Thursday, March 28, 2024

Cá nục kho cà

Tạ Phong Tần

Trước năm 1975, cha mẹ tôi vốn ăn uống sinh hoạt như phần lớn người Hoa Triều Châu ở Bạc Liêu, tức là ít khi động đến cá biển lắm. Nhưng sau năm 1975 thì người có tiền kiếm đủ mọi cách vượt biên để chạy trốn Cộng Sản, người không tiền đành ở lại cam chịu cuộc sống đói rách, thiếu thốn trăm bề. Thời đó dân chúng thường cải biên các khẩu hiệu viết trên tường nhà hợp tác xã: “Đả đảo Nguyễn Văn Thiệu muốn gì có nấy/ Hoan hô Hồ Chí Minh mua đinh phải xin giấy.” Con heo, con gà nuôi được phải bán giá rẻ mạt cho hợp tác xã, ai không bán mà tự ý làm thịt bán riêng thì kêu là bán đồ lậu, bị cảnh sát kinh tế “truy sát” rầm rầm. Tôi còn nhớ, cảnh sát kinh tế thời đó chỉ có rình mò bắt thịt heo lậu chở dưới sông, bắt đường lậu, xi măng lậu, gạo lậu…

Vùng biển bán đảo Cà Mau dân chuyên nghề đánh bắt hải sản biển và trồng lúa, các chợ thời gian này bán phần lớn là cá, nhiều nhất là cá nục, cá phèn, cá lạc, cá mồng gà… là những thứ cá nhỏ, không ngon lắm nên giá bán cá rẻ. Ngày nào các chợ cũng đều có bán cá nục tươi, cá nục trở thành món ăn thường xuyên của những gia đình nghèo ở xứ này. Sau này, tôi mới biết cá biển xứ này đâu chỉ là mấy con cá “sơ sinh” nục, phèn, lạc, mồng gà, cá khoai… mà còn có nhiều loại cá lớn và ngon khác, không hiểu sao không thấy ai bán. Hay là tàu đánh cá vô bờ cá lớn và ngon thì phải “cống nạp” hết rồi?

Gần như bữa cơm gia đình người dân ở đây quanh đi quẩn lại chỉ có cá nục, cá phèn, cá lạc, cá khoai. “Cái khó ló cái khôn,” người dân quê cũng nghĩ cách làm sao chế biến món cá rẻ tiền, nhiều mùi tanh này trở thành món ăn ngon miệng và bớt đi mùi tanh rất nhiều.

Phổ biến nhất là làm món cá nục kho với cà chua. Cá nục có hai loại: Cá nục mỡ và cá nục chuối. Cá nục mỡ thân dẹp, màu hơi trắng. Cá nục chuối thân tròn như trái chuối xiêm, da đen hơn. Cá nục chuối ngon hơn cá nục mỡ, thịt chắc hơn, bùi hơn, ngọt hơn, cái gan cá bự và ăn rất béo. Cá nục mỡ gan cá nhỏ, khi làm cá bỏ hết bộ lòng đi, không lấy gan.

Cá mua về cạo rửa thiệt sạch, nhất là rửa cho sạch cục máu trong bụng cá sát với xương sống, rửa không sạch chỗ máu này cá sẽ rất tanh. Rửa rồi lấy muối bọt chà xát trong ngoài con cá thêm lần nữa cho thiệt sạch xong rửa lại nước lã rồi để vô rổ cho ráo nước. Cá lớn cắt thành khúc dài khoảng ba phân, cá nhỏ cứ để nguyên con.

Củ tỏi khô lột vỏ bằm nhỏ khoảng một muỗng cà phê. Lấy chừng chục củ hành tím lột vỏ, rửa sạch, một nửa xắt nhỏ như tỏi, một nửa cắt khoanh để riêng. Ớt sừng trâu chín mổ ruột bỏ hột, cắt lát dài. Ai thích ăn cay thì cho ớt nhiều nhiều hơn.

Cà chua loại vừa chín tới còn một chút vị chua chua thì mới ngon, nấu chín không bị rã, chín quá cà ngọt mà thiếu vị chua, lại bở, khi kho bị rã bành tô trong nồi kho không ngon. Lựa trái cà nhỏ cỡ trái chanh vườn, rửa sạch cắt theo chiều dọc làm bốn miếng.

Lấy cái chảo bắc lên bếp, cho vô ít dầu ăn hoặc mỡ heo, chờ dầu (mỡ) sôi lên cho cá vô chiên sơ qua cho hai mặt cá vàng đều thì vớt ra để vô rổ tre hay lót giấy thấm cho cá khô hết dầu.

Cá kho xong còn nóng hôi hổi múc ra chấm rau muống luộc hay rau xà lách sống là ngon nhứt. (Hình: daubepgiadinh.vn)

Lấy cái nồi bắc lên bếp, cho dầu ăn (mỡ) vô sôi lên thì đổ tỏi, hành bằm nhỏ vô phi vàng cho thơm rồi đổ cà chua vô xào, đến khi thấy cà mềm thì cho thêm nước mắm, muối, hạt nêm, đường, bột ngọt cho vừa ăn theo khẩu vị. Xào tiếp trong khoảng mười phút rồi đổ cà xào ra cái tô lớn.

Xếp cá từng lớp vô cái nồi đó, xong đổ cà xào trở vô lên trên, thêm ớt và củ hành cắt miếng lên trên nữa rồi cho lửa lớn lên cho cá sôi lên, để lửa riu riu cho cá thấm gia vị. Nếu thấy nước ít quá không đủ xâm xấp để thấm vô con cá phía trên thì thêm nước mắm và nước lã vô. Khi cá sôi thì hớt bọt trong nồi cho sạch. Hành lá cắt khúc khoảng hai phân cho vô thêm phía trên để khi ăn có mùi vị thơm ngon hơn. Muốn có nhiều nước hơn để làm nước sốt chấm rau thì thêm nước lã, nước mắm, bột ngọt, gia vị tùy ý, sao cho vừa miệng người ăn là được.

Cá nục kho cà thường kho hơi mằn mặn thôi, không mặn quá thấm vô miếng cà quá mặn ăn mất ngon. Kho làm sao mà miếng cà ăn vô vẫn có vị chua, vị ngọt, vị mặn vừa phải là đạt yêu cầu. Cá kho xong còn nóng hôi hổi múc ra chấm rau muống luộc hay rau xà lách sống là ngon nhứt. Ăn lúc còn nóng thì cá thơm chớ không tanh, nếu ăn không hết để nguội muốn ăn nữa phải hâm lại cho thiệt nóng mới ăn tiếp. Không có rau xà lách thì chấm với bất cứ loại rau đồng nào thường dùng để ăn sống cũng được luôn.

Ngày đó, con cá nục thì nhỏ, cà chua thì cũng nhỏ, dầu mỡ, gia vị khan hiếm, phải kho hơi mặn để ăn được lâu hai ba ngày. Có khi chỉ ăn có một miếng cà chua cho một bữa cơm. Bây giờ, không cần phải kho cá nục mặn như vậy, kho lờ lợ thôi để thưởng thức cái vị ngon ngọt, vị bùi, vị béo tự nhiên của con cá nục.

Có lần, tôi mua cá nục tươi ở chợ về, nhìn con cá đen bóng, mang cá còn đỏ ối tưởng đâu cá ngon. Khi làm xong nấu lên thì ôi thôi, nó bốc mùi phân urê khai không chịu nổi, ăn không được. Đem cá kho cho con chó trong nhà ăn nó cũng chê không ăn. Hóa ra là để giữ cho con cá nhìn thấy tươi lâu, người bán không giữ tươi bằng cách  ướp nước đá tốn nhiều tiền mua đá mà ướp phân urê cho nó rẻ tiền. Điều nguy hiểm là cá ướp phân urê nó không hề có mùi phân urê lúc con cá còn sống, khi nấu chín nó mới bốc mùi khai. Đúng là “quân ta giết quân mình.” Từ đó về sau tôi tởn không dám mua cá biển tươi nữa.

Các chợ bình dân ở Sài Gòn có bán cá nục hấp đựng trong giỏ tre. Mỗi giỏ từ ba đến năm con tùy cá lớn hay cá nhỏ, giá bán các giỏ cá bằng nhau từ năm ngàn đến mười ngàn đồng một giỏ. Lựa mua cá nục chuối hấp sẵn đem về trụng sơ qua nước sôi, để ráo rồi chiên lại, cách làm như ở trên là ăn được, ngon không kém cá tươi. Cá hấp này là cá tươi từ tàu đánh cá mới đem lên thì chủ tàu cân bán cho chủ cá hấp, hấp luôn tại chỗ, không đem vô các chợ trong bờ bán nên không cần phải ướp phân urê để làm màu cho cá tươi. Cho nên, mua cá hấp này ăn tuy là không tươi nhưng là cá tươi, mua cá tươi trong chợ nhìn thấy là cá tươi nhưng lại là cá không tươi, ăn không được hoặc ăn vô nhiễm độc phân urê.

Chợ bên Nam Cali có bán cá nục Mỹ đông lạnh, cứ ăn cá Mỹ cho nó lành. Cà chua bên này không được chua, kho vô cho có màu mè đẹp mắt, lúc nào ăn múc cá kho ra dĩa sâu lòng, cho thêm một chút me chín dầm vô để lấy vị chua thì cũng ngon quá là ngon. Ăn cá nục kho cà với cơm nóng, rau xà lách sống hay rau cần nước chấm nước sốt cá nữa, rẻ tiền nhưng đâu kém món mắc tiền. Quan trọng là biết cách làm, siêng siêng một chút thì có món ăn vừa miệng. Ăn hàng ăn quán hoài nó chán chết cha luôn. (Tạ Phong Tần)

Mời độc giả xem chương trình dạy nấu ăn “Cách làm bánh chuối nướng”

CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM

MỚI CẬP NHẬT