Tuesday, March 19, 2024

Nhặt phế liệu chiến tranh, nghề đối mặt với tử thần ở Quảng Trị

QUẢNG TRỊ, Việt Nam (NV) – “Nằm sát sông Bến Hải, bên cầu Hiền Lương giới tuyến, vùng cát trắng xã Trung Gian, huyện Gio Linh, trở thành ‘túi bom’ của Quảng Trị. Những năm 1980-1990, người dân trong xã đổ xô đi nhặt phế liệu.”

Báo VNExpress mô tả như vậy về một địa phương ở tỉnh Quảng Trị có nhiều người dân sống bằng nghề nhặt hay dò các loại phế liệu từ chiến tranh, trong đó có cả bom mìn, hàng ngày đối mặt với tử thần.

VNExpress trích dẫn con số thống kê từ Bộ Chỉ Huy Quân Sự Quảng Trị cho hay, tỉnh này hiện còn hơn 100,000 tấn bom mìn nằm rải rác chưa phát nổ.

“Trong đó hơn 2/3 là bom mìn do các hoạt động quân sự trên mặt đất, 1/3 thả từ máy bay. Các vật liệu nổ gồm bom, mìn, tên lửa, rocket, đầu đạn pháo, cối và vật nổ khác, nằm dưới mặt đất và mặt nước.”

“Sự tồn tại số lượng lớn bom mìn làm phát sinh một nghề độc nhất vô nhị ở Quảng Trị – nghề rà phế liệu chiến tranh.”

Trong những năm sau 1975, người ta đi nhặt sắt thép từ các loại phế liệu lộ thiên, nhưng “từ năm 1990 trở về sau, khi bom đạn lộ thiên không còn, khắp Quảng Trị rộ lên nghề rà phế liệu chiến tranh bằng máy rà kim loại, điển hình là những làng xã miền tây, như Cam Tuyền, huyện Cam Lộ, Hải Thái, Gio Bình, Trung Sơn… huyện Gio Linh. Đất đai khô cằn, kinh tế chưa phát triển, nghề nghiệp không có, người người, nhà nhà sắm máy đi rà phế liệu.”

VNExpress mô tả: “Máy là thiết bị điện tử còn thô sơ, gồm một bàng hình vuông hoặc tròn để bắt tín hiệu kim loại sâu khoảng gang tay dưới mặt đất, gắn với một tay cầm hình trụ tròn dài hơn mét. Máy chạy bằng pin, phát tiếng tít tè lên chiếc loa đeo bên tai báo có kim loại bên dưới mặt đất hay không.”

Anh Nguyễn Văn Toán ở phường 4, thành phố Đông Hà, được VNExpress dẫn lời cho biết, “vào Tháng Sáu, 1994, khi mới 13 tuổi, anh đã chập chững vào rừng rà tìm phế liệu cùng anh trai cả. Được đôi ngày, tai nạn xảy ra, anh trai tử vong.”

“Thừa hưởng chiếc máy rà kim loại của anh cả, anh Toán tiếp tục theo nghề. Năm 20 tuổi, anh cưới chị Nguyễn Thị Hương rồi cả hai cùng làm nghề. 25 năm qua, vợ chồng anh cuốc trúng bom nhiều vô kể vì không thể biết dưới đất có gì. Nhiều người đã mất mạng, hoặc tàn phế.”

“Vất vả, nguy hiểm, nhưng anh Toán bảo không muốn đổi nghề, vì không được học hành và ‘theo lâu quá thành quen.’ Tờ mờ sáng, vợ chồng anh rời nhà trên chiếc xe máy cũ, mang theo cơm nước cho bữa trưa. Đích đến khó định trước, nhưng thường là những vùng rừng núi cách nhà 50-70 km.”

Đồ nghề rà phế liệu của một gia đình. (Hình: VNExpress)

“Thời trước có ngày rà được cả tạ sắt, nhưng giá rẻ. Nay thì mỗi ngày chỉ được 40-50 kg, bán được 150 nghìn đồng,” anh Toán nói. Ngày may mắn, vợ chồng anh kiếm thêm 5-7 lạng đồng thì thêm được chút thu nhập. Trừ xăng xe, cơm nước, họ còn trăm nghìn, dư ra không đủ cưới hỏi, kỵ giỗ, nhiều khi phải vay mượn. Nhà nghèo, đứa con đầu dự định học hết lớp 9 sẽ nghỉ đi lao động.

Vợ chồng chị gái anh Toán là Nguyễn Thị Dĩnh (48 tuổi) và Nguyễn Hiền (46 tuổi) cũng theo nghề rà phế liệu 30 năm qua. “Ở đây nước sông gạo chợ, cái gì cũng phải mua. Sáng cột máy đi thì chiều mới có cái ăn,” chị Dĩnh nói.

Một nạn nhân của bom mìn khiến cụt cả hai tay, mù mắt, ông Nguyễn Quốc Tịch (59 tuổi) kể, hơn 10 năm trước, cả thôn Tân Hiệp gắn bó với nghề rà phế liệu, từ người già cho đến trẻ em, đàn ông đàn bà. Mỗi ngày điểm thu mua phế liệu của thôn gom đến năm tấn.

Những năm gần đây, giá sắt vụn xuống, phế liệu ngày càng ít đi, thu nhập càng trở nên bấp bênh nên rất ít người bám trụ với nghề. Có những thôn làng chuyển đổi sang nghề khác như trồng lúa, thợ xây, thợ mộc, thanh niên làm công nhân trồng rừng tràm, cạo nhựa thông… nên dần từ bỏ nghề rà phế liệu.

Theo chủ tịch xã Cam Tuyền, ông Hoàng Liên Sơn, nhờ trồng lúa, trồng rừng, cuộc sống người dân đã khấm khá hơn, không như từ năm 2005 trở về trước gần như toàn thôn Tân Hiệp và Tân Hòa đi rà phế liệu.

“Không nghề nghiệp nên người dân mới làm nghề đánh đổi sinh mạng để mưu sinh, chứ không ai giàu có từ nghề này. Xã này từng có nhiều người chết, bị thương do làm nghề,” ông Sơn nói.

Vẫn theo VNExpress, từ năm 1975 đến nay, Quảng Trị có 8,540 nạn nhân bom mìn, trong đó 3,431 người chết. Trong số này, có rất nhiều người làm nghề rà phế liệu. (KN)

MỚI CẬP NHẬT