American Chalanger đậu ngoài khơi Phú Quốc; vài ngày sau, đâu ngày 3 Tháng Năm, tàu mới cập bến đảo Guam.

Như thế, những dòng tiếp theo đây tôi muốn lục tìm trí nhớ để viết về vài ngày cuối cùng của Tháng Tư, 1975, khi còn ở quê hương, một quê hương người viết đã rời bỏ từ Tháng Tư, 1975, cho tới nay chưa một lần trở về.

2– Có lẽ nên viết tiếp về những ngày kế tiếp nói ở đoạn trên, vì những gì trí nhớ vừa gợi ra vẫn còn mông lung trong tâm trí. Đó là những ngày Tháng Tư, Tháng Ba, Tháng Hai, Tháng Giêng, 1975.

Mười lăm ngày trước 30 Tháng Tư tôi vẫn còn làm báo, và tờ báo cuối cùng tôi làm ở Sài Gòn giờ này vẫn còn trong tay tôi, đó là “nguyệt san Thời Tập số 23, phát hành ngày 15 Tháng Tư, 1975.” Những dòng này có in trên tờ báo. Hẳn vì tình trạng dầu sôi lửa bỏng lúc ấy, tờ báo chỉ có 96 trang tuy bìa vẫn in offset nhiều màu.

Thời Tập số 23 có chủ đề Ban Mê Thuột thất thủ, tức là chuyện xảy ra vào tháng trước. Những năm tháng làm báo văn chương, những tờ báo ấy dù thơ văn là chính, song là thơ văn gắn liền với cuộc sống. Vì thế mà văn chương của Thời Tập gắn liền với thời đại và thời thế. Do vậy mà Tháng Ba, 1975, thị trấn Ban Mê Thuột lọt vào tay Cộng Sản, tờ Thời Tập mới làm chủ đề Ban Mê Thuột thất thủ, qua những dòng chữ trên bìa tờ báo số 15 Tháng Tư: “Văn chương trước tình thế mới: Tâm hồn và Đát nước tây nguyên Trung Việt.”

-Trang 3: Văn chương trước mỗi tình thế, bài của chủ nhiệm kiêm chủ bút Viên Linh.

-Trang 8: Vai trò của người cầm bút trước tình thế đất nước.

-Mặc Đỗ: Là dân một nước, tất nhiên phải sống với mọi biến cố và nhiều phen muốn làm một cái gì.

-Tuệ Mai: Có trách nhiệm ghi nhận và phản ảnh mọi khát vọng thâm sâu của đời sống (trang 10).

-Nguyễn Mộng Giác: Tôi chọn vai trò người ghi nhận (trang 11).

-Thạch Trung Giả: Những ai còn đó?

-Phạm Thiên Thư: Khi người là con sâu, tất cả là chiếc kén.

-Bình Nguyên Lộc: Tôi nghĩ đến những điều ấy ngay cả trong thời bình (trang 13).

-Trúc Sĩ: Tôi viết, lấy căn bản lương tri làm hướng đi cho mình.

-Võ Phiến: Chúng ta còn quá ít thì giờ để làm nghệ thuật (trang 15).

-Lê Tràng Kiều: Nhà văn phải cảm thông với vận mệnh dân tộc (trang 16).

-Lệ Hằng: Tôi lết theo định mệnh của dân tộc.

-Xuân Vũ: Là người viết văn tôi phải đặt cho mình một cái gì.

Một tạp chí tại hải ngoại, tờ Thư Quán Bản Thảo của nhà văn Trần Hoài Thu, đã ra số chủ đề đặc biệt, bài viết của ông nhan đề “Trần Hoài Thư: Thời Tập: Hành trình của một tạp chí đi vào lịch sử văn học miền Nam,” cùng bài vở của các nhà văn tên tuổi như Trần Phong Giao, Hoài Khanh, Nguyễn Kim Phượng… (Viên Linh)