Mục này chỉ nhằm giải đáp các thắc mắc về sức khỏe có tính cách tổng quát. Với các vấn đề cụ thể, chi tiết của từng bệnh nhân, xin liên lạc với bác sĩ để được thăm khám trực tiếp. Nhiều thông tin thiết thực và bổ ích khác về sức khỏe cũng được phát trên đài Radio Chuyện Sáng Chủ Nhật ở vùng Orange County, California, vào mỗi sáng Chủ Nhật từ 6 đến 9 giờ, trong chương trình “Câu Chuyện Sức Khỏe Sáng Chủ Nhật.” Nhiều thông tin sức khỏe bổ ích khác cũng có thể tìm thấy trên các website www.nguyentranhoang.com và www.radiochuyensangchunhat.com. Quý vị có thể liên lạc bác sĩ qua email: [email protected] hoặc điện thoại (714) 531-7930.
Bác Sĩ Nguyễn Trần Hoàng
Tóm tắt các kỳ trước:
Suy nghĩ bị méo mó hay rối loạn nhận thức (cognitive distortions) là những mẫu suy nghĩ cường điệu không dựa trên sự thật. Điều này dẫn đến việc ta nhìn nhận những thứ một cách tiêu cực hơn so với thực tế.
Nói cách khác, rối loạn nhận thức là khi tâm trí của ta thuyết phục ta tin vào những điều tiêu cực không hoàn toàn đúng sự thật, về chính ta và thế giới xung quanh ta.
Suy nghĩ của chúng ta ảnh hưởng rất lớn đến cảm xúc và hành vi của chúng ta. Khi cho, (chấp) rằng những suy nghĩ tiêu cực này là sự thật, ta có thể hành xử dựa trên giả định sai lầm.
Sau đây là một số dạng suy nghĩ bị méo mó (cognitive distortions) thường gặp:
-Lọc thông tin
-Cực đoan hóa
-Khái quát hóa quá mức
-Giảm giá những điều tích cực
-Rút ra kết luận quá sớm
-Phóng đại hóa vấn đề
-Cá nhân hóa quá mức
-Giả định sai lầm về việc kiểm soát
-Định kiến về sự công bằng
-”Nên phải”
-Lý do cảm xúc
-Giả định thay đổi
-Gán nhãn, “chụp mũ”
-”Luôn luôn đúng”
Lọc thông tin (Filtering): tập trung vào chi tiết tiêu cực và bỏ qua tất cả các thông tin tích cực. Giống như nhìn qua cửa sổ dơ bẩn, chỉ cho ta thấy một phần ánh sáng và chặn đi phần (tươi sáng) còn lại.
Polarization (tư duy định kiến, cực đoan): Là một dạng tư duy méo mó, khi mà một người chỉ suy nghĩ theo hai phía tuyệt đối, đen hoặc trắng, và không chấp nhận được những giá trị trung gian hay màu xám trong cuộc sống. Điều này dẫn đến cái nhìn sai lệch về thế giới xung quanh và những sự kiện trong cuộc sống, khiến cho người bị ảnh hưởng của tư duy định kiến gặp khó khăn trong việc giữ động lực, giữ lòng tự tin và duy trì mục tiêu dài hạn.
Khái quát hóa quá mức (overgeneralization)
Khái quát hóa quá mức là xây dựng các phổ quát rộng dựa trên bằng chứng hạn chế hoặc một sự kiện duy nhất. Điều này xảy ra khi ta lấy một kinh nghiệm tiêu cực hoặc một thông tin duy nhất và áp dụng nó vào tất cả các tình huống tương tự, liên quan đến người hoặc khía cạnh của cuộc sống của mình.
Khi khái quát hóa quá mức, ta thường bỏ qua những sự khác biệt và biến thể tồn tại trong các tình huống khác nhau. Ta lấy một kết quả tiêu cực hoặc một trường hợp cụ thể và kết luận rằng nó đại diện cho một mẫu luôn xảy ra. Ví dụ, nếu khi trượt môn toán, ta có thể nghĩ, “Tôi rất tệ ở toán. Tôi sẽ không bao giờ giỏi bất kỳ môn học nào.” Trong trường hợp này, ta mở rộng kinh nghiệm tiêu cực của việc trượt môn toán để suy ra rằng ta sẽ thất bại ở tất cả các môn học.
Giảm giá trị những điều tích cực
Giảm giá trị những điều tích cực (discounting the positive) là một thiên hướng tư duy sai lệch, khi ta có xu hướng coi thường, lờ đi, hoặc đánh giá thấp các trải nghiệm, sự kiện hoặc khía cạnh tích cực trong cuộc sống của mình. Điều này có nghĩa là ngay cả khi có những điều tốt đẹp xảy ra, ta thường coi nhẹ ý nghĩa của chúng hoặc quy cho chúng là do các yếu tố bên ngoài thay vì nhận ra chúng là những thành tựu hoặc trải nghiệm tích cực.
Cơ bản, việc giảm giá những điều tích cực là việc coi nhẹ hoặc không đặt mức độ quan trọng đúng mức vào các khía cạnh tích cực của cuộc sống trong khi tập trung nhiều hơn vào các khía cạnh hoặc trải nghiệm tiêu cực.
Việc chỉ trích người khác hoặc những điều ngay như chúng là dễ dàng vô tận so với việc đánh giá và trân trọng con người hoặc những điều một cách đúng như chúng đang tồn tại. Là con người, chúng ta có xu hướng tìm lỗi và thất vọng trong cả những dịp hạnh phúc nhất. Ví dụ, hãy tưởng tượng bạn có bữa tối tại một nhà hàng đẹp với người thân yêu. Ngay cả khi đồ ăn hoàn hảo, bạn vẫn có thể nghĩ rằng nó mất quá lâu để nấu hoặc nhân viên phục vụ không chăm sóc đủ tốt. Ở công việc hoặc trong các mối quan hệ của bạn, dễ dàng nhớ về những khuyết điểm của mình hơn là suy nghĩ về những phẩm chất tích cực của mình.
Làm sao để vượt qua thói quen suy nghĩ xem nhẹ, giảm giá trị những điều tích cực
Việc xem nhẹ những điều tích cực là một thói quen bỏ qua thành công và điểm mạnh của chúng ta trong khi tập trung vào những gì chúng ta coi là điểm yếu và thất bại. Trong tâm trí chúng ta, nếu một điều gì đó không hoàn hảo, ta mặc định là nó bị lỗi. Vì hoàn hảo hiếm khi tồn tại trong thế giới của chúng ta, hầu như mọi thứ đều bị coi là thất bại hoặc có khuyết điểm nào đó. Do đó, vì hoàn hảo không thể đạt được, chúng ta có thể có khuynh hướng bi quan vì đã quá khe khắt với mình và tự cho mình là một người thất bại, thay vì nhìn một bức tranh với những thành công, từ những gì (dù) nhỏ nhặt đã đạt được, để thưởng thức sự trải nghiệm trên từng bước nhỏ, trên hành trình cuộc sống, tự tin, vững vàng, lạc quan bước tiếp (cho vững, chắc) từng bước (nhỏ, ngắn) kế tiếp.
Điều gì xảy ra khi chúng ta không đánh giá đúng mức những điều tích cực trong cuộc sống của chính mình? Có rất nhiều tác động phụ có thể rất khủng khiếp, thay đổi hoàn toàn cuộc sống, cảm nhận về cuộc sống của mình và người xung quanh, như cảm giác tự ti, thiếu tự tin, trầm cảm, mất năng lượng và nhiều sự trì hoãn. Không có gì là đẹp trong cuộc đời cả!
Nếu cái góc nhìn mà chúng ta nhìn thế giới được lập trình để chỉ nhìn thấy điều tiêu cực, thì không có gì ngạc nhiên nếu chúng ta chỉ nhìn thấy điều tiêu cực. Nếu những người trong cuộc sống của chúng ta cố gắng chúc mừng chúng ta về điều gì đó, chúng ta có xu hướng bỏ qua nó. Nếu họ muốn giúp chúng ta ăn mừng thành công, chúng ta cảm thấy ngại và giảm giá trị hoặc đánh giá thấp nó. Chúng ta đi quanh thế giới với phản ứng “đúng nhưng…” với mọi thứ. Khi chúng ta “đúng nhưng…” mọi thứ, chúng ta từ chối niềm vui của việc tận hưởng thành công của chúng ta trong khi cũng từ chối niềm vui của những người trong cuộc sống của chúng ta khi họ tặng chúng ta lời khen ngợi và lời chúc tốt đẹp.
Vậy làm sao để thoát khỏi cái bẫy mà chúng ta tự đặt cho bản thân?
Thói quen có thể thay đổi. Chúng có thể bị loại bỏ và thay thế bằng thói quen mới! Đó là tin vui! Dù không phải dễ dàng để thay đổi.
Một điều cần nhớ về công việc này là ta có thể có suy nghĩ tích cực về nó và mong đợi nó, hoặc có suy nghĩ tiêu cực về nó và sợ nó. Nếu sợ nó, công việc sẽ khó khăn. Nếu mong đợi nó, công việc sẽ là nguồn niềm vui và ta sẽ tự động thúc đẩy mình để tiếp tục. Sự lựa chọn là của chính mình.
Xác định vấn đề
Ví dụ, ta có thể nhận ra rằng ta không thể chấp nhận lời khen. Đó là vấn đề. Nhận ra cách ta làm điều đó.
Ta có thể giảm giá trị lời khen bằng cách nói: “Cảm ơn, nhưng…” và tạo ra một cái cớ. Hỏi bản thân, “Đằng sau điều này là gì?” Có thể ta không cảm thấy xứng đáng với lời khen hoặc ta xấu hổ vì được chú ý. Có thể ta sợ kỳ vọng trong tương lai nếu ta chấp nhận lời khen. Nhận thức này quan trọng. Nếu không biết tại sao ta tự phá hoại bản thân, thì khó để thay đổi phản ứng của ta .
-Xác định những gợn sóng kích hoạt ta. (Ai đó khen ngợi hoặc chúc mừng.)
-Xác định nơi ta muốn đạt được với vấn đề đó. (Tôi muốn có thể chấp nhận lời khen một cách tự nhiên.)
-Hình dung giải pháp. Hãy tưởng tượng bản thân ta chấp nhận lời khen một cách tự nhiên. (Tôi sẽ cười và đơn giản nói: “Cảm ơn bạn.”)
-Tạo chiến lược của mình. (Lần sau khi tôi cảm thấy muốn giảm giá trị lời khen của ai đó, tôi sẽ nói “DỪNG!” trong đầu và thay vào đó nói “Cảm ơn bạn.”)
Bước này quan trọng. Đừng để cho bản thân có cơ hội tranh luận với bản thân. Hãy coi mình là người chấp nhận lời khen một cách tự nhiên và chỉ cần nói “Cảm ơn” là đủ. Hạn chế cho bản thân không có nhiều lời giải thích. Chỉ cần nói “Cảm ơn.” Đó là tất cả! Ta có thể thêm nhiều hơn sau này, nhưng giữ nó đơn giản ngay bây giờ. Càng đơn giản, càng dễ nhớ ngay lập tức và có thể thực hiện ý định của ta.
-Kỷ niệm thành công của ta! Hãy cho mình một khoảnh khắc để cảm nhận niềm vui của việc chấp nhận lời khen mà không giảm giá trị nó. Hãy cho phép mình thực sự nhận lời khen và nhận ra rằng điều này là quan trọng. Quan trọng cho mình cảm thấy được xác nhận và quan trọng cho những người khác cảm thấy vui khi họ công nhận ta. Ban đầu, điều này có thể không thoải mái, nhưng hãy làm điều đó. Sớm thôi, ta sẽ có thể cảm nhận được sự ấm áp mà sự đánh giá của ai đó mang lại!
Ta đã từ chối những lời khen nào của chính mình? Hãy dành một chút thời gian để suy nghĩ về những điểm mạnh và thành tựu của ta. Đừng sợ những điều tuyệt vời mà ta đã làm! Ta không cần phô trương chúng trước mọi người, nhưng nên cho phép mình tự hào về những khả năng tốt nhất của mình. Và nếu công việc tốt của ta tạo ra kỳ vọng từ phía người khác, hãy tiến lên với sự tự tin rằng ta có thể đối mặt với bất cứ điều gì cuộc sống đưa ra. Khi tìm kiếm những điều tích cực, đừng ngạc nhiên khi ta bắt đầu tìm thấy chúng!
Thay đổi suy nghĩ và ta sẽ thay đổi cuộc sống của mình!
Câu chuyện (thần tiên) hôm nay
Thanh, là một thanh niên khỏe mạnh sống trong một ngôi làng nhỏ với những ngôi nhà nhỏ xinh và cánh đồng xanh mướt. Tuy nhiên, Thanh luôn có thói quen coi nhẹ những điều tích cực trong cuộc sống. Anh ta tập trung vào những thất bại nhỏ, những ngày mưa và những khó khăn mà anh ta gặp phải.
Một ngày, Thanh gặp một người bạn tên là Hạnh, người luôn tràn đầy năng lượng tích cực và niềm tin. Hạnh nhận ra tâm trạng buồn của Thanh và quyết định giúp anh thay đổi suy nghĩ.
Hạnh mời Thanh đi dạo trong cánh đồng, ngắm nhìn những bông hoa đầy màu sắc và nghe tiếng chim hót vui tươi. Hạnh nhắc Thanh rằng cuộc sống có nhiều điều đáng yêu và tuyệt vời, chỉ cần chúng ta dừng lại và tận hưởng chúng.
Thanh ban đầu khá khó chịu vì không quen với suy nghĩ lạc quan. Nhưng dần dần, anh bắt đầu nhận ra rằng có nhiều điều tích cực trong cuộc sống mà anh đã bỏ qua. Anh nhìn thấy tình yêu của gia đình và bạn bè xung quanh, những niềm vui nhỏ nhặt hàng ngày và cả những cơ hội để học hỏi và phát triển.
Qua thời gian, Thanh thay đổi một cách kỳ diệu. Anh không còn tập trung vào những điều tiêu cực mà thay vào đó, anh tìm niềm vui và ý nghĩa trong những điều tích cực xảy ra xung quanh mình. Anh học cách cảm ơn mọi điều nhỏ bé trong cuộc sống, từ những bữa ăn ngon lành cho đến những cuộc gặp gỡ vui vẻ.
Cuối cùng, Thanh trở thành một người lạc quan, yêu đời và biết ơn. Anh chia sẻ niềm vui và tích cực của mình với mọi người xung quanh và truyền cảm hứng cho những người khác để họ cũng có thể tìm thấy niềm vui trong cuộc sống.
Từ đó, không chỉ Thanh mà cả ngôi làng trở nên sáng sủa và hạnh phúc hơn. Mọi người học cách tận hưởng những điều tích cực và trân trọng những niềm vui nhỏ trong cuộc sống hàng ngày. Với sự thay đổi này, ngôi làng trở thành một cộng đồng hạnh phúc, nơi mọi người cùng chia sẻ niềm vui và yêu thương lẫn nhau.
Câu chuyện về Thanh nhắc nhở chúng ta rằng, dù cuộc sống có thể có những khó khăn, nhưng nếu chúng ta tìm thấy niềm vui và biết cảm ơn những điều tích cực, chúng ta sẽ trở nên hạnh phúc hơn và tạo nên một cuộc sống tốt đẹp hơn.
