WASHINGTON, DC (NV) – Hiện đã có một số nơi xảy ra tình trạng bất ổn, đặc biệt là ở các tiểu bang có sự giằng co quyết liệt, trước ngày Thứ Ba, 3 Tháng Mười Một, khi cử tri sẽ quyết định giữa Tổng Thống Donald Trump và đối thủ của ông là cựu Phó Tổng Thống Joe Biden.
Hôm Thứ Bảy, những người tham dự cuộc tuần hành ôn hòa để kêu gọi cử tri đi bỏ phiếu ở North Carolina đã bị nhân viên công lực xịt hơi cay giải tán. Ở Texas hôm Thứ Sáu, ủy ban vận động tranh cử của ông Joe Biden hủy bỏ hai buổi gặp gỡ sau khi một đoàn xe của những người ủng hộ ông Trump bao vây một chiếc xe bus chở nhân viên vận động cho ông Biden, theo bản tin của Reuters.
Tổng Thống Trump, người từng nói không thể bảo đảm có cuộc chuyển giao ôn hòa, nếu ông cho rằng có gian lận bầu cử hôm Thứ Ba này, có thể huy động quân đội hay nhân viên an ninh liên bang để đàn áp biểu tình hay có tình trạng bất ổn trong Ngày Bầu Cử.
Dưới đây là những luật lệ cho ông Trump quyền hạn trong lãnh vực này, cùng những giới hạn cho thẩm quyền đó.
Luật Chống Nổi Loạn (Insurrection Act)
Theo Hiến Pháp Mỹ, thống đốc các tiểu bang có thẩm quyền chính thức để duy trì an ninh trật tự trong tiểu bang của họ. Đạo luật có tên Posse Comitatus Act năm 1878 cấm quân đội liên bang không được tham dự vào việc thi hành luật pháp nội địa.
Luật Chống Nổi Loạn đã từng được viện dẫn trong lịch sử Mỹ, nhưng ít thấy dùng hơn kể từ khi có phong trào tranh đấu dân quyền ở Mỹ thời thập niên 60.
Lần sau cùng luật này được sử dụng là năm 1992, dưới thời cố Tổng Thống George H.W. Bush, khi việc bốn cảnh sát Los Angeles liên hệ đến vụ đánh đập người đàn ông da đen Rodney King dẫn đến các cuộc biểu tình bạo loạn làm chết người. Thống đốc California lúc đó cũng ủng hộ việc ông Bush dùng luật này.
Tổng Thống Trump đã có dùng luật này để dẹp các cuộc biểu tình năm nay chưa?
Ông Trump tính viện dẫn luật nay để đối phó với tình trạng bạo động và hôi của xảy ra tại các cuộc biểu tình, phần lớn là ôn hòa, hồi Tháng Sáu vừa qua. Tuy nhiên, ông phải bỏ ý định này sau khi gặp phản đối từ Bộ Trưởng Quốc Phòng Mark Esper.
Thay vào đó, Tổng Thống Trump gửi nhân viên an ninh thuộc Bộ Nội An đến các thành phố như Washington và Portland ở Oregon. Các nhân viên này mặc quân phục và võ trang hùng hậu như quân đội nhưng không phải là các quân nhân.
Tổng Thống Trump có quyền huy động Vệ Binh Quốc Gia hay không?
Ông Trump có quyền huy động, hoặc “liên bang hóa” các đơn vị Vệ Binh Quốc Gia. Các đơn vị này thường đặt dưới sự điều động của thống đốc các tiểu bang, nhưng luật liên bang Mỹ cũng cho phép tổng thống huy động họ.
Một khi đã được “liên bang hóa,” các đơn vị Vệ Binh này được đặt dưới quyền chỉ huy hoàn toàn của bộ trưởng Quốc Phòng, cho tới khi quay trở về với tiểu bang.
Tuy nhiên cũng có những giới hạn về việc tổng thống sử dụng các đơn vị Vệ Binh. Thí dụ, theo luật liên bang Mỹ, quân đội hay các nhân viên an ninh liên bang không được quyền cản trở bầu cử. Do vậy, việc đưa quân đội hay nhân viên Bộ Nội An tới các phòng phiếu sẽ là điều trái luật.
Tòa án có thể ngăn chặn việc tổng thống dùng võ lực không?
Tòa có quyền này, nhưng thường thì tòa án không muốn can dự vào các quyết định quân sự của tổng thống. Tuy nhiên, tổng thống có toàn quyền sử dụng các nhân viên công lực liên bang cho mọi trường hợp. (V.Giang) [kn]