VIENTIANE (NV) – Cuối cùng, các ngoại trưởng của ASEAN cũng ra được một thông cáo chung nhưng thông cáo này không đề cập đến quan điểm của ASEAN đối với phán quyết về Biển Đông.
Hội nghị ngoại trưởng ASEAN lần thứ 49 vừa khai mạc tại Lào hôm 24 tháng 7 và sẽ kéo dài trong ba ngày. Đây là lần đầu tiên ngoại trưởng các quốc gia Đông Nam Á gặp nhau sau khi Tòa Trọng Tài về Luật Biển của Liên Hiệp Quốc công bố phán quyết vụ Philippines kiện yêu sách của Trung Quốc về chủ quyền tại Biển Đông.
Bởi Biển Đông là vấn đề liên quan trực tiếp đến 4/10 thành viên của ASEAN (Việt Nam, Philippines, Malaysia, Brunei), lẽ ra ASEAN sẽ phải nêu “quan điểm chung” về phán quyết vừa kể nhưng căn cứ vào diễn biến của ngày họp đầu tiên, cả giới quan sát thời sự lẫn truyền thông quốc tế cùng nhận định, ASEAN sẽ không thể đưa ra “thông cáo chung,” do Cambodia dứt khoát không đồng ý với đề nghị của Philippines là ASEAN phải nêu “quan điểm chung” đối với phán quyết về Biển Đông.
Vì ASEAN chỉ có thể nêu “quan điểm chung” về một vấn đề nào đó nếu tất cả các thành viên cùng tán thành, thành ra ASEAN sẽ không thể nói gì nếu Cambodia bỏ phiếu chống. Năm 2012, cũng vì bất đồng trong việc nêu “quan điểm chung” về biển Đông, Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN kết thúc mà không phát hành “thông cáo chung” nào. Lúc đó, sự kiện này đã khiến tất cả các thành viên của ASEAN cùng bẽ bàng.
Lần này, diễn biến vừa kể tiếp tục làm sút giảm nghiêm trọng uy tín của ASEAN. Theo giới quan sát thời sự và truyền thông quốc tế thì không đạt được sự đồng thuận trong việc ứng xử với Trung Quốc, ASEAN sẽ khó có thể cùng nhau đối đầu với những thách thức khác vốn rất đa dạng của khu vực Đông Nam Á.
Có một điểm đáng lưu ý là việc ASEAN ủng hộ phán quyết về Biển Đông sẽ nâng trọng lượng của phán quyết này lên nên cả ông John Kerry, ngoại trưởng Hoa Kỳ lẫn ông Vương Nghị, ngoại trưởng Trung Quốc cùng đến Lào để gặp gỡ Ngoại trưởng các quốc gia trong khối ASEAN.
Theo Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ thì sở dĩ ông Kerry tham dự hội nghị ngoại trưởng ASEAN lần thứ 49 là vì Hoa Kỳ mong mỏi ASEAN cùng hành động để có thể giảm nhẹ mức độ căng thẳng ở Biển Đông.
Trong khi đó, ông Lưu Chấn Dân, một thứ trưởng ngoại giao của Trung Cộng lớn tiếng khuyến cáo rằng ASEAN phải cảnh giác, đừng để các thế lực bên ngoài tác động và chi phối. Thậm chí viên thứ trưởng này kêu gọi ASEAN cần chống lại sự can thiệp vào sự hợp tác trong khu vực Đông Nam Á.
Không thể để xảy ra tình trạng kết thúc hội nghị thượng đỉnh mà không có “thông cáo chung” như năm 2012, giờ chót, các Ngoại trưởng của ASEAN đành thỏa hiệp với nhau: Philippines rút yêu cầu nêu “quan điểm chung” đối với phán quyết về Biển Đông. Cambodia gật đầu để “thông cáo chung” ghi rằng: ASEAN lo ngại về những diễn biến gần đây ở Biển Đông đang gây tổn hại niềm tin vào nhau.
“Thông cáo chung” rất chung chung không nhắc gì đến Trung Quốc.
Trung Quốc tiếp tục đạt thêm một chiến thắng nữa trong việc biến Cambodia trở thành tác nhân gây rối nội bộ ASEAN. Gia tăng cả đầu tư lẫn các khoản vay ưu đãi, viện trợ cho Cambodia của Trung Quốc đã giúp Trung Quốc xé rách ASEAN.
Tháng trước, sau hội nghị giữa ASEAN và Trung Quốc, ASEAN phát hành “thông cáo chung” nhấn mạnh rằng các quốc gia Đông Nam Á hết sức lo ngại về các diễn biến tại Biển Đông vì chúng khiến căng thẳng gia tăng căng thẳng và gây nguy hại cho hòa bình cũng như sự ổn định trong khu vực. Tuy nhiên ngay sau đó, ASEAN đã thu hồi “thông cáo chung” này vì Cambodia phản đối! (G.Đ)