Tìm hiểu thêm về thủ tục ‘giải quyết di sản’

Luật Sư tại California và Washington. Luật Sư LyLy Nguyễn chuyên về Luật Khánh Tận Chương 7, 13 cho cá nhân và cơ sở thương mại, xóa hết các loại nợ, tranh tụng trước Tòa Khánh Tận và khai phá sản hủy bỏ nợ thuế. Về Hoạch Định Tài Sản, Luật Sư LyLy chuyên thảo Di Chúc và Tín Mục (trust), ủy quyền điều hành tất cả tài sản, dặn dò săn sóc y tế khi bất lực và hoạch định kế nghiệp. Về Luật Thuế, Luật Sư LyLy đại diện cho thân chủ trường hợp bị kiểm thuế, xin ngưng tịch thâu tài sản vì thiếu thuế, đại diện biện hộ trước Tòa Án Thuế và điều đình xin giảm nợ thuế. Về Luật Thương Mại, Luật Sư LyLy giúp thành lập công ty và tổ hợp hùn hạp. Ngoài ra Luật Sư LyLy còn rất giàu kinh nghiệm về thuế lợi tức cá nhân, thuế trả nhân công, thuế mua bán và thuế tài sản ở hai cấp liên bang và tiểu bang. Nếu cần tham khảo riêng xin liên lạc với Luật Sư LyLy Nguyễn tại văn phòng ở 10221 Slater Avenue, Suite 216, Fountain Valley, California 92708. Điện thoại: (714) 531-7080, website: www.lylylaw.com

Giả sử quí vị quyết định chọn thủ tục “giải quyết di sản” (probate) để thanh toán gia tài thì việc đầu tiên là ủy thác một nhân vật tín cẩn làm người chấp hành di chúc (executor). Nhiều vị muốn biết sau này khi mình chết rồi thì mọi việc ra sao. Bài này trình bày những diễn tiến mà người chấp hành sẽ phải trải qua.

Mở gia tài (Open the estate):

Ngay sau cái chết của chủ nhân gia tài, công việc đầu tiên của người chấp hành là nộp ngay cho tòa án sở tại bản chính của di chúc để tòa thụ lý; đây chính là tòa án quận hạt (county court) nơi người chết cư ngụ. Tại vài tiểu bang còn cần chứng minh di chúc hợp lệ trước một cuộc tuyên phán ngắn. Thường đây là thông lệ nhưng lỡ có khiếu nại – nghĩa là có người đòi đối chất tính chất hợp lệ của di chúc, hoặc đây là chúc thư sau cùng của người quá cố, hoặc trong di chúc có điều khoản phức tạp rắc rối thì phải cần đến luật sư đứng ra giải quyết. Tại nhiều tiểu bang khác tòa án di sản bắt buộc có luật sư đại diện ra hầu tòa.

Để “mở gia tài” người chấp hành di chúc nộp một vài loại mẫu để thông báo cho tòa án và các thành phần liên hệ biết về cái chết của chủ nhân di sản. Trong giai đoạn này tùy theo luật tiểu bang, người chấp hành sẽ chọn một trong các loại thủ tục “giải quyết di sản” khác nhau thí dụ như có giám sát, không giám sát hoặc di sản nhỏ. Quyết định này rất quan trọng vì vậy cần hội ý luật sư cho ý kiến nên hay không nên chọn cho mỗi loại.

Thu thập gia tài (Collecting the estate assets):

Giai đoạn kế tiếp là kiểm kê tất cả của cải người chết để lại. Nếu trước đó chủ nhân lập sẵn danh sách mọi mục thì người chấp hành sẽ khỏe khoắn vì đỡ hao tốn tiền bạc lẫn thời giờ trong việc truy lục di sản. Lúc này sự giúp đỡ của luật sư rất cần thiết trong việc phân biệt những gì phải đem ra tòa giải quyết hay không.

Giả sử mọi vật đều hoàn toàn thuộc chủ quyền riêng của người chết, những món qua thủ tục “giải quyết di sản” của tòa án thí dụ như cổ phiếu (stocks) và công khố phiếu (bonds) thì trị giá sẽ tính theo giá chính thức vào ngày chết. Tương tự những trương mục ngân hàng cũng sẽ kết toán ngay ngày chết. Giá trị của các của cải dưới hình thức khác thí dụ như bất động sản, đồ cổ, đồ sưu tập hay các tác phẩm nghệ thuật thì phải cần đến chuyên viên định giá nhà nghề.

Điều hành gia tài (Managing the estate’s assets):

Nếu người quá cố là sở hữu chủ một nghiệp vụ hay một bất động sản đang sinh lợi hay đang có trong tay một số cổ phiếu hay công khố phiếu, thì người chấp hành phải có trách nhiệm điều hành kế tục các di sản đó. Vì vậy trong di chúc phải ghi rõ người chấp hành được quyền hạn giữ lại một vài loại của cải trong di sản, quyền tiếp tục điều hành cơ nghiệp, quyền mua bán bất động sản, quyền vay mượn tiền bạc và quyền khai thuế sao cho có lợi. Tất cả mọi quyết định này đều mang tầm cỡ hợp pháp quan trọng, do đó người chấp hành hẳn phải dùng đến luật sư để cố vấn pháp luật.

Tuy vậy không hẳn mọi mục đều bắt buộc phải qua thủ tục “giải quyết di sản”. Dưới dây là một phần danh sách các món không lệ thuộc vào di chúc:

-Tài sản đặt trong tín mục (a trust).

-Tài sản có liên chủ quyền (joint tenancy), tuy nhiên không phải là tài sản cộng đồng (community property)

-Tiền bảo hiểm nhân thọ bồi thường khi chết, tiền trợ cấp của chính phủ, các khoản phúc lợi nhân viên (employee benefits) do sở làm cung cấp dưới các khế ước riêng biệt.

-Tài sản trước khi chết đã tặng cho người khác.

-Các trương mục tiền bồi thường chỉ trả vào lúc chết (Pay-on-death account)

-Trương mục hưu trí có chỉ định tên người thụ hưởng.

-Trước bạ nhà đất sang tên thừa kế khi chết (Transfer-on-death beneficiary deeds)

-Trước bạ nhà đất cho tài sản giữ lại lúc sinh thời (Deeds with reserved life estates)

Thanh toán thuế má (Handling taxes):

Người chấp hành di chúc phải thông báo cho cơ quan thuế vụ liên bang IRS biết mình được ủy thác nhiệm vụ chấp hành “giải quyết di sản” bằng cách gửi một mẫu đơn để xin số nhận dạng thuế (taxpayer ID) riêng rẽ dùng trong việc khai thuế gia tài. Người này phải nộp đơn thanh toán thuế gia tài liên bang (federal estate tax) nếu tổng số tài sản trị giá vượt hơn mức giới hạn miễn trừ qui định ($11,180,000 cho 2018 và $11,400,000 cho 2019). Đồng thời cũng còn phải khai thuế tiểu bang dù đôi khi chỉ là gia tài cỡ nhỏ.

Đồng thời người chấp hành di chúc cũng còn phải nộp tờ khai thuế lợi tức cá nhân của người chết bao gồm những gì người ấy kiếm được trong năm thuế cuối cùng. Tờ khai thuế này (Form 1040) phải khai trước ngày 16 tháng 4 của năm sau khi qua đời ngoại trừ trường hợp xin gia hạn. Mặt khác phải nộp tờ khai thuế di sản bao gồm lợi tức thâu được trong thời gian tiếp tục điều hành những gì để lại thí dụ như tiền lãi, tiền bản quyền, tiền bán bất động sản, vv… Dĩ nhiên mọi khoản nợ thuế phải trả trước khi phân phối tiền bạc cho các người thụ hưởng. Người chấp hành phải quyết định nhiều lần về việc làm cách nào trả thuế, khi nào trả; và trong số đó có nhiều quyết định hiển nhiên ảnh hưởng quan trọng đến số tiền thuế phải đóng.

Đóng gia tài (Closing the estate):

Bước này thay đổi theo luật từng tiểu bang, nhưng nói chung gồm việc nộp cho tòa án vài mẫu đơn khác nhau. Những mẫu đơn này bắt buộc người chấp hành di chúc phải chứng minh rằng: (1) đã thông báo kịp thời về cái chết của người chủ gia tài đến tất cả mọi thành phần liên quan kể cả các chủ nợ, (2) thời gian do tòa án ấn định cho mọi thành phần liên hệ đầy đủ thời giờ khiếu nại nay đã qua đi, và (3) tất cả những đòi hỏi hợp lệ kể cả nợ thuế đã được trả xong. Ngoài ra còn phải lập một bản “kết toán chung cuộc” bao gồm tổng cộng tất cả di sản trừ mọi chi phí. Cuối cùng bản kết toán phải nêu rõ ràng số tiền còn lại phân chia cho các thừa kế hưởng thụ mỗi người được bao nhiêu.

Phân phối di sản (Distributing the assets):

Mặc dù luật tiểu bang đều khác nhau về chi tiết, nhưng đều có đường hướng chung là tất cả gia tài không được đem phát cho thụ hưởng trước khi được tòa án chấp thuận những đơn từ của người chấp hành nộp cho tòa liên quan đến tài sản, khiếu nại, thuế hay những đề mục khác như đề cập ở trên. Tại nhiều tiểu bang tòa cho phép trích một phần di sản phân phối tạm cho gia đình người quá cố để có tiền sinh sống trước giai đoạn giải quyết cuối cùng. Nhờ vậy thân nhân còn lại có thể tránh được mưu sinh khó khăn trong cuộc sống.

Thủ tục “giải quyết di sản” tuy có vẻ thông lệ nhưng cũng có thể vấp nhiều vấn đề pháp lý hóc búa cần phải có ngay luật sư trợ giúp giải quyết. Những trở ngại này có thể xẩy ra dưới nhiều hình thức ra ngoài khuôn khổ những gì đã đề cập trước đây thí dụ như:

-Người chấp hành phải đóng tiền thế chân do đó nên kiểm điểm di chúc có khoản nào ghi miễn tiền thế chân hay không?

-Cách thông báo về cái chết của người chủ gia tài sao cho chứng minh được rằng mọi thành phần liên hệ đều đã nhận thông báo.

-Quyền khiếu nại của người hôn phối. Luật tiểu bang thường cho vợ hoặc chồng của người quá cố được hưởng một số phần trăm gia tài để lại. Do đó nếu di chúc không cho người này phần nào thì tòa vẫn cấp cho số phần trăm pháp định bất kể di chúc viết ra sao.

-Gia cư của gia đình người chết thông thường được bảo vệ tránh chủ nợ, tại một vài tiểu bang điều này có thể trở thành vấn đề thưa kiện rắc rối.

-Bất động sản tọa lạc ngoài tiểu bang không bao gồm trong “thủ tục giải quyết” di chúc của tòa địa phương, do đó cần phải khai xin “giải quyết di sản” phụ thuộc tại các nơi đó.

-Các thừa kế tranh chấp kiện thưa lẫn nhau.

-Các chủ nợ khiếu nại và tranh tụng.

Cũng như thường lệ người viết xin xác nhận nội dung của những loạt bài tìm hiểu luật pháp này chỉ có mục đích sử dụng với tính cách thông tin (information) giúp quí độc giả một vài kiến thức tổng quát về luật pháp Hoa Kỳ mà thôi và không thể coi như liên hệ của luật sư với thân chủ (attorney-client relationship). Do đó nếu có vấn đề liên quan đến luật, quí độc giả vẫn cần thảo luận với một luật sư chuyên môn về trường hợp của quí vị. (Luật Sư LyLy Nguyễn)