Nguyễn Văn Khanh
Tối Chủ Nhật vặn TV xem gì? Xin thưa, từ bao nhiêu năm nay, tối Chủ Nhật là tối người dân Hoa Kỳ dành cho trận Football.
Tuần này NY Giants gặp Green Bay Packers, một trong những trận cà na nằm trong danh sách những trận bóng phải xem, nhưng nước Mỹ đang trong mùa bầu cử, tối Chủ Nhật này lại có buổi tranh luận thứ nhì giữa ông Donald Trump của đảng Cộng Hòa và bà Hillary Clinton của đảng Dân Chủ.
Vậy tối Chủ Nhật tuần này vặn TV xem tranh luận hay xem banh cà na Xin thưa: câu hỏi khó quá, không dễ trả lời.
Từ giữa Tháng Sáu, 2016, dân ghiền cà na lẫn người mê chính trị đã bực bội khi được tin lịch trình Football và tranh luận bầu cử trùng lấp với nhau: cuộc tranh luận đầu tiên giữa ông Cộng Hòa và bà Dân Chủ diễn ra tối Thứ Hai tuần trước, đúng đêm hội New Orleans Saints đón Atlanta Falcons ở sân nhà; cuộc tranh luận thứ nhì được tổ chức vào tối “Sunday Night Football,” buổi tối để bạn bè cùng nhau ăn nhậu, hò hét, ủng hộ đội này hoặc đội khác.
Ngay chính ông tỷ phú Trump cũng từng lên tiếng trách cứ Ủy Ban Tổ Chức Tranh Luận Bầu Cử Tổng Thống về điều này, cằn nhằn “tối Football, mấy ai bỏ thì giờ xem tranh luận chính trị?,” kèm theo dọa dẫm nếu ủy ban không thay đổi ngày giờ, có thể ông không tham dự.
Điều chính ông Trump và mọi người không ngờ: số khán giả xem cuộc tranh luận đầu tiên lại là con số kỷ lục, lên tới hơn 110 triệu người. Truyền thông Hoa Kỳ đưa tin tối hôm đó, cứ 100 người ngồi xem TV thì có 84 người xem ông Trump và bà Clinton tranh cãi với nhau, chỉ có 10 người xem Football và 6 người xem các chương trình khác.
Nhật báo USA Today cho rằng những con số này xác nhận cử tri Hoa Kỳ rất quan tâm đến cuộc bầu cử năm nay, “muốn biết rõ hơn về 2 ứng cử viên trước khi họ bỏ phiếu chọn người lãnh đạo quốc gia.” Cũng dựa theo những con số đó, tờ Miami Heralds nhấn mạnh “cuộc đua vẫn rất khít khao,” cả ông Trump lẫn bà Clinton đều có thể thắng và có thể thua, nên “những cuộc tranh luận được cả nước chú ý theo dõi vì giúp cử tri quyết định trước khi họ đi bầu vào ngày mùng 8 Tháng Mười Một sắp tới.”
Với quan sát viên bầu cử Tom Harris ở Dallas, Texas, các cuộc tranh luận giữa hai ứng cử viên Cộng Hòa và Dân Chủ “được chú ý đến vì cử tri không biết chọn ai giữa ông Trump bị chê trách là khùng điên, ăn nói bạt mạng cũng có, bậy bạ cũng có, còn bà Clinton thì bị chê bai là người gian xảo, không thật thà.”
Theo ông Harris, “từ khi ông Trump và bà Clinton chính thức trở thành đại diện đảng để tranh chức tổng thống, nhiều người nói với tôi rằng chẳng lẽ nước Mỹ không còn ai hay sao mà đưa hai nhân vật kỳ quặc này lên lãnh đạo quốc gia?” Ông nói thêm, “đã có người nói sẽ không đi bầu vì cả ông Trump lẫn bà Clinton đều không xứng đáng, nhưng cũng có người cho rằng vẫn đi bầu nhưng cần phải biết giữa ông Cộng Hòa và bà Dân Chủ ai là người khá hơn,” giải thích thêm chữ “khá hơn” ở đây “có nghĩa cả hai đều quá tệ, cử tri đang tìm xem người nào tệ ít hơn.”
Đang đi tìm người “tệ ít hơn” cũng là điều được ông Shawn Payne, một quan sát viên độc lập chia sẻ khi tham dự một cuộc hội luận về bầu cử do Viện Nghiên Cứu Brookings Institution tổ chức hồi đầu tháng trước tại Washington D.C. Trong bài phát biểu, ông Payne nói rằng “chưa bao giờ Hoa Kỳ lại có một cuộc tranh cử kỳ quái như lần này (nguyên văn: “the weirdest electoral race in history”), buộc cử tri phải theo dõi sát mọi việc trước khi họ quyết định bỏ phiếu chọn ai.”
Hôm đó, những người tham dự đều nhớ ông Payne nhấn mạnh từng chữ một, bảo “tôi thấy cần nói rõ họ bỏ phiếu chọn ai không có nghĩa là họ ủng hộ người đó, họ chỉ chọn người nào họ thấy tệ ít hơn thôi.”
Cũng xin nói thêm: các cuộc thăm dò cho thấy đa số cử tri đang có ý nghĩ tương tự, chừng 60% nghĩ ông Trump không xứng đáng để giữ vai trò “lãnh đạo thế giới tự do,” hơn 50% cho rằng bà Clinton cũng chẳng xứng đáng để lãnh trách nhiệm đó cao cả đó.
Dù đa số người dân Hoa Kỳ không hài lòng hay ủng hộ ông Trump lẫn bà Clinton, nhưng chiến lược gia Cộng Hòa Don Bonjean tin rằng những sự kiện xảy ra trong 24 giờ qua “khiến cuộc tranh luận tối Chủ Nhật này trở nên sôi nổi hơn, mọi người đang náo nức muốn biết ông Cộng Hòa và bà Dân Chủ sẽ nói những gì với người dân.”
Theo ông Bonjean, “cuốn video hồi 2005 ghi lại chuyện ông Trump ăn nói tục tĩu về phụ nữ, tài liệu do Wikileaks tung ra xác nhận mới 2 năm trước đây bà Clinton ủng hộ mở rộng biên giới thương mại, không đếm xỉa gì đến nỗi lo có thể mất việc làm của công nhân Hoa Kỳ rồi bây giờ chối bai bải, là những chuyện đang gây sôi nổi khắp nước,” đẩy ông Trump và bà Clinton tới chỗ phải giải thích, và “liệu cử tri có chấp nhận lời giải thích của ông Trump cũng như của bà Clinton hay không” là điều mọi người đang chờ đợi.
Tất cả những điều nêu trên vẫn chưa trả lời được câu hỏi quan trọng nhất: tối Chủ Nhật vặn TV xem tranh luận chính trị hay xem banh cà na? May quá, trưa Thứ Bảy gặp một ông đồng nghiệp Việt Nam nổi tiếng “thày bàn” chính trị lẫn thể thao, ông khuyên “nên có 2 cái TV đặt cạnh nhau, một cái xem banh cà na, một cái xem ông Trump cãi nhau với bà Clinton.” Ông bạn “thày bàn” nói tỉnh bơ “phải xem Football để biết giữa Giants và Packers đội nào thắng, đội nào thua, phải xem tranh luận để biết giữa ông Trump hay bà Clinton, ai sẽ là người sứt tay, gẫy gọng.”