Hà Tường Cát/Người Việt
Từng thời gian, nhân loại lại phát hiện thêm một dịch bệnh nguy hiểm, sau dịch Ebola năm 2014, bây giờ Zika virus là một trường hợp mới.
Theo tài liệu của Tổ Chức Y Tế Thế Giới thuộc Liên Hiệp Quốc, W.H.O (World Health Organization), bệnh Zika virus do một loại vi khuẩn lan truyền do giống muỗi Aedes (tiếng Việt gọi là muỗi vằn). Giống muỗi nhiệt đới này cũng là thủ phạm truyền nhiễm nhiều bênh khác như sốt xuất huyết (dengue fever), sốt vàng da (yellow fever), và chikungunya, một dịch bệnh lạ, xảy ra tại các đảo Réunion và quần đảo Comoros thuộc Ấn Độ Dương theo thổ ngữ của một bộ lạc có nghĩa là đi khom lưng.
Đầu tuần này, WHO xác định rằng sự bùng phát lan truyền Zika virus, nhiều nhất ở Nam Mỹ, được coi là tình trạng khẩn cấp toàn cầu. Theo lời bà Margaret Chan, tổng giám đốc WHO, “cần khẩn cấp phối hợp các nỗ lực quốc tế để tìm hiểu Zika virus tác động thế nào tới sinh sản có khuyết tật.”
Triệu chứng đầu tiên của người bị nhiễm bệnh Zika virus là nóng sốt ở mức nhẹ, da nổi mụn và viêm màng kết (conjunctivitis). Bệnh kéo dài khoảng từ 2 đến 7 ngày và có thể sinh những biến chứng khác, nhưng ít khi gây tử vong. Không cần điều trị đặc biệt, bệnh nhân chỉ cần nghỉ ngơi, uống nước nhiều và sử dụng những loại thuốc cảm cúm đau nhức thông thường. Nếu bệnh không thuyên giảm nên đến bác sĩ hay bệnh viện để tham khảo. Hiện nay chưa có phương cách trị liệu và thuốc chủng ngừa. Dịch bệnh này đang lan tràn mạnh nhất ở Phi Châu, Nam Mỹ và Á Châu Thái Bình Dương, nói chung là tại các nước thế giới thứ ba.
Thời gian ủ bệnh, nghĩa là bị nhiễm khuẩn bệnh chưa phát, vào khoảng ít ngày. Biện pháp phòng chống tốt nhất là tránh để bị muỗi đốt. Nhưng virus cũng có thể lây lan trong quan hệ tình dục. Để diệt trừ muỗi, nhiều quốc gia mở chiến dịch phun hóa chất ở những khu vực cây cỏ rậm rạp và kinh rạch, ao hồ hoang phế. Du khách được khuyến cáo nên đề phòng, tránh để bị muỗi đốt khi tới các xứ miền nhiệt đới.
Zika virus không mới, được tìm thấy lần đầu tiên năm 1947 ở Uganda trong loài khỉ. Năm 1952 tìm thấy trong cơ thể con người cũng tại Uganda và Tanzania. Năm 2007, Zika virus bắt đầu xuất hiện trong vùng Thái Bình Dương tại đảo quốc Yap trong quần đảo Caroline, Tây Thái Bình Dương. Năm 2013 có tại French Polynesia, nhóm hải đảo Nam Thái Bình Dương trong đó Tahiti là đảo chính.
Tới 2015, Zika virus mới xuất hiện lần đầu tiên ở Tây Bán Cầu. Tháng Năm năm ngoái tìm thấy virus ở Brazil, Colombia và cùng lúc 13 quốc gia Nam Mỹ khác báo cáo những phát hiện lẻ tẻ, đồng thời tại Cape Verde, Tây Phi. Tình trạng ấy chứng tỏ Zika virus đã phát triển nhanh và bành trướng rộng. Hàng triệu người ở Nam Mỹ và nhiều quốc gia khác trên thế giới đang bị đe dọa về dịch bệnh này.
Ở Hoa Kỳ, muỗi Aedes chỉ có ở Florida, dọc theo bờ vịnh Mexico và Hawaii. Tuy nhiên vào mùa nóng, có thể thấy giống muỗi này ở những vùng phía Bắc lên tới Washington D.C. Một giống muỗi cùng họ, Aedes albopictus, cũng gọi là Asian tiger mosquito, có thể truyền virus nhưng chưa rõ có đem theo Zika virus hay không. Giống muỗi này vào mùa Hè có thể thấy lên tới New York và Canada.
Zika virus không phải là chứng bệnh nặng và nguy hiểm. Lo ngại chính trong giới y khoa ở chỗ phải chăng Zika virus là nguyên nhân của những trường hợp khuyết tật nơi trẻ sơ sinh. Tuy nhiên giới chuyên môn chưa thể đưa ra kết luận chắc chắn và còn cần phải có những điều tra nghiên cứu tường tận hơn. Khả năng Zika virus gây ra tật bệnh microcephaly (trẻ em đầu nhỏ) chỉ mới được nêu lên vào tháng 10 năm ngoái khi các bác sĩ tại miền Bắc Brazil ghi nhận có sự gia tăng đột ngột những trường hợp như vậy. Các chuyên gia y khoa nói rằng trẻ em đầu nhỏ không hẳn là một tật bệnh, nhưng có thể ảnh hưởng làm thương tổn não bộ.
Mặc dầu vậy, người ta chưa thể xác định Zika virus là nguyên nhân chính hay duy nhất vì nhiều loại virus khác cũng có thể góp phần gây tật bệnh microcephaly. Tại Brazil mỗi năm có khoảng 3 triệu trẻ sơ sinh, trung bình có 150 trường hợp microcephaly nhưng gần đây giới y tế nước này nói rằng họ đang nghiên cứu 4,000 trường hợp. Ngoài Brazil, French Polynesia là nơi duy nhất các giới chức y tế Pháp khám phá thấy có sự gia tăng microcephaly và các bào thai nghi ngờ nhiễm khuẩn.
Cơ quan y tế Liên Mỹ tin rằng Zika virus hiện đã có ở tất cả mọi quốc gia Mỹ Châu trừ Canada và Chile, nhưng tình hình đáng ngại nhất là ở Brazil, Colombia, Venezuela. Do đó để phòng ngừa, tốt hơn hết phụ nữ mang thai hay sắp có thể có thai nên tránh tới những nơi này. Trẻ sơ sinh có mẹ đã tới vùng Zika virus trước đó nên được thử nghiệm để có thể đối phó kịp thời nếu cần.
Ngoài sự lan truyền do giống muỗi Aedes, quan hệ tình dục cũng có thể là nguồn lây lan Zika virus, tuy nhiên những trường hợp sau này rất hiếm thấy. Một trường hợp mới đây nhất là tại Dallas County, Texas. Người này được coi là đã nhiễm virus mặc dù không đi cùng người bạn (khác phái) tới một quốc gia có sự hiện hữu của Zika virus. Giáo sư Luis Cuevas, đại học Liverpool Anh Quốc, chuyên gia về các bệnh dịch miền nhiệt đới, nói rằng cần phải nghiên cứu thêm mới có thể hiểu Zika virus truyền qua đường quan hệ tình dục như thế nào. Nhưng ông cho rằng dù hiếm xảy ra, tại Anh người ta vẫn khuyến cáo đối tượng nào được xác định đã từng nhiễm Zika virus nên sử dụng condom trong 6 tháng để đề phòng.
Hôm Thứ Năm, sau khi tiếp Tổng Thống Juan Manuel Santos đến thăm tại tòa Bạch Ốc, Tổng Thống Obama loan báo Hoa Kỳ và Colombia sẽ hợp tác nghiên cứu Zika virus, phát triển và thử nghiệm thuốc chủng ngừa. Cho đến nay chỉ có 51 trường hợp tại 14 tiểu bang và District of Columbia đã được tự nguyện báo cáo mắc bệnh Zika virus. Tất cả những bệnh nhân, ngoại trừ một người ở Texas, đều đã đi đến những quốc gia được biết có Zika virus lan truyền.
Bộ Y Tế Tây Ban Nha cho biết có 7 người được xác định lây nhiễm Zika virus trong đó có một phụ nữ đang có thai, tất cả 7 người đều đã đến các nước có Zika virus.
Nghiệp đoàn công nhân y tế Brazil quyết định hoãn cuộc đình công đã định vào ngày Thứ Năm vì cho rằng hành động này sẽ phương hại tới công cuộc phòng chống Zika. Các nhân viên y tế đang đi đến từng nhà và những kênh rạch, nơi ao hồ và vũng nước đọng, phun thuốc diệt muỗi để cố gắng tiêu trừ giống muỗi Aedes aegypti truyền tải Zika virus. (HC)