Năm 1963 bài vọng cổ “Sầu Vương Ý Nhạc” của Viễn Châu ra đời không những đã gieo niềm cảm xúc cho giới cổ nhạc đờn ca tài tử, mà còn lan rộng ngoài xã hội nhân gian, nhất là những người mua bán ngược xuôi miền Tây và hành khách đi xe đò có dịp ngang qua cầu Bến Lức.
Người ta hình dung lại cảnh một em bé dắt ông lão tật nguyền đi đờn ca ăn xin, một hình ảnh rất thường thấy ở bến xe, bến đò. Em bé cất tiếng hát nghe buồn thảm não, và ai cũng lặng im lắng nghe.
Ðiều mà chúng tôi muốn nói ở đây là hầu như bài vọng cổ nào, tuồng cải lương nào mà soạn giả dựa vào địa danh có thật ở các địa phương miền Nam là được khán giả mến chuộng và nổi tiếng với thời gian. Chẳng hạn như sáu câu vọng cổ “Tình Anh Bán Chiếu” nổi tiếng một phần là nhờ địa danh sông Phụng Hiệp, vàm kinh Ngã Bảy, Cần Thơ được đề cập trong lời ca.
Người ta còn nhớ đầu thập niên 1960 khi vở tuồng “Áo Cưới Trước Cổng Chùa” của soạn giả Kiên Giang-Hà Huy Hà được trực tiếp truyền thanh buổi tối Thứ Bảy trên làn sóng phát thanh đài Sài Gòn, thì sáng ra Chủ Nhật ở các chợ miền Tây thiên hạ xôn xao bàn tán.
Ðặc biệt là ở Hà Tiên, nơi có ngôi chùa cổ Phù Dung Tự được dựng lên trong tuồng hát. Bà con đổ xô đến chùa suốt ngày để hỏi thăm về tình tiết câu chuyện. Các câu hỏi nhiều nhất là “chiếc áo cưới trước cổng chùa năm nọ các thầy còn giữ ở đây không?” Hoặc là “chiếc lu nhốt nàng Xuân Tự ở đâu thầy dẫn tôi đi coi…”
Dĩ nhiên là các thầy ở chùa Phù Dung thuộc thế hệ sau này mù tịt chẳng biết gì cả, vị sư trụ trì đã trả lời rằng chuyện lâu quá mấy trăm năm nên giờ đây không còn thấy vết tích gì.
Dưới đây là bài vọng cổ “Sầu Vương Ý Nhạc” của soạn giả Viễn Châu:
Thơ:
Em ở nơi nào em ở đâu,
Lời ca tức tưởi giữa cung sầu.
Quê nghèo áo nhuộm màu sương gió,
Một kiếp phong trần mấy biển dâu.
Nói lối:
Xe dừng lại bên kia cầu Bến Lức,
Nhạc ai làm ray rứt cõi lòng ta,
Họ không là những nhạc sĩ tài hoa,
Nhưng đời gian khổ là bài ca đầy nước mắt.
Vọng cổ:
1) Mỗi khi có dịp xuống Hậu Giang và đi ngang cầu Bến Lức, tôi còn nhớ mãi những lời ca não nuột của em bé thơ ngây hát dạo ở ven… đường, nắm chiếc gậy tre em dắt theo một ông lão tật nguyền. Em cất lên tiếng ca buồn rười rượi. “Mưa rừng ơi mưa rừng, hạt mưa nhớ ai mưa triền miên, phải chăng mưa buồn vì tình đời, mưa sầu vì lòng người duyên kiếp không lâu,” ôi buồn làm sao tiếng ca đầy thảm não.
2) Không ai bảo ai nhưng cả xe đều im lặng và nghe đâu đây như có tiếng thở dài, gió lạnh từ xa như họa theo tiếng nhạc u hoài. Ông lão sửa dây đờn, em bé cũng trở sang điệu khác: “Ai đang đi, trên đường đê, ai có nghe vang câu hò đê mê, vô đây em dù trời khuya anh vẫn đưa em về…” giữa mưa buồn nghe não nuột lòng ơi.
Nói lối:
Mưa lành lạnh buồn bay theo ngọn gió,
Gió trở chiều thổi nhẹ hạt mưa sa,
Buồn làm sao những tiếng nhạc lời ca,
Tình nhân loại chan hòa tình đất nước.
4) Những đường tơ như chùng theo mấy ngón tay gầy guộc đang run run bấm nhẹ mấy cung… đàn, chiếc đàn long phím tang thương như một kiếp cơ hàn. Ðôi hồ mắt sâu thăm thẳm như chứa đựng một nỗi niềm dĩ vãng xa xăm. Xe đến rồi đi, kẻ xuống Hậu Giang người về đô thị, ai không nghe cõi lòng bâng khuâng với lời ca ngây thơ vụng dại vang vang trong tiếng nhạc thâm trầm.
5) Cầm chiếc lon rỉ sét đưa lên, vài bàn tay bỏ vào đấy đôi tờ giấy bạc, ông lão run run để lộ nét vui mừng, cô bé cũng hân hoan cất tiếng ca rằng: “Qua thiên san kìa ai tiễn rượu vừa tàn, vui ca xang rồi đi tiến binh ngoài ngàn, người đi về vạn lý quan san, người mong chờ trong bóng cô đơn” hỡi ôi buồn làm sao như người đi kẻ ở, buồn làm sao như rạn vỡ tâm hồn.
6) Bảng trắng đã lên rồi! Ðoàn xe từ từ chuyển bánh, tôi nhìn lần cười cùng hình ảnh của cha con người ca hát dạo, lòng bỗng dâng tràn ngập một niềm thương. Người ly hương, ta cũng ly hương, họ nhạc sĩ ta cũng là nhạc sĩ, đời của ai rày đây mai đó thì đời của ta cũng sương gió lâu rồi. “Mưa rừng ơi mưa rừng, hạt mưa nhớ ai mưa triền miên, phải chăng mưa buồn vì tình đời, mưa sầu vì lòng người duyên kiếp không lâu.”
Điểm tin buổi sáng Thứ Sáu, ngày 13 tháng 1 năm 2017
Thông báo họp mặt đờn ca tài tử cuối năm
Ban tổ chức họp mặt đờn ca tài tử xin thông báo cho các giai nhân tài tử, buổi họp mặt kỳ 9 sẽ bắt đầu lúc 5 giờ 30 chiều Thứ Ba, 24 Tháng Giêng, tại phòng sinh hoạt nhật báo Người Việt, 14771 Moran St., Westminster, CA 92683.
Ðây là buổi họp mặt cuối năm, mời các bạn đồng điệu tham dự đông đảo chúc Tết lẫn nhau. Nghe nói dịp gần Tết này dân đờn ca tài tử ở các tiểu bang về Little Saigon ăn Tết khá đông. Rất có thể nhiều giai nhân tài tử, tri kỷ tri âm sẽ đến cùng góp mặt ca hát trong không khí ấm cúng như đờn ca tài tử ngày trước. Cũng như khán giả ở xa vốn ưa chuộng đờn ca tài tử cũng có dịp đến nhìn lại hình ảnh khi xưa sống lại.
Theo truyền thống xưa nay, khán giả đi xem đờn ca tài tử hoàn toàn miễn phí. Ban tổ chức hân hoan chào đón bà con mộ điệu từ khắp nơi.
