Hồ Sơ
Hà Tường Cát/Người Việt
Bitcoin, một phó sản của thời đại kỹ thuật tin học, không phải là chuyện gì mới mẻ lắm. Trong vòng 5 năm kể từ khi nó xuất hiện, báo chí quốc tế và rồi cả tới Việt Nam đã từng nói đến. Tuy nhiên nó vẫn còn là cái hoàn toàn xa lạ với hầu hết mọi người.
Cửa hàng D Las Vegas và Golden Gate Hotel & Casino ở trung tâm thành phố là hai nơi đầu tiên ở Las Vegas loan báo nhận bitcoins, ngoại trừ dùng cho việc đánh bạc. (Hình: Ethan Miller/Getty Images)
Nhưng gần đây có nhiều tin tức từ việc Mount Gox, sàn giao dịch Bitcoin lớn nhất thế giới ở Nhật khai phá sản sau khi bị mất $400 triệu, rồi vụ nữ giám đốc First Meta, công ty chuyên kinh doanh Bitcoin ở Singapore tự tử, đến chuyện tạp chí Newsweek loan báo đã tìm ra người phát minh Bitcoin làm cho chuyện này trở thành sôi nổi hơn.
Bitcoin là gì?
Bitcoin (ký hiệu: BTC) là tiền điện tử kỹ thuật số, không do một chính quyền quốc gia hay một ngân hàng trung ương phát hành. Một số người tạo ra nó và có giá trị giao dịch giữa những cá nhân, tổ chức, cơ sở thương mại nào đồng ý chấp nhận.
Bitcoin có giá trị thật chứ không phải là tiền giả, tiền âm phủ. “Tiền Ảo” chỉ là một cách gọi tên cho tiện, thứ nhất vì tiền này không được in ra để phát hành, thứ hai vì tiền này hoàn toàn giao dịch trên mạng điện toán hay không gian ảo.
Giống như khi vào một casino đánh bài, khách sẽ đổi tiền lấy một số “chips” (casino token). Những chips ấy là một thứ tiền tệ có giới hạn trong phạm vi của casino, có giá trị trao đổi giữa khách chơi, nhưng có thể không có giá trị gì hết với những người không tới casino đó.
Bắt đầu có từ bao giờ?
Một người bí danh là Satoshi Sakamoto đề ra sáng kiến này năm 2009. Bitcoin thuộc loại ‘cryptocurrency’, phương tiện tiền tệ được mã hóa truyền đạt qua hệ thống điện tử.
Giá trị của tiền bạc thông thường, hay tiền định giá (flat money) là do sự ấn định và luật lệ của một chính quyền. Mệnh giá ghi trên đồng tiền ban đầu được bảo đảm bằng quý kim dự trữ, nhưng thực tế sau này giá trị kinh tế của nó phụ thuộc vào cơ chế hoạt động của thị trường.
Điểm khác biệt chính của cryptocurrencies với flat money là không một người, một nhóm, một tổ chức hay một quốc gia nào có thể đẩy nhanh, cản chậm lại hay lạm dụng việc phát hành. Cryptocurrencies được tạo ra bằng những phương pháp kỹ thuật theo những công thức toán học phức tạp để bảo đảm giá trị của chính nó.
Bitcoin hoàn toàn an ninh
Bitcoin là một nguồn mở, công khai, mọi người đều có thể gia nhập nhưng không ai sở hữu hay có quyền kiểm soát. Sự an toàn trong mọi giao dịch, chuyển tiền hay mua bán hàng hóa, được bảo đảm bằng một hệ thống hết sức chặt chẽ mà người sáng tạo với đầu óc cực kỳ thông minh đã nghĩ ra.
Trong thời đại tin học, các tin tặc có thể vượt qua bất cứ khó khăn nào để xâm nhập vào hệ thống. Gian lận với Bitcoin như vậy trên nguyên tắc có thể xảy ra, nhưng trong thực tế gần như không thể làm được điều ấy, chẳng hạn phải mất nhiều năm hoặc phải tập hợp sức lực cùng lúc hàng trăm ngàn computers trên thế giới.
Vì vậy không có gì lạ khi người ta đã cố gắng đi tìm xem nhà phát minh mang bí danh Satoshi Nakamoto là ai và ở đâu. Tạp chí Newsweek số báo in phát hành cuối tuần này nói rằng qua cuộc điều tra kéo dài 2 thángđã tìm thấy nhân vật bí ẩn này là một người Mỹ gốc Nhật, 64 tuổi, tên gọi Satoshi Nakamoto, sống ở California. Chủ bút Jim Impoco khoe thành tích: “Sunday Times ở Anh đã viết một bài dài 7,000 từ và cố gắng truy tìm nhà phát minh Bitcoin nhưng không thấy, tờ Telegraph cố lùng kiếm cũng không có kết quả. Tờ New Yorker và Fast Company theo vào đường này nhưng không đi đến đâu hết. Nhưng chúng tôi đã tìm ra”.
Tuy vậy ngay lập tức có những tin cho rằng ông Satoshi Nakatomi ở California ấy chưa phải là đúng, vì chính đương sự cũng từ chối không nhận mình là người phát minh Bitcoin.
Phát hành Bitcoin
Cùng với giải pháp bảo đảm an toàn hết sức tinh vi ấy, nhà phát minh cũng đặt ra phương pháp tạo bitcoins mới, đồng thời để trả tiền công cho những người tham gia đóng vai trò tích cực trong sự vận hành của hệ thống. Những người này, gọi là “thợ mỏ” (miners), được thưởng một số bitcoins nhất định.
Nhà phát minh cũng quy định một công thức để số bitcoins tăng lên dần dần căn cứ theo tình hình hoạt động của hệ thống, nhưng sẽ chỉ tới con số tối đa là 41 triệu vào năm 2140.
Hiện nay có tới gần 60 loại tiền ảo nhưng Bitcoin là đứng đầu.
Ba loại khác cũng khá thông dụng là Litecoin, Namecoin và Primecoin.
Những cái hay của Bitcoin
Với Bitcoin, mọi giao dịch tiền bạc – chuyển tiền hay mua bán – là trực tiếp giữa hai đương sự, không qua trung gian, có nghĩa là không qua ngân hàng. Như vậy không phải trả lệ phí ngân hàng hay thẻ tín dụng, tuy nhiên sẽ có một phí khoản khác dù ít hơn nhiều.
Một điểm đáng kể nữa là trong những giao dịch này không cần tiết lộ danh tánh. Tuy nhiên tất cả mọi chuyển nhượng đều được lưu trữ vĩnh viễn trong hệ thống, có nghĩa là nếu có vấn đề gì bất thường vẫn có thể tra cứu ra nguồn gốc.
Cá nhân có thể dùng các dụng cụ di động như smartphones, tablets, không cần phải đăng nhập, cà thẻ hay đánh số PIN, …và sử dụng được 24 giờ mỗi ngày vì mạng lưới Bitcoin không bao giờ ngưng nghỉ.
Và những cái … chưa hay
Chính sự ẩn danh là một trong những yếu tố khiến các chính quyền nghi ngại hoạt động của Bitcoin bị lạm dụng vào những mục tiêu xấu như buôn bán ma túy, rửa tiền.
Mặc dầu theo trang mạng bitcoin.org của The Bitcoin Foundation, có thể mua bitcoins tại khắp hơn 200 quốc gia trên thế giới, nhưng hầu hết các chính quyền và tổ chức tài chính không chấp nhận bitcoins.
Giao dịch Bitcoins trên toàn thế giới tới tháng 11 năm ngoái đã lên đến trị giá hơn $10 tỷ, Những sàn giao dịch Bitcoin lớn nhất trên thế giới là Mt. Gox ở Nhật, vừa khai phá sản, BTC China ở Trung Quốc và Bitstamp ở Âu Châu.
Nhưng tháng 12 vừa qua, Ngân Hàng Trung Ương Trung Quốc đã cấm các ngân hàng và cơ quan tài chính dùng bitcoins, và việc mua bán hàng hóa bằng bitcoins là bất hợp pháp.
Tại Hoa Kỳ chưa một ngân hàng lớn nào nhận bitcoins hay mua bán bitcoins.
Ở Việt Nam, đã có công ty Genk.vn loan báo nhận bitcoins, và theo tin của báo trong nước tại Hà Nội đã có dịch vụ cho vay tiền bằng bitcoins. Nhưng một thông cáo của Ngân Hàng Nhà Nước đưa ra tối 27 tháng 2 minh định rằng “Bitcoins và các loại tiền ảo tương tự khác không phải là tiền tệ, không phải là phương tiện thanh toán hợp pháp tại Việt Nam, không được pháp luật thừa nhận và bảo vệ”.
Tuy vậy ở khắp các quốc gia trên thế giới đều có những cơ sở kinh doanh, thương mại, lớn nhỏ loan báo nhận bitcoins. Tháng 12 vừa qua đại lý xe hơi Lamborghini Newport Beach thông báo bán xe Tesla-S với giá 75 bitcoins, theo thời giá khi ấy là $92,342.
Giá cả bitcoins lên xuống rất nhanh trong khoàng trung bình từ $30 đến $700 sau khi đã có lúc tới $1,400. Trong một ngày bitcoin có thể lên hay xuống giá 10%. Do đó bitcoins chưa phải là thứ để để dành tiết kiệm hay đầu tư.
Tóm lại Bitcoin vẫn là một hình thức tiền tệ mới còn trong giai đoạn thực nghiệm và tương lai của nó ra làm sao là chuyện dài chưa ai có thể đoán biết. (HC)