Thanh Trang
TÂY NINH, Việt Nam (NV) – Hơn 10 năm qua, tại thị trấn Hòa Thành, tỉnh Tây Ninh, có một phiên chợ lấy lá thay tiền. Mỗi năm chợ chỉ mở một lần vào ngày Rằm Nguyên Tiêu.
Giữa thời buổi kinh tế thị trường chuyện phiên chợ lấy lá thay tiền nghe có vẻ hoang đường. Nhưng sự thật, chuyện lại xảy ra ở tỉnh Tây Ninh có núi Bà Đen thiêng liêng huyền bí nên càng tăng thêm sắc màu hư thực.
Những năm trước chợ Tiên họp từ 5 giờ sáng đến khoảng 9 giờ sáng ngày Rằm Tháng Giêng Âm Lịch, còn được gọi là Tết Nguyên Tiêu, ở một đoạn đường không cố định trong khu vực thị trấn Hòa Thành.
Chợ lưu động làm sao tìm?
Muốn du Xuân tham dự chợ Tiên, tôi từ Sài Gòn mò lên Tây Ninh tìm chợ Lá. Câu hỏi lởn vởn trong đầu là làm sao biết năm nay chợ Lá mở ở đâu?
Đến khách sạn, làm thủ tục nhận phòng, một du khách khác đã hỏi tiếp tân khách sạn về điều quan trọng đó. Chú em tiếp tân rụt rè trả lời không tự tin lắm “Cháu được nghe cô cháu nói là chợ sẽ mở vào 3 giờ chiều mai tại điện thờ Thánh Mẫu.” Tôi bị choáng vì theo thông tin trên mạng, chợ mở từ 5 giờ đến 8 giờ sáng, tôi không thể chờ đến buổi chiều vì đã có cuộc hẹn quan trọng ở Sài Gòn. Nếu thông tin này chính xác thì chuyến đi tìm chợ Lá thành câu chuyện Lá Diêu Bông. Tôi ngủ thiếp đi trong nỗi hoang mang đó.
Năm giờ sáng tôi xuống đường dò hỏi thông tin, đường vắng ngắt, chỉ vài người qua lại. Bác bán vé số dạo rất tự tin cho biết hai ngày qua chợ họp ở đường Nguyễn Quốc Gia, hôm nay họp sáng ở Trí Huệ Cung (tên tòa nhà của ông Phạm Công Tắc, Hộ Pháp Đạo Cao Đài). Kiểm chứng thêm thông tin ở một cây xăng thì người bán xăng thành thạo bảo là chợ họp sáng ở Thánh Thất Long Hải. Tá hỏa trước những thông tin trái ngược nhau, tôi quay về khu vực Tòa Thánh tìm thông tin khả tín. Một bác xe ôm chờ khách trước cổng chính chỉ vẻ tận tình là chợ đang họp ở cây số 8 chợ Long Hoa. Bối rối hơn, đi vào khuôn viên nội ô Tòa Thánh hỏi thăm một vị đạo hữu đang làm công quả thì lại được chỉ dẫn đường đến Thánh Thất Long Hải.
Tôi quyết định đi theo hướng có được hai nguồn tin xác định này. Trên đường đi thấy một quán cà phê đông người, chúng tôi ghé vào hỏi đường và được giải đáp chi tiết hơn. Thánh Thất Long Hải cũng có chợ Lá nhưng trên đường Nguyễn Quốc Gia gần đó hơn cũng có. Chỉ cần qua hai ngã tư đèn xanh đó là tới nơi. Một bác lớn tuổi còn cầm điện thoại chỉ đường bằng Google Maps.
Thật may mắn, theo chỉ dẫn này, chúng tôi đã đến nơi vào lúc chợ đã khá đông người. Đoạn đường Nguyễn Quốc Gia dài trên 100 mét đã đông nghìn nghịt hai dãy hàng quán hai bên lề đường và dòng người áo quần chải chuốt bóng mượt đang nối nhau trẩy hội. Quầy hàng bán giải khát đầu chợ đã hết cà phê chỉ còn nước uống đóng chai.
Biết nhưng vẫn bất ngờ
Không khí tươi vui của ngôi chợ Lá đúng như mô tả trên mạng xã hội và còn thân thiện bất ngờ hơn nữa: Khách đi chợ không cần mang theo lá hoặc vặt, hái lá ven đường. Ngay từ đầu chợ, một nhóm thanh niên vừa giữ trật tự hướng dẫn khách đậu xe gắn máy, xe hơi theo các bãi riêng, vừa cấp ngay một nắm lá cho khách tha hồ mua hàng. Ngân hàng độc đáo này không cần két sắt mà chỉ có một thùng carton chứa lá. Thủ tục cực kỳ đơn giản, không cần khai báo điều gì ngoài nụ cười.
Với lá trong tay, khách có thể mua hàng thỏa thích, mỗi chiếc lá là một phần hàng. Những quầy sạp hàng dọc theo hai bên đường Nguyễn Quốc Gia thật đa dạng các mặt hàng và đa dạng cả cách bày hàng.
Hầu hết là hàng ăn uống từ công nghiệp như bánh kẹo, nước uống đóng chai đến các loại rau quả, bầu bí, mướp, khoai lang, khoai mì. Nhiều nhất là những món chay ăn liền như cháo, bánh mì kẹp chả, bánh hỏi, bánh tiêu, bán ướt, mì xào, hủ tiếu xào… cũng có những món ăn dân gian được chế biến công phu như bánh ít, bánh ú, bánh lá gai, cà na ngâm muối. Tất cả đều được chứa trong các hộp, dĩa xốp dùng một lần rất sạch sẽ.
“Hàng quán, sạp” của chợ cũng rất phong phú, có những sạp gỗ thông chuyên nghiệp, thẩm mỹ mới cứng, có quầy chỉ là cái bàn đơn giản để bày hàng, có những sạp gỗ kê trên mặt đường thấp là tè nhưng nhiều và vui nhất là các đôi thúng gánh bằng tre đan của các chợ quê ngày xưa giờ đang khan hiếm. Chính những đôi thúng gánh này tạo ra không khí chợ vừa tân thời vừa cổ kính nửa thành nửa quê rất dễ thương.
Đặc biệt là cả người mua và người bán đều có chủ ý ăn mặc thật đẹp, thật trang trọng. Nhiều phụ nữ mặc áo dài từ cổ điển đến mốt tân thời, có người mặc áo tứ thân, vấn khăn theo kiểu Bắc. Nhiều người đàn ông mặc áo dài, khăn đóng (xếp) cùng màu long trọng như là đang dự hội làng, dự lễ cưới hỏi truyền thống dù đang đứng bán bánh hỏi, khoai mì hay bầu bí. Ngoài ra còn có nhóm thanh niên nam nữ mặc đồng phục công ty màu đỏ tươi tắn bán nước uống đóng chai.
Ở một đoạn đầu chợ, một nhóm năm phụ nữ trung niên người địa phương đi chợ mặc cùng một kiểu áo bà ba vàng quần đen che nón lá. Ở giữa chợ một phụ nữ diện áo dài cam đang hồn nhiên thưởng thức miếng dưa hấu vừa mua được, trên tay vẫn còn thủ chiếc lá sẵn sàng mua món hàng kế tiếp. Bất ngờ hơn tôi được biết có nhóm cựu học sinh Trung Học Tân An, Long An, chạy xe hơi hàng trăm cây số lên đây mua hàng chợ Lá, họ cũng mặc những bộ đồ rất đẹp.
Chợ Lá, phẩm chất vàng
Chợ đông người mua bán, dãy hàng bán lại bố trí san sát với nhau nên không khí chợ luôn sôi động, chen chúc nhưng không chen lấn, tranh giành, không có tiếng gây cãi mà chỉ có những nụ cười đùa vui vẻ. Bán hàng chỉ lấy lá nhưng người bán cũng sôi nổi rao hàng. Mấy thanh niên mặc áo dài cầm hai trái bầu đưa lên cao vẫy gọi sự chú ý của khách. Quầy hàng bánh cuốn thì gây chú ý bằng cả dãy bàn dài bày biện từ nguyên liệu những phần hàng sắp sẵn đến chỗ giao nhận.
Đặc biệt, đầu chợ đã có ngân hàng phát tiền, cuối chợ lại có sẵn một thùng ATM “tái cấp vốn” cho khách đi chợ đã hết lá. Cũng không một thủ tục, không giới hạn số lượng. Lá của cây ATM là lá bán hàng được gom về quay vòng tái sử dụng. Nhờ vậy, hoạt động của chợ gọn gàng không ảnh hưởng đến cây trái chung quanh khu vực. Có gánh hàng quê hết hàng thì ngừng bán nhưng có những quầy như bánh mì kẹp chả hay bún, mì xào, hết hàng lại có người chở đến bổ sung bán tiếp.
Chụp được một số hình ảnh, tôi cũng thử mua một lá cà phê sữa nhấm nháp, hóa ra cà phê rất ngon, không thua Highlands hay Trung Nguyên. Con tôi là tín đồ cà phê Ban Mê Thuột pha tại nhà, không thể uống cà phê quán cũng phải tấm tắc khen cà phê chợ Lá.
Được đà tôi mua thêm đĩa bánh hỏi và thật bất ngờ, đó là thứ bánh hỏi ngon nhất từ trước đến giờ tôi mới được ăn. Rất đơn giản, chỉ là bánh hỏi vài lát chả chiên và nước dùng nhưng ngon kỳ lạ từ bột đến nước chan. Khoai mì chợ Lá không nấu nước dừa như khoai mì khu du lịch địa đạo Củ Chi nhưng phẩm chất thì hơn hẳn. Rõ là người bán đã chăm chút cho món hàng chợ Lá không chỉ về thẩm mỹ mà còn về khẩu vị.
Vui là chính
Rõ ràng đây không phải người bán phát tâm từ thiện bố thí cho người nghèo để hưởng phước theo cách hiểu thông thường. Người mua có khi khệ nệ mang hàng về nhưng đa số đều hớn hở ăn tại chỗ và hầu hết đều cầm điện thoại, máy ảnh trên tay để tự chụp hay chụp lẫn nhau.
Phải chăng điểm giao thoa của người mua kẻ bán ở đây là những giây phút thăng hoa của niềm vui thoát khỏi áp lực của đồng tiền? Người ta sống, giao tiếp với nhau trong sự thân thiện hồn nhiên giữa người và người. Có thể kiểm chứng qua những nụ cười tươi tắn và câu nói như điệp khúc truyền đi khắp nơi trong chợ từ người mua kẻ bán “Vui là chính.” Hầu hết những người tôi hỏi đều trả lời đã tham gia chợ rất nhiều lần. Đã đi một lần thì phải đi nữa và sẽ còn đi nữa.
Về nguồn gốc của chợ, nhiều thông tin cho rằng bắt nguồn từ năm 2012, Nha Sĩ Bùi Quốc Thái khá nổi tiếng trong vùng muốn tổ chức tiệc buffet chay để đền ơn những cộng sự. Ý tưởng này được nhiều người hưởng ứng và phát triển thành ra phiên chợ Lá hằng năm.
Chợ Lá là nét son về tình người độc đáo có một không hai. (Thanh Trang) [qd]
