MANILA (NV) – Các nước ASEAN và Trung Quốc dự trù ký thỏa hiệp khung về Bộ Quy Tắc Ứng Xử trên Biển Ðông nhân dịp có phiên họp tại Manila cuối tuần này sau nhiều năm đàm phán dằng dai.
“Chúng tôi dự trù các ngoại trưởng của ASEAN và Trung Quốc chấp thuận thỏa hiệp khung cho Bộ Quy Tắc Ứng Xử (trên Biển Ðông) (COC) tại cuộc họp sẽ diễn ra ngày Chủ Nhật, 6 Tháng Tám 2017.” Phát ngôn viên Bộ Ngoại Giao Philipines, Robespierre Bolivar, loan báo hôm 31 Tháng Bảy và được báo chí địa phương tường thuật.
Bản thỏa hiệp khung, trên nguyên tắc, đã được ASEAN và Trung Quốc đồng ý trong phiên họp hồi giữa Tháng Năm vừa qua tại Quý Châu, Tây Nam Trung Quốc, mà các bên từng muốn sớm có được COC trong năm nay hầu tránh các xung đột võ trang trên Biển Ðông.
Ngoài Việt Nam và Trung Quốc có những tuyên bố chủ quyền chồng lấn, còn có Philippines, Indonesia, Malaysia và Brunei, Ðài Loan cũng tuyên bố chủ quyền một phần hoặc phần lớn vùng biển có lượng hàng hóa thương mại thông thương với hơn $5 ngàn tỉ mỗi năm.
Theo Bộ Ngoại Giao Philippines, sau bản thỏa hiệp khung, các bên liên quan sẽ sớm tiến hành các cuộc đàm phán tiếp theo về một Bộ Quy Tắc Ứng Xử vốn đã được chờ đợi suốt 15 năm qua kể từ khi ASEAN và Trung Quốc ký bản Tuyên Bố Ứng Xử Trên Biển Ðông (DOC).
Liệu một bản COC có thành hình nổi hay không khi các lãnh tụ các nước liên quan sẽ gặp nhau vào hội nghị thượng đỉnh Tháng Mười Một tới đây vẫn còn là một dấu hỏi to lớn.
Theo báo chí Philipines dẫn lời ông Bolivar, bản thỏa hiệp khung sẽ không đả động gì đến phán quyết hồi Tháng Bảy 2016 của Tòa Án Trọng Tài Quốc Tế bác bỏ tuyên bố chủ quyền “lưỡi bò” của Trung Quốc chiếm hơn 80% Biển Ðông, một điều đại kỵ với Bắc Kinh.
Chi tiết của bản thỏa hiệp khung của Bộ Quy Tắc Ứng Xử Trên Biển Ðông hiện vẫn còn bị giữ bí mật.
Philipines, nước làm chủ tịch ASEAN năm nay, tổ chức cuộc họp cấp ngoại trưởng ASEAN và các cuộc họp liên quan với các đối tác diễn ra từ ngày 2 đến 8 Tháng Tám 2017 tại thủ đô Manila.
Bắc Kinh đã cố tình tránh né thảo luận một bộ COC suốt nhiều năm qua, họ từng tuyên bố sẽ thảo luật khi có “thời điểm chín mùi.” Nay, Bắc Kinh, bất chấp thỏa thuận giữ nguyên trạng Biển Ðông, đã bồi đắp 7 bãi đá ngầm tại quần đảo Trường Sa cướp của Việt Nam năm 1988 thành 7 đảo nhân tạo khổng lồ. Tin tức cho hay họ đã xây dựng, trang bị gần như hoàn tất các cơ sở quân sự trên các đảo nhân tạo gồm cả phi đạo dài 3,000 mét, nhà chứa máy bay, đài radar, viễn thông vệ tinh, vị trí đặt hỏa tiễn…
Khi người ta hiểu tuyên bố “thời điểm chín mùi” của Bắc Kinh thì đã quá muộn.
Bộ Quy Tắc Ứng Xử trên Biển Ðông dự trù sẽ bao gồm thỏa thuận các mặt từ ngăn ngừa và giảm thiểu ảnh hưởng do các thảm họa thiên nhiên và tai nạn, cấp cứu trên biển, bảo vệ môi trường, nghiên cứu sự đa dạng của hải dương, khảo cứu khoa học, an toàn hàng hải.
Vấn đề an toàn hàng hải là mấu chốt của các bất đồng vì khi đã trở thành một thỏa thuận quốc tế và có hiệu lực, ràng buộc các nước thuận theo. Nó sẽ kềm chế các hành động của các nước có tranh chấp hầu duy trì sự ổn định và an ninh trong khu vực.
Tuy nhiên, nếu lời lẽ vẫn chỉ rất tổng quát và mơ hồ trong khi Bắc Kinh vẫn cả quyết chủ quyền lãnh thổ của họ trên Biển Ðông theo hình “lưỡi bò,” dù đã bị Tòa Trọng Tài Quốc Tế bác bỏ, nó sẽ để ngỏ cho Bắc Kinh giải thích thỏa hiệp theo chủ trương của họ mỗi khi có hành động gì bị các nước khác chống đối. (TN)