SÀI GÒN, Việt Nam (NV) – Người Sài Gòn và miền Nam trước biến cố 1975, có tập quán chọn thức ăn theo mùa, với các loại trái cây nhiệt đới thì lại càng rõ mùa nào trái nấy. Ở chợ Bến Thành, Chợ Lớn… là nơi bán các loại trái cây tốt nhất, từ thường gọi cho loại trái cây tuyển chọn này là trái cơi, tạm hiểu là trái trội hơn các trái khác.
Khi báo chí cho biết ở Melbourne, Australia, một trường học, mùi trái sầu riêng (để lâu) khiến cả một trường học phải di tản, chuyện này khiến nhiều người nhớ cả một lề đường dài trên đường Nguyễn Tri Phương, Chợ Lớn còn gọi là khu LaKai, hễ cứ vào đúng mùa sầu riêng thì dân có tiền hay nghèo mạt rệp, cứ đi qua đây đề được thưởng thức miễn phí mùi thơm đặc trưng của trái sầu riêng, tất nhiên với người thích ăn trái sầu riêng thì trên thế gian mùi thơm sầu riêng là nhất hạng.
Tập quán ăn trái cây theo mùa trái cây là một tập quán ẩm thực thuận theo tự nhiên của hầu hết người miền Nam không phân biệt giàu nghèo. Ngày nay dưới chế độ Cộng Sản, thị trường khoảng cách giàu nghèo đã thành hố sâu đến mức dân “tư sản đỏ” hay dân “mới phất” quanh năm có thể ăn trái cây trái vụ với giá trên trời, mua trái cây trái vụ về ăn là cách mà tầng lớp này gọi là khẳng định đẳng cấp.
Nhưng dù dân nhà giàu mới phất có chảnh đến mức nào vì chỉ ăn các loại trái cây trái vụ hoặc nhập cảng, thì người bình dân mỗi năm, cái nắng Tháng Năm chang chang như đổ lửa thì người ở Sài Gòn không ai nhắc ai, đều biết rằng đã vô chính vụ các loại trái cây dịu ngọt nổi tiếng của đất miền Nam Kỳ.
Trái cây từ khắp nơi đổ về chợ đầu mối Hóc Môn, Thủ Đức… rồi theo chân những người bán lẻ tỏa đi khắp Sài Gòn. Ghé vào các chợ An Đông hay Bến Thành…
Dạo một vòng các chợ ở Sài Gòn người ta thấy các nơi bán trái cây mọc lên như nấm. Phổ biến nhất trên đường phố Sài Gòn phải kể đến xoài các loại, cam, bưởi, mít, sầu riêng, chuối, chôm chôm, măng cụt, bòn bon, thanh long, thơm… Xoài chua chấm muối ớt và mít là 2 món trái cây trông thấy thèm, có lẽ đây là hai loại trái cây bán nhiều nhất trong mùa.
Không ai còn lạ chuyện chỉ ở Việt Nam có các phong trào giải cứu trái cây, rau, hoa. Một nhà vườn ở Cai Lậy kể. “Mận trong vườn tôi có lúc kêu bán hai ngàn một ký không ai mua, kêu cho không họ nói tốn công hái thành ra để rụng thúi đất luôn, đâu thấy ai giải cứu.”
Chúng tôi hỏi, có lúc giá mận giống Ấn Độ ở Sài Gòn lên đến mấy chục ngàn một ký là sao? Người nông dân này thiệt thà nói: “Chú đừng có ăn ba cái loại trái vụ nghe, có thèm thì như ông bà mình chờ đến vụ mà ăn, trái cây trái vụ tui vô thuốc tăng trưởng là có liền nhưng làm vậy bất nhơn lắm chú ơi.”
Nhiều người già nhớ lại ngày trước mỗi khi vào mùa trái cây, học sinh, sinh viên thường đạp xe đưa nhau lên các vườn trái cây ở Lái Thiêu-Biên Hòa du ngoạn ăn trái cây. Ngày nay thì niềm tin về trái cây sạch đều phó thác cho các cửa hàng gọi là thực phẩm hữu cơ hay các siêu thị bày khẩu hiệu thực phẩm sạch.
Nhưng cho dù có trời mới biết loại trái cây nào là sạch và không sạch thì người Việt vẫn không thể không ăn trái cây vào mùa chín rộ. Nhân đây kể ra một số loại trái cây giống cũ và cả giống mới đang nổi tiếng ở Sài Gòn như dưa hấu không hột từ Long An, dừa sáp, và đặc biệt là dừa xiêm xanh từ Bến Tre, chôm chôm tróc ở Vĩnh Long, bưởi Năm Roi không hột từ Phú Hữu-Hậu Giang, cam mật Phong Điền-Cần Thơ, vú sữa tím từ Sóc Trăng, trái dâu da từ Cái Tàu-Cà Mau…
Thật không có gì quá đáng khi ai cũng nói. Bà con Việt kiều mà về Sài Gòn mùa này là được ăn trái cây xứ mình đã đời luôn. Tất nhiên chuyện một số loại trái cây Việt được phép nhập cảng vào Mỹ, Úc, Nhật… cũng không còn khiến bà con “thèm nhớ cây trái miền quê” như xưa.
Nói về thèm nhớ cây trái miền quê, đến người sống tại chỗ Sài Gòn ngày nay cũng khó tìm được các loại trái quen thuộc như ổi xẻ, mít ta, me ngọt, xoài tượng,… bởi vì các giống trái cây này chỉ còn người già mới biết thèm nhớ vị ngon thuần chất Việt, còn người trẻ nếu không phải là giống trái cây từ Thái Lan, Ấn Độ… thì họ không mua, không ăn.
Sài Gòn, mỗi mùa trái cây mới chín vàng, xanh mượt… cũng là từng mùa mà các loại trái cây lâu đời đúng phẩm chất miền Nam xưa đang bị phế bỏ hoặc lai tạp biến chất. (Trần Tiến Dũng)