Vũ Ánh: một đời sĩ khí

Phan Thanh Tâm
(Cựu phóng viên VNTTX)

Vũ Ánh gia nhập ngành truyền thông từ thuở mới trên hai mươi trong suốt 11 năm cho đến ngày Saigon bị đổi tên; đã tham dự hành quân với các đơn vị quân đội ở khắp các mặt trận trong bốn vùng chiến thuật; bị Cộng sản bắt tù 13 năm, trong đó có “sáu năm biệt giam; ba muỗng nước; ba muỗng cơm mỗi ngày; cùm chữ U máu mủ ứa cổ chân chỉ vì anh đã dám làm tờ báo chui Họp Ðoàn trong trại tù, nhưng nhà báo Vũ Ánh vẫn “chưa lần lung lay ý chí.”

Ðời Vũ Ánh đúng là “một đời sĩ khí” như bài thơ của bạn tù A20 Nguyễn Thanh Khiết viết vĩnh biệt anh sau khi anh qua đời ngày 14 tháng 3 năm 2014 tại Orange County, California.

Nhờ bài thơ này tôi biết rõ về những thống khổ mà anh đã trải qua trong 13 năm tù tội. Vũ Ánh làm Ðài Phát Thanh Quốc Gia; tuy dân sự nhưng có đi học nhảy dù. Còn tôi làm cho Việt Nam Thông Tấn Xã (VNTTX).

Quen nhau từ lâu nhưng không hề nghe anh kể gì về anh. Bài thơ cho thấy anh đã có “một thời lẫm liệt; trước gông cùm kềm kẹp” trong khi chỉ có “ba lát khoai khô; cõng mấy hạt cơm gạo mốc”; dưới cái nóng Hạ Lào cháy khô thung lũng. Anh lúc nào cũng nghĩ đến “ngọn bút hiên ngang thay làn tên mũi đạn.”

Sau ngày 30 tháng 4, 1975, cả thành phố Saigon như đang bị lột da, tôi gặp anh trong một quán nước. Trao đổi với nhau tin tức về những tổ chức chống Cộng mới nổi lên và tin tức về bạn bè; ai đã đi hay ai còn ở lai. Không bao lâu sau đó tôi nghe tin anh bị bắt. Tôi tìm đường vượt biên. Năm 1992 gặp lại anh ở Washington,D.C. tại nhà một người bạn. Anh vừa qua Mỹ theo diện HO. Hỏi giờ định làm gì? Vẫn nụ cười hiền hòa thay vì tìm một cuộc sống ổn định mà có vài nơi sẵn sàng đón nhận; anh cho biết sẽ qua Cali làm báo vì ở đó có một cộng đồng lớn.

Trong bức thư gửi phóng viên Ngọc Lan, phổ biến trên Ngoc Lan’Blog của báo Người Việt hồi tháng 2 năm 2008, Vũ Ánh viết: “Chú hãnh diện cho 40 năm làm việc trong ngành với biết bao thăng trầm đổi thay.”

Theo anh, không có sự chính trực và ngay thẳng thì chắc anh đã không sống nổi dưới chế độ CS. Anh nói với Ngọc Lan: “Chiến tranh chấm dứt, chú không hề thù hận họ và không chấp nhận kiểu quản lý đất nước trong tình trạng người dân vẫn còn thiếu tự do dân chủ như hiện nay. Chú tranh đấu bằng ngòi bút, nói chuyện phải trái ôn tồn để tìm ra giải pháp chứ không chửi rủa, thù hận và cực đoan.”

Nhận xét về báo chí hải ngoại trong Kỷ Yếu Ðại Hội Truyền Thông Hải Ngoại ở California năm 2003 anh nhận xét: “Ưu tư của phần đông những người làm báo Việt ngữ hiện nay là thị trường và sự mất đoàn kết trong giới làm truyền thông và báo chí. Vẫn chưa thấy mất hẳn những lời cáo buộc có tính chụp mũ và khoác cho người khác áo Cộng Sản một cách vô tội, vẫn chưa xóa sạch được cách viết báo vạch trần đời tư người khác không có bằng chứng rải rác trên một số tờ báo hay đài phát thanh Việt ngữ.”

Vũ Ánh qua đời sau khi cúi gõ những chữ cuối cùng bài “Hà Nội vẫn chưa đủ niềm tin cởi trói báo chí” trưa ngày Thứ Sáu, 14 tháng 3, 2014. Anh đã nằm gục ngay trên bàn viết. Sự ra đi vĩnh viễn của anh cũng như của nhà báo lão thành Sơn Ðiền Nguyễn Viết Khánh năm 2012 và nhà báo Lê Thiệp năm 2013 – ba nhà báo kỳ cựu của truyền thông miền Nam trước 1975 – là những mất mát lớn cho làng truyền thông hải ngoại.