Ngành Mai
Hôm trước Tết Nguyên Đán mấy ngày, nghe tin soạn giả Viễn Châu qua đời, nhưng do bài vở soạn sẵn cho bài báo ngày Tết, thành thử ra chúng tôi không kịp loan báo chia buồn.
Hình chụp bài vọng cổ “Tiếng Đàn Trên Bến Hán Dương” của Viễn Châu có chữ ký của ông, đăng trên báo Xuân Dân Tộc Kỷ Hợi 1959. (Hình: Ngành Mai sưu tập)
Hôm nay mục cổ nhạc thành thật chia buồn với gia quyến soạn giả Viễn Châu, với làng sân khấu và giới cổ nhạc. Cũng đồng thời nói sơ qua về sự nghiệp cầm ca, với thành quả cổ nhạc mà soạn giả Viễn Châu đã đóng góp cho đời.
Thật ra thì rất nhiều người đã biết Viễn Châu chuyên môn viết bài ca vọng cổ, là vua tân cổ giao duyên, tức vọng cổ pha tân nhạc. Cũng như lắm người đã biết qua Viễn Châu từng soạn một số tuồng cải lương và một vài tuồng cũng nổi tiếng như “Hoa Mộc Lan Tùng Chinh” chẳng hạn.
Thế nhưng, có điều mà ít ai biết được Viễn Châu bắt đầu viết bài ca sáu câu vọng cổ từ lúc nào, năm nào, và bài vọng cổ đầu tiên do ông sáng tác mang tên gì?
Cũng nên nói rõ khi xưa Viễn Châu là nhạc sĩ Bảy Bá, người gốc gác ở Trà Vinh, quận Trà Cú, đi theo gánh hát làm thầy đờn từ năm 1943 (lúc bấy giờ chưa có cái tên Viễn Châu). Suốt mười mấy năm dài chỉ chuyên đờn cho gánh hát, gánh nầy rã thì đi gánh khác với tiền thù lao chỉ đủ cà phê thuốc lá và sống qua ngày. Với tư cách là thầy đờn ông cũng giúp bầu gánh chỉnh sửa những bài ca cổ nhạc trong các tuồng cải lương, và cũng cùng các thầy tuồng viết kịch bản cải lương.
Chợt đến khoảng cuối năm 1958 thấy soạn giả Quy Sắc viết sáu câu vọng cổ “Cô Bán Đèn Hoa Giấy” vô dĩa hát do cô Thanh Hương ca, được giới mộ điệu hoan nghinh, dĩa bán khá chạy. Từ đó Bảy Bá nảy sinh ra ý định viết sáu câu vọng cổ, và ông đã viết bài “Tiếng Đàn Trên Bến Hán Dương” tức sự tích Bá Nha Tử Kỳ, lấy bút hiệu là Viễn Châu. Nhưng khổ nỗi viết xong rồi để đó chớ lúc bấy giờ rất khó mà được hãng dĩa hát cho thu thanh.
Sở dĩ soạn phẩm của Quy Sắc được vô dĩa hát là nhờ ông là thầy dạy học cho Thanh Nga, nên được Năm Nghĩa giới thiệu cho hãng dĩa, chớ còn Bảy Bá thì lúc ấy tên tuổi chưa ai biết nhiều, cũng chẳng quen lớn với ai, thành thử ra bài Bá Nha Tử Kỳ của ông chỉ gởi đăng trên tờ báo Xuân Dân Tộc Kỷ Hợi 1959, và để đó chờ dịp. Bài ca khá hay, dễ ca nên giới tài tử một số đã thuộc bài ca này, nhưng sự phổ biến rất là hạn chế.
Hình chụp năm 2001, soạn giả Viễn Châu (trái) và nhà báo Thiện Mộc Lan. (Hình: Ngành Mai sưu tập)
Lúc bấy giờ ở giải trí trường Thị Nghè có quán Lệ Liễu, về đêm có đờn ca cổ nhạc, có sân khấu nhỏ, mỗi tối tài tử giai nhân thường đến đây ca hát, trong số có Văn Hường. Soạn giả Viễn Châu đến đây nghe Văn Hường ca, và ông khai thác giọng ca Văn Hường bằng cách viết bài vọng cổ “Tư Ếch Đi Sài Gòn” đem chào hàng với hãng dĩa Hồng Hoa và được cho thu thanh phát hành. Thừa thắng xông lên ông viết thêm vài bài vọng cổ hài hước khác và cũng được hãng dĩa mua luôn.
Không lẽ chỉ viết vọng cổ hài hước cho mỗi một Văn Hường ca, Viễn Châu quay trở lại viết vọng cổ thông thường, tức sáu câu vọng cổ, vì lúc ấy các soạn giả Quy Sắc, Kiên Giang cho ra đời các bài vọng cổ rất được giới mộ điệu ưa chuộng như: Đội Gạo Đường Xa, Ông Giáo Già, Nắm Xương Tàn… Cũng nên biết rằng thời điểm này các soạn giả viết bài ca là viết đủ sáu câu vừa cho vô hai mặt dĩa đá.
Soạn giả Viễn Châu đã viết các bài vọng cổ như: Người Đánh Đàn Trên Bắc Mỹ Thuận, Tình Anh Bán Chiếu, Gánh Nước Đêm Trăng, Tu Là Cõi Phúc… Nhờ đã có tên tuổi nên bài nào cũng được hãng dĩa mua bản quyền cho thu thanh.
Tiếp đó thì các bản tân nhạc nổi tiếng được hãng dĩa mua bản quyền và thuê Viễn Châu viết thành bài ca tân cổ giao duyên, tung ra thị trường hốt bạc.
Nhờ hãng dĩa đặt hàng liên tục nên Viễn Châu đã cho ra đời hàng loạt bài tân cổ giao duyên. Viễn Châu làm ăn khá nhứt là ở thời kỳ này: Tậu nhà cửa, đi xe hơi Peugeot 203, mua xe cam nhông, xích lô máy cho mướn…
Nhưng có điều là bài vọng cổ đầu tiên của Viễn Châu “Tiếng Đàn Trên Bến Hán Dương” tức Bá Nha Tử Kỳ thì số phận lại hẩm hiu, chỉ được đăng báo một lần, chớ không có dịp được vô dĩa hát với nghệ sĩ tên tuổi trình bày. Buồn thật!
